۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''القطع، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه'''، تقریرات مباحث آیتالله سید کمال حیدری پیرامون حجیت قطع و اقسام و احکام آن بوده که به قلم محمود نعمت جیاشی به رشته تحریر درآمده است. | '''القطع، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه'''، تقریرات مباحث [[حیدری، کمال|آیتالله سید کمال حیدری]] پیرامون حجیت قطع و اقسام و احکام آن بوده که به قلم محمود نعمت جیاشی به رشته تحریر درآمده است. | ||
مقدمه کتاب، در تاریخ 1423ق، نوشته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص24</ref>. | مقدمه کتاب، در تاریخ 1423ق، نوشته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص24</ref>. | ||
خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در یک تمهید و پنج مبحث، ارائه شده است. | کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در یک تمهید و پنج مبحث، ارائه شده است. | ||
اثر حاضر، دربردارنده مجموعهای از جلسات و مباحثی است که استاد حیدری، پیرامون مباحث اصولی در موضوع حجیت قطع مطرح نموده و در خلال آن، به این مسئله پرداختهاند که آیا حجیت قطع، مسئلهای اصولی است؟ و آیا قطع حجت است یا نه؟ در خلال این موضوع، به مباحثی همچون تجری، اقسام قطع، حجیت دلیل عقلی و علم اجمالی نیز پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | اثر حاضر، دربردارنده مجموعهای از جلسات و مباحثی است که استاد [[حیدری، کمال|حیدری]]، پیرامون مباحث اصولی در موضوع حجیت قطع مطرح نموده و در خلال آن، به این مسئله پرداختهاند که آیا حجیت قطع، مسئلهای اصولی است؟ و آیا قطع حجت است یا نه؟ در خلال این موضوع، به مباحثی همچون تجری، اقسام قطع، حجیت دلیل عقلی و علم اجمالی نیز پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>. | ||
پیش از آغاز هر مبحث و نیز هر فصل، فهرستی اجمالی از مهمترین موضوعات مطرحشده در آن مبحث و فصل ارائه گردیده که این امر، به تسهیل فهم مطالب هر قسمت و ارائه چهارچوبی کلی از مباحث، کمک بسزایی میکند. | پیش از آغاز هر مبحث و نیز هر فصل، فهرستی اجمالی از مهمترین موضوعات مطرحشده در آن مبحث و فصل ارائه گردیده که این امر، به تسهیل فهم مطالب هر قسمت و ارائه چهارچوبی کلی از مباحث، کمک بسزایی میکند. | ||
خط ۴۰: | خط ۴۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه، ضمن تبیین موضوع کتاب<ref>ر.ک: همان</ref>، به سیر تطور و ادوار مختلف علم اصول اشاره شده است که عبارتند از: | در مقدمه، ضمن تبیین موضوع کتاب<ref>ر.ک: همان</ref>، به سیر تطور و ادوار مختلف علم اصول اشاره شده است که عبارتند از: | ||
# عصر تمهید: دورانی که بذر این علم کاشته شده است؛ عصری که با ابن عقیل و ابن جنید آغاز و با شیخ | # عصر تمهید: دورانی که بذر این علم کاشته شده است؛ عصری که با ابن عقیل و ابن جنید آغاز و با [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]]، به انتها رسیده است. | ||
# عصر علم: دورانی که بذر تفکر اصولی به ثمر نشسته و در تألیفات و مباحث فقهی، منعکس شده است؛ عصری که سردمدار آن، شیخ طوسی و بزرگانی همچون ابن ادریس، محقق | # عصر علم: دورانی که بذر تفکر اصولی به ثمر نشسته و در تألیفات و مباحث فقهی، منعکس شده است؛ عصری که سردمدار آن، [[طوسی، محمد