الظن، دراسة في حجيته و أقسامه و أحكامه: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

مقدمه کتاب، در تاریخ 1428ق، نوشته شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص16</ref>.

اثر حاضر، جزء دوم از سلسله اصول استنباط فقهی است که دربردارنده مباحث مربوط به حجیت ظن می‌باشد. جزء نخست این مجموعه، به بحث پیرامون حجیت قطع، اختصاص داشته که پیش از این، به چاپ رسیده است<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>.

اثر حاضر، دربردارنده مجموعه‌ای از جلسات و مباحثی است که [[حیدری، کمال|استاد حیدری]]، پیرامون مباحث اصولی در موضوع حجیت ظن مطرح نموده که دربردارنده مباحثی کلی پیرامون امکان تعبد به ظن، بحث از حجیت سیره، حجیت ظهور و حجیت اخبار می‌باشد و از مجموع 172 جلسه که در دو سال تحصیلی برگزار گردیده، استخراج شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص6</ref>.

در مقدمه، ابتدا به بیان خصوصیات و ویژگی‌های کتاب پرداخته شده و سپس، اشاره مختصری به مباحث کتاب، شده است<ref>ر.ک: مقدمه، ص5-‌15</ref>.

در مبحث نخست، در سه فصل، به مباحث کلی و عامه پیرامون ظن پرداخته شده است. در فصل اول، موضوع حجیت ذاتی ظن، مطرح شده است. نویسنده در ابتدا به دنبال تشریح علت بحث از حجیت ذاتی ظن بوده و آن را به مطالب مطرح‌شده در مباحث قطع و خصوصیات سه‌گانه آن که عبارتند از کاشفیت و ارائه واقع، محرکیت و داعی بودن در اغراض شخصی و تکوینی و حجیت به معنای اصولی، ارجاع داده و به این نکته اشاره کرده است که طبق نظریه مشهور، حجیت به معنای منجزیت و معذریت، لازم ذاتی قطع بوده و از آن، تفکیک‌پذیر نیست؛ امری که از نظر عقل مقتضی حسن عقاب در صورت مخالفت با قطع است و در سایه همین بحث، به عدم حجیت ذاتی ظن و مجعول بودن حجیت آن، حکم شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص25</ref>.

در ادامه، به ذکر نظریه مشهور پیرامون عدم حجیت و عدم وجود لوازم و مقتضیات آن برای امارات غیر علمی و محتاج بودن ظن به جعل حجیت برای آن پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص26</ref> و ضمن مطرح کردن اشکال شهید صدر به این نظریه<ref>ر.ک: همان</ref>، نظر خود نویسنده پیرامون این موضوع، مطرح گردیده<ref>ر.ک: همان، ص28</ref> و سپس تفکیک بین مولویت و حجیت، توضیح داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص32</ref>.

# منافات جعل حجیت ظن با قاعده «قبح عقاب بلا بیان»، با قطع نظر از منافات آن با تشریعات الهی دیگر<ref>ر.ک: همان، ص37</ref>.

# منافات جعل حجیت ظن با حکم واقعی مشکوک<ref>ر.ک: همان، ص41</ref>. در این‌باره، به تفسیر کلام شیخ انصاری در کتاب «الرسائل» پیرامون امکان جعل حجیت برای حکم ظاهری پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص44</ref> و سپس، اختلافات موجود در این مسئله، اختلاف در مبانی کلامی دانسته شده و به تشریح این امر، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص46</ref>.

در فصل سوم، موضوع تأسیس اصل هنگام شک در حجیت اماره مورد بحث و بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: همان، ص170</ref>.

در مبحث دوم، در چهار فصل، به بحث پیرامون ظنون خاصه و امارات معتبر شرعی، پرداخته شده است. در فصل اول که به بحث پیرامون سیره اختصاص یافته است، سیره عقلائیه به دو قسم: سیره‌ منقح‌کننده موضوع حکم شرعی و سیره منقح‌کننده حکم شرعی و سپس اولی، به منقح‌کننده موضوع حکم شرعی فقهی و منقح‌کننده موضوع حکم شرعی اصولی و آنگاه منقح‌کننده موضوع حکم شرعی فقهی، به دو قسم موجد فردی از موضوع و کاشف از فرد در مقام اثبات، تقسیم شده و پیرامون هرکدام جداگانه توضیح داده شده است<ref>ر.ک: همان، ص197-‌227</ref>.

در فصل دوم، به بررسی حجیت ظهور، پرداخته شده است. عمده‌ترین استدلال بر اصل حجیت ظهور، تمسک به سیره می‌باشد که گاهی با استفاده از سیره متشرعه است و گاهی سیره عقلائیه. نویسنده در این فصل، ابتدا چگونگی استدلال به سیره متشرعه و عقلائیه در حجیت ظهور را بررسی نموده<ref>ر.ک: همان، ص233</ref> و سپس، به مباحث زیر، پرداخته است: موضوع اصالت ظهور و اقسام دلالت؛ نقش قرینه در حصول دلالت؛ نسبت میان اصالت ظهور و اصول لفظی دیگر؛ تفصیلات اصالت ظهور و نظریه بزرگانی همچون محقق قمی پیرامون آن؛ ادله حجیت ظواهر کتاب از جمله دلیل انسداد، حدیث ثقلین و سیره عملیه اهل‌بیت(ع)؛ ادله منکرین حجیت ظواهر کتاب ‌و...<ref>ر.ک: همان، ص257-‌356</ref>.

بحث از اجماع، متضمن ابعاد متعدد و مختلفی در مباحث معرفت دینی است؛ زیرا از یک‌سو، از آن در مباحث اعتقادی و مسائل کلامی، مخصوصا در مکتب خلفا استفاده می‌شود و از سویی دیگر، در مباحث اصولی و فقهی مکاتب و دیدگاه‌های مختلف اسلامی، مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ ازاین‌رو، در فصل سوم، به مباحث مربوط به اجماع و ادله استباط حجیت آن از آیات، عقل و سنت، پرداخته شده است<ref>ر.ک: همان، ص363-‌408</ref>.

فصل آخر، به بحث از حجیت شهرت اختصاص یافته است. نویسنده در ابتدا، به تعریف و اقسام شهرت، شامل شهرت روایی، عملی و فتوایی پرداخته و ادله حجیت شهرت را بررسی نموده است<ref>ر.ک: همان، ص417-‌421</ref>.

در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع<ref>مثلا ر.ک: پاورقی، ص321</ref>، توضیح مختصری پیرامون برخی از مطالب متن ارائه گردیده است<ref>مثلا ر.ک: همان، ص343</ref>.

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:قربانی-باقی زاده]]