دیوان اشعار مفتون همدانی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان اشعار مفتون همدانی''' مشتمل بر شرح‎حال و اشعار سید میر آقا کبریایی متخلص به مفتون (متوفی 1334ش) است. این اثر با مقدمه استاد سعید نفیسی و کوشش رضا مفتون منتشر شده است.

کتاب مشتمل بر چند مقدمه و شرح‎حال مفتون همدانی به قلم استاد سعید نفیسی، رضا مفتون و ابراهیم صفایی است. پس‎ازآن محتوای کتاب به ترتیب قصاید، مسمطات، ترکیب‎بندها، تضمینات، ترجیعات، غزلیات، تغزلات، قطعات، رباعیات، ماده‎تاریخ‎ها، مثنویات و متفرقات ارائه شده است.

دیوان مفتون با مقدمه استاد سعید نفیسی در شرح‎حال مفتون آغاز شده است. وی مقدمه‎اش را با این عبارت آغاز می‎کند: «گویی که شهرها و آبادی‎ها چون کسان، دوره‎های نیک‎بختی و بدبختی دارند. نیک‎بختی شهری همگامی است که مردم دانا و بینا و هنرمند در آن گرد آمده باشند. چه می‎شود که گاهی گرد می‎آیند و گاهی فراهم نمی‎شوند؟ این بحث بسیار دراز و دقیقی است که اینک مجال طرح آن نیست. درهرصورت، گاهی در تاریخ ادب دیده می‎شود که در روزگاری کمابیش دراز، چند تن مردم بزرگ سحرآفرین در شهری گرد آمده و نام آن شهر را به بزرگی رسانیده‎‎اند...». سپس شهرت شیراز را به‎واسطه سعدی و حافظ و یادآور شهر ویران‎شده طوس را فردوسی دانسته است. سپس غمام، آزاد و موسی نثری را از برگزیدگان سخن فارسی در زمان خود دانسته است. سپس در وصف مفتون همدانی می‎نویسد: «چهارم ایشان شاعر مفلق مفتون کبریایی همدانی است که خوشبختانه هنوز طبع سرشار وی در غایت شکفتگی و جوانیست و از ایزد دادآفرین درخواست دارم که بر دوره سودبخشی و سخن‎آفرینی او بیفزاید. کتاب حجیم پرمغزی که در هر صحیفه آن شاهکاری جای گرفته است بهترین گواهست که مفتون کبریایی را می‎توان از سخنوران زبردست و چیره‎گفتار این روزگار دانست. قدرتی که وی در بیان منظوم دارد و این کتاب خود دلیل آشکار بر آنست، در سرایندگان معاصر ما کم دیده می‎شود»<ref>ر.ک: مقدمه، ص6-5</ref>‏.

پس از مقدمه مختصر استاد نفیسی، شرح‎حال مفتون به قلم فرزندش نوشته شده است. در بخشی از آن می‎خوانیم: «عمده شهرت و مهارت وی در غزل‎سرایی و ساختن مسمط‎های مختلف و رباعی می‎باشد. مفتون مبتکر سبکی جدید نیست و او را نیز باید مانند سایر شاعران همدان پیرو استادان قدیم و پیشینیان دانست ولی بااین‎همه در لطف سخن و انسجام کلام و روانی طبع و بیان مضامین لطیف و ادای مطالب نغز شیوه‎ای استادانه و دل‎انگیز داشته است»<ref>ر.ک: شرح‎حال مفتون همدانی، صفحه بیست‎ویک و بیست‎ودو</ref>‏.

مفتون در زمینه‎ها‎ و موضوع‎های‎ گوناگون‎ طبع‎آزمایی کرده و شعر سروده است. از توحید و ستایش پروردگار تا منقبت پیامبر(ص) و تقرّب به ائمه اطهار‎(ع) و مناجات‎ گرفته تا مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، انسان‎دوستی، عرفان و توصیف طبیعت. مفتون شیفته ورزش بود و ورزشکاران بسیاری را تربیت کرد. او طبع خود را در این‎ زمینه‎ نیز آزموده است و شاید تنها شاعری است که در اشعارش فنون و اصطلاحات‎ ورزش‎ باستانی و کشتی را که بالغ بر شصت‎ فن‎ است‎ نام برده و در ترجیع‎بندی بالغ بر 26‎ بند‎ گنجانده است که بیست بند آن با ترجیع‎بند زیر:

پیش از ورود به متن اشعاری در رثاء و ماده‎تاریخ درگذشت مفتون همدانی به قلم سید کاظم حسینی (داور همدانی)، مهدی دیجوران (دیجور همدانی)، علی‎اکبر سپهری (فرخ همدانی)، ابوالقاسم مسرور آمده<ref>ر.ک: همان، صفحه سی‎وچهار تا سی‎وهشت</ref>‏ و نیز ابراهیم صفایی شرح‎حال مفتون و چگونگی آشنایی خود با او را به رشته تحریر درآورده است<ref>ر.ک: همان، صفحه چهل‎وسه</ref>‏.

مفتون در انواع شعر تسلط داشت غزل و قصیده و مسمط را خوب می‎گفت؛ ولی بیشتر کار او در‎ شعر قصیده‎سرائی بود. بسیاری از غزل‎های خوب «حافظ» و «شمس» و «صفی» را تضمین کرده و الحق نیکو از عهده برآمده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/8775/306 ر.ک: صفایی ملایری، ابراهیم، ص307-306]</ref>‏. در شعرهای خود از صنایع لفظی بهره می‎گرفت و شعر خود را با این صنایع می‎آراست و گاهی هم توجه بسیار او به جنبه فنی شعر و یا انتخاب ردیف‎های مشکل کلامش را سنگین و ثقیل می‎کرد. مفتون چون در مکتب تصوف پرورش یافته و خود صوفی پاک‎ضمیری بود، بیشتر شعرها به‎ویژه قصیده‎هایش با معانی و اصطلاحات عرفانی آمیخته بود. او به «باباطاهر» ارادت می‎ورزید و هر ماه یک یا دو بار به زیارت آرامگاه او می‎شتافت و با یاد او خلوت می‎کرد. بخشی از شعرهای مفتون به اقتضای معتقدات مذهبی، رنگ مذهبی دارد:

و چون از احساس پاک ملی و ایرانی نیز برخوردار بود و اندیشه‎اش از مسائل سیاسی ایران تأثیر می‎پذیرفت، گاهی هم آثارش با افکار ملی و سیاسی آمیخته می‎شد و به‎خصوص در شعرهای مفتون از سال 1320 تا 1332 اندیشه‎های سیاسی و ملی نمود ویژه‎ای داشت<ref>ر.ک: مقدمه کتاب، شرح‎حال مفتون همدانی، صفحه چهل‎وشش</ref>‏.

مفتون نیز در ابتدای قصیده‎ای چنین می‎سراید:

توصیف مفتون از هواپیما نیز جالب است:

<references/>