بن حسن|شیخ طوسی]] و بزرگانی همچون [[ابن ادریس، محمد بن احمد|ابن ادریس]]، [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلی]]، [[شهید اول، محمد بن مکی|شهید اول]] و... میباشند. | ||
# عصر کمال علمی: دورانی که مصادف بود با اواخر قرن دوازدهم هجری و پایهریزی مکتب جدیدی به دست بزرگانی چون وحید بهبهانی<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>. | # عصر کمال علمی: دورانی که مصادف بود با اواخر قرن دوازدهم هجری و پایهریزی مکتب جدیدی به دست بزرگانی چون [[وحید بهبهانی، محمدباقر|وحید بهبهانی]]<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>. | ||
نویسنده پس از بیان تفاوتها و تمایزات میان این عصور<ref>ر.ک: همان، ص12-22</ref>، به ذکر این مطلب پرداخته است که اثر حاضر، که بر مبانی و نظریات شهید صدر مبتنی است، محصولی است از عصر سوم؛ یعنی دوران اوج و کمال علمی علم اصول<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>. | نویسنده پس از بیان تفاوتها و تمایزات میان این عصور<ref>ر.ک: همان، ص12-22</ref>، به ذکر این مطلب پرداخته است که اثر حاضر، که بر مبانی و نظریات [[صدر، محمدباقر|شهید صدر]] مبتنی است، محصولی است از عصر سوم؛ یعنی دوران اوج و کمال علمی علم اصول<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>. | ||
نویسنده پیش از پرداختن به موضوع قطع، در تمهید، بهتبعیت از شیوه اصولیون متأخر، به مباحث مربوط به تقسیم حجج و اقسام اصول عملیه و روش شیخ انصاری در کتاب | نویسنده پیش از پرداختن به موضوع قطع، در تمهید، بهتبعیت از شیوه اصولیون متأخر، به مباحث مربوط به تقسیم حجج و اقسام اصول عملیه و روش [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]] در کتاب «[[فرائد الاصول (طبع انتشارات اسلامی)|الرسائل]]» مبنی بر تقسیم حالات مکلف به «قطع»، «ظن» و «شک» پرداخته و سپس در سه قسمت تحت عنوان «الجهة»، به تبیین مراد از «مکلف»، ملاک تقسیم مزبور و متعلقات این تقسیم، پرداخته است<ref>ر.ک: تمهید، ص27-51</ref>. | ||
مبحث اول در دو فصل و یک خاتمه، به بحث پیرامون حجیت قطع، اختصاص یافته است. نویسنده در فصل نخست، در پی پاسخ به این سؤال که «آیا حجیت قطع، از جمله مسائل اصولی است یا نه؟»، ضمن بیان ضابطه و شرایط اصولی بودن یک مسئله، به عدم وجود ثمره در این بحث، اشاره کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص55-101</ref>. | مبحث اول در دو فصل و یک خاتمه، به بحث پیرامون حجیت قطع، اختصاص یافته است. نویسنده در فصل نخست، در پی پاسخ به این سؤال که «آیا حجیت قطع، از جمله مسائل اصولی است یا نه؟»، ضمن بیان ضابطه و شرایط اصولی بودن یک مسئله، به عدم وجود ثمره در این بحث، اشاره کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص55-101</ref>. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۵: | ||
در خاتمه این فصل، به اثبات حق طاعت و مالکیت حقیقی برای خداوند سبحان، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص171</ref>. | در خاتمه این فصل، به اثبات حق طاعت و مالکیت حقیقی برای خداوند سبحان، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص171</ref>. | ||
