|
|
خط ۳۳: |
خط ۳۳: |
| |-class='articleCode' | | |-class='articleCode' |
| |کد مولف | | |کد مولف |
| |data-type='authorCode'|1884 | | |data-type='authorCode'|AUTHORCODE1884AUTHORCODE |
| |} | | |} |
| </div> | | </div> |
خط ۳۹: |
خط ۳۹: |
| {{کاربردهای دیگر|طباطبایی (ابهامزدایی)}} | | {{کاربردهای دیگر|طباطبایی (ابهامزدایی)}} |
|
| |
|
| ==ولادت==
| |
|
| |
|
| در بیت طباطبایى یزدى در ۲۳ جمادى الاول ۱۳۴۸ ق ( چهارم آبان ۱۳۰۸ ش) کودکى پا به عرصه وجود گذاشت. او را سید عبد العزیز نام نهادند. بعد از دوران طفولیت به مکتب رفت و خط و قرآن و حساب و دیگر مقدمات را فرا گرفت. پس از آن به سلک طلاب علوم دینى درآمد و تحت اِشراف پدر گرامى اش مراحل آغازین دانش را طى کرد. پانزده سال داشت که همراه پدر به ایران آمد و در همین سفر پدرش در گذشت. اگر چه از دست دادن سایه مهر پدرى براى او سخت بود، ولى سید عبد العزیز خیلى زود به قم رفت و مدتى مشغول تحصیل بود و از درس مرحوم آیهاللّه حاج آقا رضا صدر استفاده کرد. سال بعد به نجف اشرف و جوار آستان مولاى متقیان امیر مؤمنان (علیه السلام) برگشت و در پرتو آن قبه نورانى مشغول کسب علم گردید. علامه محقق، آقا سید عبدالعزیز طباطبایى (ره) نامى آشنا براى اهل قلم و تحقیق است.
| | ==ولادت و خاندان== |
|
| |
|
| ==خاندان==
| | علامه محقق، آقا سيد عبدالعزيز طباطبايى از عالمان كتابشناس معاصر و نامى آشنا براى اهل قلم و تحقيق است. |
| | سيد عبدالعزيز در چهارم آبان 1308 (مطابق 23 جمادى الاول 1348ق) متولد شد. |
| | او از جانب پدر و مادر نوه عالم بزرگ مرحوم آيةاللّه سيد محمد كاظم طباطبائى يزدى(م 1328 ق) صاحب عروة الوثقى است. |
|
| |
|
| بیت طباطبایى یزدى از خانواده هاى ریشه دار و شریف ایران هستند و مردان بزرگى را در دامن خود پرورش داده اند. اصل این خاندان از کسنویه یزد است و اوّلین کسى که از آنها به عراق هجرت کرد، فقیه و عالم نامى، مرحوم آیهاللّه العظمى سید محمد کاظم یزدى (ره) ، است. ایشان از مراجع عالیقدر شیعه در قرن چهاردهم و از نظر جامعیت در فروع فقهى کم نظیر است. کتاب معروف او عروهالوثقى ، تقریبا به وسیله همه مراجع بعد از خودش حاشیه خورده است. آن بزرگوار در عید مبعث ۱۳۲۸ ق در نجف اشرف به رحمت ایزدى پیوست. یکى از افراد بیت طباطبایى – که پسر عموى صاحب عروه مى باشد. – آقا سید اسماعیل طباطبایى است. او که دروس عالى حوزه را در نجف اشرف فرا گرفته بود و از فضلاى حوزه به شمار مىرفت، به دامادى صاحب عروه درآمد. فرزند سید اسماعیل، مرحوم آقا سید جواد طباطبایى، پدر محقق طباطبایى است. مادر سید عبدالعزیز نیز فرزند سیداحمد طباطبایى، پسر صاحب عروه است. لذا محقق طباطبایى هم از سوى پدر و هم از سوى مادر، نواده صاحب عروه محسوب مى شود.پدر محقق طباطبایى، یعنى آقا سید جواد، از چهرههاى معروف علماى نجف اشرف بود.آقا سید عبدالعزیز درباره پدر گرامى اش مىگوید: ایشان از اهل علم، مشهور به تقوى و زهد بود… قسمت زیادى از وقت خود را مشغول نماز و نوافل بود و نصف آخر قرآن را حفظ داشت و هر روز قرائت مىکرد.سید جواد طباطبایى در سال ۱۳۶۳ ق براى معالجه به ایران آمد و در تهران در گذشت و در جوار حرم مطهر حضرت عبد العظیم حسنى (علیه السلام) مدفون شد.
