كتاب الفائق في أصول‌الدين: تفاوت میان نسخه‌ها

بعد از این مباحث، شاهد این هستیم که نویسنده خودش را به بحث با «مخالفین مسلمانان در ابواب توحید» وارد می‎کند؛ مجوس و فلاسفه‎ای که صرفا در حد تعبیر قائل به اسلام هستند، طرف سخن او در این قسمت از کتابند. وی، پس از طرح محاوره و گفتگو با مخالفان، درباره «عدل» بحث می‎کند. از موارد نقض سخن مؤلف مبنی بر اینکه کتاب حاضر، تلخیص کتاب «المعتمد» است، این مورد است؛ یعنی سخن [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] از «عدل» را در اجزای سه‎گانه منتشرشده از کتاب «المعتمد» نمی‎بینیم. معنی این سخن این است که سخن وی از عدل و موضوعات مختلف مربوط به آن در «الفائق...»، مباحثی کاملا جدید است، نه اینکه تلخیصی از بخش‎های کتاب «المعتمد» باشد. به‎هرحال، سخن [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] از عدل، شامل گفتارهای او درباره انسانیت، مسئولیت انسان در برابر کارهایش به دلیل اینکه وی خالق و مُحدِث آنهاست و... می‎شود. وی همچنین در این بخش، از نظریه «کسب» اشاعره به‎شدت انتقاد می‎کند و علاوه بر این با انحصار وجهه‎های نظر معتزله درباره نظریه تولد، به ا ین امر نیز می‎پردازد. بحث از نظریه «خلق قرآن» که [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] در آن به‎شدت بر معتزله می‎تازد را نیز نباید از نظر دور داشت. البته قابل ذکر است که این بحث نیز در کتاب «المعتمد» وجود ندارد و از مباحث اختصاصی «الفائق...» است. او در ادامه مباحث، به سخن از «تکلیف»، بیان نیکویی آن و شروط تکلیف و سایر مباحث مربوط به آن، می‎پردازد که این بحث نیز از مباحث اختصاصی این کتاب است. [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] در بحث از تکلیف درباره برخی مسائل محوری این مسئله، مانند سخن از تکلیف ما لا یطاق، نظریه لطف و وجوب لطف، مبدأ عوض و احکام مستحقه بر آن و... مناقشه کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38722/1/23 ر.ک: همان، ص23]</ref>.

از دیگر مباحث منحصربه‎فرد این کتاب (که در المعتمد وجود ندارد)، سخن در علم و وعد و وعید و ثواب و عقاب است. [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] توضیح می‎دهد که چگونه توبه، وعید و عقاب الهی را از میان برمی‎دارد. وی بحث از توبه را کمی تفصیل می‎دهد. او بحث را با دیگر مباحث کلامی مانند «کفر و ا نواع آن» و ادله سمعی بر آن، ادامه می‎دهد. [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]]، مُجبره و قائلین به قِدَم صفات و خوارج را تکفیر می‎کند، ولی مرجئه را نه. وی در ادامه مباحث، سخن از دو بحث مهم دیگر، یعنی منزلة بين المنزلتين و امر به معروف و نهی از منکر را فراموش نمی‎کند. نویسنده، مباحث پایانی کتاب را به بحث از امامت اختصاص می‎دهد. او از وجوب امامت و راه‎های وجوب آن و غرض از آن سخن می‎گوید. سپس درباره کسانی که قائل به عصمت امام هستند، بحث می‎کند و پس از آن درباره مواردی که باعث زوال امامت امام می‎شوند. [[ملاحمي خوارزمي، محمود بن محمد|ابن ملاحمی]] به این معتقد است که پیامبر(ص) به امام بعد از خودش تصریح نکرده است و ازاین‎رو در ادامه مباحث امامت از خلفای چهارگانه سخن می‎گوید. پایان‎بخش مباحث کتاب، سخن از حقیقت دعا و شروط آن است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38722/1/24 ر.ک: همان، ص24]</ref>.