۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
مجمع الفصحاء: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
'''مجمع الفصحاء'''، اثر [[هدایت، رضاقلی|رضاقلی‌خان هدایت]]، از جمله بهترین و کامل‌ترین تذکره‌های عمومی است که شرح احوال بیش از یک‌هزار تن از شاعران ایران با منتخباتی از اشعار آنان در آن گردآوری شده است. | '''مجمع الفصحاء'''، اثر [[هدایت، رضاقلی|رضاقلی‌خان هدایت]]، از جمله بهترین و کامل‌ترین تذکره‌های عمومی است که شرح احوال بیش از یک‌هزار تن از شاعران ایران با منتخباتی از اشعار آنان در آن گردآوری شده است. | ||
[[مصفا، مظاهر|مظاهر مصفا]] درباره اهمیت این اثر می‌نویسد: «این کتاب از زمان تألیف تاکنون همواره مورد استناد تتبع و تحقیق تذکرهنویسان و سخنسنجان و نویسندگان تاریخ ادبى ایران بوده است»<ref>ر.ک: یادداشت مصحح، ج1، صفحه سیزده</ref>. | [[مصفا، مظاهر|مظاهر مصفا]] درباره اهمیت این اثر می‌نویسد: «این کتاب از زمان تألیف تاکنون همواره مورد استناد تتبع و تحقیق تذکرهنویسان و سخنسنجان و نویسندگان تاریخ ادبى ایران بوده است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/13 ر.ک: یادداشت مصحح، ج1، صفحه سیزده]</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده بیش از سى سال از زندگى پربار خود را صرف جمعآورى اسناد و مدارک ادیبان ایران و تحقیق و پژوهش در احوال ایشان کرد و با همت قابل ستایش خود آخرین و جامع‌ترین تذکره شعر و ادب فارسى را از زمان ابوالعباس مروزى تا سال 1284ق، تحت عنوان «مجمع الفصحاء» براى اهالى علم و ادب و فرهنگ فارسى به یادگار گذاشت<ref>ر.ک: یادداشت ناشر، ج1، صفحه هفت</ref>. | نویسنده بیش از سى سال از زندگى پربار خود را صرف جمعآورى اسناد و مدارک ادیبان ایران و تحقیق و پژوهش در احوال ایشان کرد و با همت قابل ستایش خود آخرین و جامع‌ترین تذکره شعر و ادب فارسى را از زمان ابوالعباس مروزى تا سال 1284ق، تحت عنوان «مجمع الفصحاء» براى اهالى علم و ادب و فرهنگ فارسى به یادگار گذاشت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/7 ر.ک: یادداشت ناشر، ج1، صفحه هفت]</ref>. | ||
مصحح کتاب، در ابتدای مقدمه‌اش پیشینه تذکره‌نویسی را چنین بیان می‌کند: «در ایران تذکرهنویسى از چندین قرن پیش رایج شده و کسانى درصدد جمع شعر شاعران و نوشتن ترجمه زندگى ایشان برآمدهاند و اگر این همت به‌کار نمىرفت، امروز از حال بیشتر، بلکه تمامى شاعران گذشته بى‌خبر بودیم». وی از چهار مقاله نظامی عروضی، نویسنده و شاعر سده ششم به‌عنوان قدیمی‌ترین تذکره یاد می‌کند. سپس تذکره‌های متعددی چون «لباب الألباب» [[عوفی، محمد بن محمد|محمد عوفی]]، «مجالس النفائس» علی‌شیر و «[[هفت اقلیم]]» [[رازی، امین احمد|امین احمد رازی]] را معرفی می‌کند. در آخر نیز «مجمع الفصحاء» را آخرین و جامع‌ترین تذکره شاعران فارسی‌زبان دانسته و به معرفی نویسنده این اثر و کتاب‌های دیگرش می‌پردازد<ref>ر.ک: یادداشت مصحح، ج1، صفحه سیزده - چهل</ref>. | مصحح کتاب، در ابتدای مقدمه‌اش پیشینه تذکره‌نویسی را چنین بیان می‌کند: «در ایران تذکرهنویسى از چندین قرن پیش رایج شده و کسانى درصدد جمع شعر شاعران و نوشتن ترجمه زندگى ایشان برآمدهاند و اگر این همت به‌کار نمىرفت، امروز از حال بیشتر، بلکه تمامى شاعران گذشته بى‌خبر بودیم». وی از چهار مقاله نظامی عروضی، نویسنده و شاعر سده ششم به‌عنوان قدیمی‌ترین تذکره یاد می‌کند. سپس تذکره‌های متعددی چون «لباب الألباب» [[عوفی، محمد بن محمد|محمد عوفی]]، «مجالس النفائس» علی‌شیر و «[[هفت اقلیم]]» [[رازی، امین احمد|امین احمد رازی]] را معرفی می‌کند. در آخر نیز «مجمع الفصحاء» را آخرین و جامع‌ترین تذکره شاعران فارسی‌زبان دانسته و به معرفی نویسنده این اثر و کتاب‌های دیگرش می‌پردازد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/13 ر.ک: یادداشت مصحح، ج1، صفحه سیزده - چهل]</ref>. | ||
پس از مقدمه محقق کتاب، قصیده‌ای به قلم نویسنده و پس از آن مقدمه چاپ سنگی، که هر دو در مدح و ثنای ناصرالدین شاه است، آورده شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، صفحه چهل‌و‌چهار - چهل‌و‌هفت</ref>. | پس از مقدمه محقق کتاب، قصیده‌ای به قلم نویسنده و پس از آن مقدمه چاپ سنگی، که هر دو در مدح و ثنای ناصرالدین شاه است، آورده شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/44 ر.ک: متن کتاب، ج1، صفحه چهل‌و‌چهار - چهل‌و‌هفت]</ref>. | ||