| | ==کسب علم و دانش== |
|
| |
|
| ==اساتید==
| | وی پس از فراگيرى دروس مقدماتى علوم دينى و در پانزده سالگى همراه پدرش سيد جواد، از علماى نجف اشرف بود كه در سال 1363ق براى معالجه به ايران آمد |
|
| |
|
| محقق طباطبایى (ره) سالیان متمادى از محضر بزرگان حوزه سترگ نجف بهره ها برد. بعضى از شخصیت هایى که وى از خرمن دانش آنها استفاده کرده است، عبارتند از:
| |
|
| |
|
| # آیه اللّه العظمى سید ابوالقاسم خویى (ره)
| | ==اساتيد== |
| # آیه اللّه العظمى سید عبد الهادى شیرازى (ره)
| | پس از درگذشت پدر به قم رفت و از درس مرحوم آيةاللّه حاج آقا رضا صدر استفاده كرد. سال بعد به نجف اشرف بازگشت و از حضرات آيات خويى، عبدالهادى شيرازى، عبدالاعلى سبزوارى، سيد هاشم حسينى طهرانى، ميرزا محمد على اردوبادى بهره برد و از مرحوم خويى؛ سيد عبدالهادى شيرازى و آقا بزرگ تهرانى اجازه روايت يافت. |
| # آیه اللّه العظمى سید عبد الا على سبزوارى (ره)
| |
| # آیه اللّه سید على علامه فانى (ره)
| |
| # آیه اللّه سید هاشم حسینى طهرانى (ره)
| |
| # آیه اللّه میرزا محمد على اردوبادى (ره)
| |
| # آیه اللّه شیخ مجتبى لنکرانى (ره)
| |
| # آیه اللّه شیخ صدرا بادکوبهاى (ره)
| |
|
| |
|
| ==مهاجرت به ایران و ادامه فعالیتهاى علمى==
| | به دليل علاقه وى به كتابشناسى و بررسى و احياى ميراث كهن شيعه در نجف از دو شخصيت مشهور: آقا بزرگ تهرانى و علامه امينى تأثير پذيرفت. با تأسيس كتابخانه اميرالمؤمنين(ع) توسط علامه امينى در آنجا مشغول تحقيق و تدوين فهرست كتابخانه شد. در همين سالها براى شناسايى نُسَخ خطى، كتابشناسى و ساير ظرايف و دقايق اين رشته، با مرحوم آقا بزرگ مراوده مستمر داشت. |
|
| |
|
| محقق طباطبایى در سال ۱۳۹۶ ق (۱۳۵۶ ش) به علت فشارهاى رژیم عراق به ایرانى ها، به میهن آباء و اجدادى خویش مهاجرت کرد و در جوار نگین شهر قم، حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)، اقامت گزید. حضور ایشان در حوزه مقدس قم براى فضلا و محققین بسیار مغتنم و نیک بود و خیلى زود شمع جمع اهل قلم گردید. اخلاق پاک و روحیه بى آلایش، سخاوت علمى، تواضع و محبت آن عزیز باعث ارادت و علاقه مضاعف شاگردانش به او مى شد.حافظه بسیار خوب، اخلاص و عشق به نشر آثار اسلامى، تجربه عملى و معاشرت طولانى با اساتید و اهل فن، از محقق طباطبایى دانشمندى جامع پدید آورده بود، به طورى که هر کسى از محضرش بهرهاى مىبرد. علاوه بر محققین و شاگردان، مؤسسات تحقیقاتى و علمى نیز از تجربه و تخصّص او بى نیاز نبودند. مراکزى همچون: مؤسسه آل البیت (علیه السلام) لاحیاء التراث، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى، دایره المعارف بزرگ اسلامى و… با ایشان ارتباط داشتند و آثار زیادى با نظارت و همکارى مستقیم وى تحقیق و چاپ شد. بر اساس فهرستى که فرزند گرامى شان، آقاى سید محمد طباطبایى، تهیه کردهاند، تعداد ۹۴ عنوان کتاب با استفاده از راهنمایى ها و یادداشتهاى محقق طباطبایى تحقیق شد که در مقدّمه این آثار بدین نکته اشاره شده است.علامه محقق طباطبایى همچنین در مجامع و همایشهاى علمى مختلفى شرکت مىجست و در بسیارى از آنها مقالاتى نیز ارائه مىنمود. از آن جمله به کنگره علاّمه شریف رضى در ۱۴۰۶ ق در تهران، کنگره هزاره شیخ مفید در ۱۴۱۳ ق، در قم، کنگره امام حسین (علیه السلام) در ۱۴۰۴ ق در لندن و کنگره امام على (علیه السلام) در ۱۴۰۶ ق در لندن، مىتوان اشاره نمود.