در مبحث دوم، در یک تمهید و سه فصل، به موضوع تجری پرداخته شده است. نویسنده در تمهید، به روال اصولیون در ذکر باب تجری، پس از بحث از حجیت قطع، به دلیل تناسب این دو موضوع با یکدیگر اشاره کرده است؛ زیرا پس از اثبات حجیت قطع، این سؤال مطرح میشود که آیا احکام قطع مطابق واقع، از نظر حجیت و آثار عقلی، با قطعی که مطابقتی با واقع ندارد، یکسان است یا خیر؟<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>. موضوع تجری، بر این اساس است که پس از اثبات حجیت قطع، مسلما مخالفت با آن عصیان بوده و عقاب دارد؛ حال اگر با قطعی که مطابق با واقع نبود نیز مخالفت گردد، قبیح بوده و فاعل آن، مستحق عقاب است یا نه؟<ref>ر.ک: همان</ref>. | در مبحث دوم، در یک تمهید و سه فصل، به موضوع تجری پرداخته شده است. نویسنده در تمهید، به روال اصولیون در ذکر باب تجری، پس از بحث از حجیت قطع، به دلیل تناسب این دو موضوع با یکدیگر اشاره کرده است؛ زیرا پس از اثبات حجیت قطع، این سؤال مطرح میشود که آیا احکام قطع مطابق واقع، از نظر حجیت و آثار عقلی، با قطعی که مطابقتی با واقع ندارد، یکسان است یا خیر؟<ref>ر.ک: همان، ص189</ref>. موضوع تجری، بر این اساس است که پس از اثبات حجیت قطع، مسلما مخالفت با آن عصیان بوده و عقاب دارد؛ حال اگر با قطعی که مطابق با واقع نبود نیز مخالفت گردد، قبیح بوده و فاعل آن، مستحق عقاب است یا نه؟<ref>ر.ک: همان</ref>. | ||
نویسنده پس از اشاره به شمول تجری نسبت به مخالفت با ظن مخالف واقع<ref>ر.ک: همان، ص190</ref>، به تحدید دامنه بحث پرداخته و به این نکته اشاره نموده است که مخالفت واقعیهای که معصیت است، شامل سه امر میشود: | نویسنده پس از اشاره به شمول تجری نسبت به مخالفت با ظن مخالف واقع<ref>ر.ک: همان، ص190</ref>، به تحدید دامنه بحث پرداخته و به این نکته اشاره نموده است که مخالفت واقعیهای که معصیت است، شامل سه امر میشود: | ||
# حکم عقل به قبح فعل عاصی؛ | # حکم عقل به قبح فعل عاصی؛ | ||
خط ۶۲: | خط ۶۴: | ||
نویسنده این سه موضوع را در سه فصل، مورد بحث و بررسی دقیق قرار داده است<ref>ر.ک: همان195-297</ref>. | نویسنده این سه موضوع را در سه فصل، مورد بحث و بررسی دقیق قرار داده است<ref>ر.ک: همان195-297</ref>. | ||
در مبحث سوم، در سه فصل و یک خاتمه، به بحث پیرامون اقسام قطع، پرداخته شده است. فصل نخست، به تقسیم قطع به طریقی و موضوعی اختصاص یافته و ابتدا، منشأ اهتمام به این تقسیم بیان شده<ref>ر.ک: همان، ص304</ref> و سپس، ضمن اشاره به تقسیم ارائهشده از شیخ انصاری درباره قطع موضوعی (موضوعی طریقی و موضوعی وصفی) <ref>ر.ک: همان، ص305</ref> و دفاع آیتالله خویی از این تقسیم<ref>ر.ک: همان، ص306</ref>، مراد از این تقسیم، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص308</ref>. صفتیت و طریقیت نزد صاحب | در مبحث سوم، در سه فصل و یک خاتمه، به بحث پیرامون اقسام قطع، پرداخته شده است. فصل نخست، به تقسیم قطع به طریقی و موضوعی اختصاص یافته و ابتدا، منشأ اهتمام به این تقسیم بیان شده<ref>ر.ک: همان، ص304</ref> و سپس، ضمن اشاره به تقسیم ارائهشده از [[انصاری، مرتضی بن محمدامین|شیخ انصاری]] درباره قطع موضوعی (موضوعی طریقی و موضوعی وصفی) <ref>ر.ک: همان، ص305</ref> و دفاع [[خویی، ابوالقاسم|آیتالله خویی]] از این تقسیم<ref>ر.ک: همان، ص306</ref>، مراد از این تقسیم، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص308</ref>. صفتیت و طریقیت نزد صاحب «[[الدرر و اللآلي في فروع العلم الإجمالي|الدرر]]»، تقسیم [[آخوند خراسانی، محمدکاظم بن حسین|صاحب کفایه]]، اشکال بر تقسیم چهارگانه و نظریه [[نائینی، محمدحسین|آیتالله نائینی]] و [[عراقی، ضیاءالدین|عراقی]] پیرامون این تقسیم، از دیگر مطالب این فصل میباشد<ref>ر.ک: همان، ص309-314</ref>. | ||