البته او پیش از آن در دیگر آثارش نیز همین شیوه را پیش گرفته و ثمره‌اش را هم دیده است: «احوال و اقوال شعراى عرفا و عرفاى شعرا را در تذکره رياض العارفين نام، به فرمان قضاجریان قطب‌السلاطین سلطان محمد شاه قاجار - نوراللّه مرقده - جمع و به نام نامى سمىّ رسول‌اللّه - نفسي فدائه - مزین کرده، هدیه آن درگاه فلک‌خرگاه نمودم و مزید ملاطفت و مرحمت آن شهریار کامل باذل آمد و سال‌ها خارم را گل کرد و جزوم را کل، فقرم را غنا و عنایم را راحت، ذلتم را عزت و لکنتم را فصاحت، خارهام را گوهر کرد...»<ref>ر.ک: همان، صفحه شصت</ref>. | البته او پیش از آن در دیگر آثارش نیز همین شیوه را پیش گرفته و ثمره‌اش را هم دیده است: «احوال و اقوال شعراى عرفا و عرفاى شعرا را در تذکره رياض العارفين نام، به فرمان قضاجریان قطب‌السلاطین سلطان محمد شاه قاجار - نوراللّه مرقده - جمع و به نام نامى سمىّ رسول‌اللّه - نفسي فدائه - مزین کرده، هدیه آن درگاه فلک‌خرگاه نمودم و مزید ملاطفت و مرحمت آن شهریار کامل باذل آمد و سال‌ها خارم را گل کرد و جزوم را کل، فقرم را غنا و عنایم را راحت، ذلتم را عزت و لکنتم را فصاحت، خارهام را گوهر کرد...»<ref[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/60 >ر.ک: همان، صفحه شصت]</ref>. | ||
[[هدایت، رضاقلی|رضاقلی‌خان]] که خود شاعری چیره‌دست بوده، متن اثر را با نثری مسجع و آهنگین همراه با ابیاتی از خود و شاعرانی چون حکیم سنائی آغاز نموده است. سپس عباراتی زیبا در منقبت [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] نوشته است<ref>ر.ک: همان، صفحه چهل‌ونه – پنجاه‌ویک</ref>. | [[هدایت، رضاقلی|رضاقلی‌خان]] که خود شاعری چیره‌دست بوده، متن اثر را با نثری مسجع و آهنگین همراه با ابیاتی از خود و شاعرانی چون حکیم سنائی آغاز نموده است. سپس عباراتی زیبا در منقبت [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] نوشته است<ref>ر.ک: همان، صفحه چهل‌ونه – پنجاه‌ویک</ref>. | ||
در ادامه، پیشینه و تاریخچه شعر و شاعران را از زمان بهرام و حکیم ابوحفص سغدی سمرقندی، با ذکر بیتی از او آغاز کرده و نام شعرای ادوار مختلف را در ضمن متنی مفصل آورده است<ref>ر.ک: همان، صفحه پنجاه‌وسه - شصت</ref>. | در ادامه، پیشینه و تاریخچه شعر و شاعران را از زمان بهرام و حکیم ابوحفص سغدی سمرقندی، با ذکر بیتی از او آغاز کرده و نام شعرای ادوار مختلف را در ضمن متنی مفصل آورده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/15089/1/53 ر.ک: همان، صفحه پنجاه‌وسه - شصت]</ref>. | ||
نخستین مجلد به شرح حال شاهان و امیرانی که شعر سروده‌اند و شاعران متقدم تا سده هشتم قمری اختصاص یافته و در دیگر مجلدات کتاب، ذکر احوال و آثار شاعران سده‌های بعدی و معاصر مؤلف تا ۱۲۸۴ق، فراهم آمده است. این تذکره، بزرگ‌ترین تذکره شاعران پارسی‌گوی و از مآخذ بزرگ شعر فارسی بشمار می‌رود و بسیارند شاعرانی که جز در این تذکره نام و اثری از ایشان برجای نمانده است؛ به‌عنوان مثال نویسنده در شماره 707، از علی‌پرست کابلی نام می‌برد که: «درویشی سیاح از ممالک کابلستان بوده» و به ایران آمده و [[هدایت، رضاقلی|هدایت]] در شیراز با او هم‌صحبت شده است. ذکر یک بیت از اشعارش دلیل نویسنده بر شاعر بودن اوست<ref>ر.ک: همان، ج5، ص1060</ref>. | نخستین مجلد به شرح حال شاهان و امیرانی که شعر سروده‌اند و شاعران متقدم تا سده هشتم قمری اختصاص یافته و در دیگر مجلدات کتاب، ذکر احوال و آثار شاعران سده‌های بعدی و معاصر مؤلف تا ۱۲۸۴ق، فراهم آمده است. این تذکره، بزرگ‌ترین تذکره شاعران پارسی‌گوی و از مآخذ بزرگ شعر فارسی بشمار می‌رود و بسیارند شاعرانی که جز در این تذکره نام و اثری از ایشان برجای نمانده است؛ به‌عنوان مثال نویسنده در شماره 707، از علی‌پرست کابلی نام می‌برد که: «درویشی سیاح از ممالک کابلستان بوده» و به ایران آمده و [[هدایت، رضاقلی|هدایت]] در شیراز با او هم‌صحبت شده است. ذکر یک بیت از اشعارش دلیل نویسنده بر شاعر بودن اوست<ref>ر.ک: همان، ج5، ص1060</ref>. | ||