| | در سال 1356ش كه با فشار رژيم عراق به ايران بازگشت، در شهر قم اقامت گزيد و به دليل جامعيتش، هر كسى از محضرش بهرهاى مىبرد. علاوه بر محققين و شاگردان، مؤسسات تحقيقاتى و علمى نيز از تجربه و تخصّص او بى نياز نبودند. مراكزى همچون: مؤسسه آل البيت، مركز الغدير، بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس، دايرةالمعارف بزرگ اسلامى و... با ايشان ارتباط داشتند و آثار زيادى با نظارت و همكارى مستقيم وى تحقيق و چاپ شد ضمن اينكه در مجامع و همايشهاى علمى مختلف داخل و خارج كشور شركت مىجست. تعداد 94 عنوان كتاب با استفاده از راهنمايىها يادداشتهاى او به ثمر رسيد و فهرستهاى زيادى را از نُسَخ خطى داخل و خارج كشور تهيه كرد. |
|
| |
|
| ==محقق طباطبایى و فهرست نگارى==
| | همه كسانى كه با محقق طباطبايى (ره) آشنايى داشتند به صفاى روح او و خلوص و ارادت ايشان به مقام شامخ اهل بيت عصمت و طهارت (ع) و همچنين تبحّر و تخصّص او در كتابشناسى شيعه، اذغان دارند. از خصوصيات بارز آن بزرگوار سماحت و سخاوت وى در كمك به پژوهشگران و شاگردان بود كه همه كسانى كه از او استفاده كردهاند، به اين خصيصه اشاره مىكنند. |
|
| |
|
| آقا عبدالعزیز طباطبایى را بدون شک باید از نامدارترین کتاب شناسان و نسخه شناسان عصر اخیر به شمار آورد. از اوان نوجوانى علاقه وافرى به فهرست نگارى و کتابشناسى نشان مى داد و چنان که خود فرمودهاند، در سن هشت یا نه سالگى کُتُب کتابخانه مدرسه سید (ره) را در نجف اشرف در دفتر کوچکى فهرست کردند. این دفتر اولین فهرستى است که ایشان تهیه نمود.در دوران جوانى درک محضر کتابشناس شیعه، علامه آقا بزرگ تهرانى (ره) و ۲۵ سال ارتباط با وى، تبحّر و تخصّص ویژهاى به آقاى طباطبایى بخشیده بود و شاید بتوان او را یادگار و وارث علمى صاحب ذریعه در قم دانست.ایشان فهرستهاى زیادى را از نُسَخ خطى داخل و خارج کشور تهیه کرد .محقق طباطبایى در مورد فهرست نگارى در ایران فرمودهاند: در ایران، در کل بسیار خوب است ؛ و من مکررا گفته ام که هیچ کشور دیگرى به اندازه ایران، فهرست تهیه و چاپ نکرده است.ایشان در مورد زبان فهرستها گفته اند: به نظر من بهتر است که فهرست به زبان کتابها باشد؛ مثلاً کتب عربى به زبان عربى و کتابهاى فارسى به زبان فارسى فهرست شوند.مرحوم طباطبایى درباره فهرست نگارى کتابخانه مرکزى آستان قدس رضوى نیز ضمن تجلیل، فرموده اند: کار اشتباهى که انجام شده فهرست موضوعى است؛ زیرا کتابخانه اى را که دائماً در حال رشد است نمى توان به صورت موضوعى فهرست کرد، بلکه باید کتابها را شماره اى فهرست کرد.