در فصل دوم، به امکان قیام امارات و اصول در مقام قطع در منجز بودن پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، ابتدا این امکان را در مقام قطع طریقی محض مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس، این امکان را بهترتیب در قطع موضوعی طریقی و موضوعی وصفی، بررسی و تحقیق کرده و نظریات و اقوال مختلف پیرامون هریک را مطرح نموده است<ref>ر.ک: همان، ص317-385</ref>. | در فصل دوم، به امکان قیام امارات و اصول در مقام قطع در منجز بودن پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، ابتدا این امکان را در مقام قطع طریقی محض مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس، این امکان را بهترتیب در قطع موضوعی طریقی و موضوعی وصفی، بررسی و تحقیق کرده و نظریات و اقوال مختلف پیرامون هریک را مطرح نموده است<ref>ر.ک: همان، ص317-385</ref>. | ||
خط ۷۰: | خط ۷۲: | ||
بحث از حجیت دلیل عقلی، از مهمترین مباحث علم اصول بوده که بعد از پایان یافتن بحث حجیت ذاتی قطع مطرح شده و موضوع حجیت بعضی از اقسام قطع، از جمله قطعی که از طریقی غیر از طریق کتاب و سنت به دست آمده را مورد بررسی قرار میدهد. لذا نویسنده در مبحث چهارم، ضمن تمهیدی در تحریر محل بحث و بیان اقسام عقل<ref>ر.ک: همان، ص397</ref>، در دو فصل، به بحث و بررسی حجیت دلیل عقلی پرداخته است. | بحث از حجیت دلیل عقلی، از مهمترین مباحث علم اصول بوده که بعد از پایان یافتن بحث حجیت ذاتی قطع مطرح شده و موضوع حجیت بعضی از اقسام قطع، از جمله قطعی که از طریقی غیر از طریق کتاب و سنت به دست آمده را مورد بررسی قرار میدهد. لذا نویسنده در مبحث چهارم، ضمن تمهیدی در تحریر محل بحث و بیان اقسام عقل<ref>ر.ک: همان، ص397</ref>، در دو فصل، به بحث و بررسی حجیت دلیل عقلی پرداخته است. | ||
در فصل اول، کلام منکرین حجیت دلیل عقلی از جمله محدث استرآبادی در کتاب | در فصل اول، کلام منکرین حجیت دلیل عقلی از جمله [[استرآبادی، محمدامین|محدث استرآبادی]] در کتاب «[[الفوائد المدنية (بحوث و مناظرات مع خمسة من أساتذة الجامعة العلمية من علماء أهل السنة)|الفوائد المدنية]]»<ref>ر.ک: همان، ص407</ref> و [[جزایری، نعمتالله|محدث جزائری]] صاحب «[[الأنوار النعمانية]]»<ref>ر.ک: همان، ص408</ref> مطرح شده و در فصل دوم، کلام آن دو، مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص411</ref>. | ||
پس از اثبات منجزیت علم تفصیلی، این سؤال مطرح میشود که آیا علم اجمالی نیز منجز است؟ | پس از اثبات منجزیت علم تفصیلی، این سؤال مطرح میشود که آیا علم اجمالی نیز منجز است؟ | ||
خط ۸۱: | خط ۸۳: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
خط ۸۷: | خط ۸۹: | ||
== وابستهها == | == وابستهها == | ||
[[الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه]] | [[الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه]] | ||
[[فرائد الاصول (طبع انتشارات اسلامی)]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] |
ویرایش