| | ==آثار== |
| | | آثار ايشان فراوان است كه بخشى از آنها را در تكميل تأليفات دو استادش آقا بزرگ و علامه امينى تأليف نمود مانند: مستدرك الذريعه، اضواء على الذريعه، معجم اعلام الشيعه، تعليقات على طبقات اعلام الشيعه، تنظيم و تصحيح نقباء البشر، على ضفاف الغدير، انباء السماء برزية كربلا. بخش ديگر تحقيق و تصحيح آثار بزرگان است مانند: فهرست منتجب الدين، الاربعون المنتقى من مناقب المرتضى، عقدالدرر فى اخبار المهدى المنتظر، مقتل اميرالمؤمنين (ع) از ابن ابى دنيا، مناقب اميرالمؤمنين (ع) از ابن حنبل، ترجمه اميرالمؤمنين (ع) از تاريخ دمشق، ترجمه امام حسن و امام حسين (ع) از طبقات ابن سعد. علامه طباطبائى فهرستهايى از نُسَخ خطى نيز تهيه كرده است مانند: فهرست كتابخانه اميرالمؤمنين نجف، فهرست نسخ خطى آستان قدس، فهرست نسخ كتابخانههايى در بغداد و حجاز و تركيه و شيراز و تبريز. ديگر آثار وى عبارتند از: اهل البيت فى مكتبة العربية، الغدير فى التراث الاسلامى، حياة الشيخ المفيد، مكتبة العلامة الحلّى، فى رحاب نهج البلاغه، مخطوطات اللغة العربيه، فهرست تصانيف كراجكى، الحسين (ع) و السنه، المهدى (ع) فى السنة النبوية، حياة الشيخ يوسف بحرانى، شخصيت علمى و مشايخ شيخ طوسى و يادداشتها و مطالب منتخب از كتابخانهها كه در سفرهاى ايشان تنظيم شده است مانند: نتايج الاسفار، قيد الاوابد و جمع الشوارد و مقالات متعددى نيز از آن فقيد در مجله «تراثنا». |
| ==تألیفات== | |
| | |
| اگر چه چندین سال است که از فیض حضور آن محقق سخت کوش محروم شده ایم، ولى آثار جاوید او هماره عطر وجودش را در دل و جان مؤمنان زنده خواهد ساخت. فهرست مختصر تألیفات و نوشتههاى ایشان بر اساس مقاله خزان در گلشن تحقیق، اثر فاضل ارجمند جناب صدرایى خویى – که خود از ارادتمندان و شاگردان محقق طباطبایى است. – به شرح ذیل مىباشد.آثار ایشان را مى توان به هفت بخش تقسیم کرد:
| |
| | |
| الف) آثارى که در تکمیل تألیفات استادشان علامه تهرانى تألیف نمودند مثل مستدرک الذریعه ، اضواء على الذریعه ، مهذّب الذریعه ، معجم اعلام الشیعه ، تعلیقات على طبقات اعلام الشیعه و تنظیم و تصحیح نقباء البشر .
| |
| | |
| ب) آثارى که در تکمیل تألیفات استادشان علامه امینى تألیف نمودند مانند على ضفاف الغدیر در تکمله الغدیر و انباء السماء برزیه کربلا در تکمیل سیرتنا و سنتنا.
| |
| | |
| ج) تحقیق و تصحیح آثار بزرگان مانند فهرست منتجب الدین ، الاربعون المنتقى من مناقب المرتضى ، عقدالدرر فى اخبار المهدى المنتظر ، مقتل امیرالمؤمنین (علیه السلام) از ابن ابى دنیا ، مناقب امیرالمؤمنین (علیه السلام) از احمدبن حنبل ، ترجمه امیرالمؤمنین (علیه السلام) از تاریخ دمشق ، ترجمه امام حسن و امام حسین (علیه السلام) از طبقات ابن سعد و…
| |
| | |
| د) فهرست نُسَخ خطى
| |
| | |
| مانند فهرست کتابخانه امیرالمؤمنین (علیه السلام) در نجف اشرف ، فهرست نسخ خطى آستان قدس رضوى ، فهرست نسخ کتابخانه علامه طباطبایى در شیراز ، فهرست نسخ کتابخانه سید محمد على قاضى طباطبایى در تبریز، فهرست نسخ کتابخانه فراز عبدالقادر گیلانى در بغداد، فهرست نسخ کتابخانه ثقه الاسلام در تبریز و… | |
| | |
| ه ) کتابنامه ها
| |
| | |
| از جمله اهل البیت فى مکتبه العربیه ، الغدیر فى التراث الاسلامى ، حیاه الشیخ المفید ، مکتبه العلامه الحلّى ، فى رحاب نهج البلاغه ، مخطوطات اللغه العربیه ، فهرست تصانیف کراجکى و… | |
| | |
| و) یادداشتها و مطالب منتخب از کتابخانه ها که در سفرهاى ایشان تنظیم شده است | |
| | |
| مانند نتایج الاسفار ، قید الاوابد و جمع الشوارد ، فهرست نسخه هاى منتخبه از کتابخانه هاى ترکیه ، فهرست نسخ خطى منتخب از حجاز ، فهرست نسخ منتخب از کتابخانه هاى تبریز و… | |
| | |
| ز) سایر آثار
| |
| | |
| مثل الحسین (علیه السلام) والسنه ، المهدى (علیه السلام) فى السنه النبویه ، حیاه الشیخ یوسف بحرانى ، شخصیت علمى و مشایخ شیخ طوسى و….
| |
|
| |
|
| ==وفات== | | ==وفات== |
|
| |
|
| با وجود آن که علامه طباطبایى در اواخر عمر از ناراحتى قلبى رنج مى برد، ولى کار و تلاش را رها نکرد و همچنان به فعالیتهاى علمى خود ادامه مىداد. تا این که روز دوشنبه ۶ ماه رمضان ۱۴۱۶ ق به علت نارسایى شدید قلبى در بخشccu بیمارستان آیه اللّه العظمى گلپایگانى (ره) بسترى شد و ساعت ۲ بامداد روز بعد، یعنى ۷ رمضان المبارک ۱۴۱۶ (۱۸ اسفند ماه ۱۳۷۴)، مرغ روح آن عزیز کالبد تن را رها نمود و به ملأ اعلى پر کشید. عصر همین روز پیکر پاک او در میان موج تألّم، تأثّر و ناباورى هزاران نفر از دوست داران و ارادتمندان و شاگردانش از مسجد امام حسن عسکرى (علیه السلام) به سوى حرم حضرت معصومه (علیها السلام)تشییع شد. پس از اقامه نماز به وسیله حضرت آیه اللّه آقا موسى شبیرى زنجانى – دامت برکاته – ، در جوار بارگاه ملکوتى کریمه اهل بیت، حضرت فاطمه معصومه (علیها السلام)، در حجره ۱۴ صحن بزرگ به خاک سپرده شد. در واقع با دفن این محقق فرزانه، کتابخان هاى وسیع در گوشه اى از حرم مدفون گشت.
| | اين عالم بزرگ و كمنظير، به علت نارسايى شديد قلبى در هفتم ماه رمضان 1416 مطابق 18 اسفند ماه 1374 رحلت نمود. با دفن او در حجره 14 صحن بزرگ در جوار حرم مطهر حضرت عبد العظيم حسنى(ع) در حقيقت كتابخانهاى وسيع مدفون گشت. |
| | |
| ==منابع==
| |
| | |
| [[http://farsi.al-shia.org/%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B3%DB%8C%D8%AF-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B2%DB%8C%D8%B2-%D8%B7%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%B1/]]
| |
|
| |
|
| == وابستهها == | | == وابستهها == |
| {{وابستهها}}
| |
| [[الحدائق الناضرة في احکام العترة الطاهرة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس | | [[الحدائق الناضرة في احکام العترة الطاهرة]] / نوع اثر: کتاب / نقش: مقدمه نويس |
|
| |
|