۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز (جایگزینی متن - '<references /> ' به '<references/> ') |
جز (جایگزینی متن - ' <ref>' به '<ref>') |
||
خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
در قسم نخست، به موضوع جبر اشاعره، پرداخته شده است. نویسنده در ابتدای این قسم، با استفاده از مطالب «شرح المقاصد»، به ذکر استدلالات اشاعره مبنی بر وجود جبر در افعال انسانی پرداخته و سپس ضمن بررسی آنها، به هریک از آنها، پاسخ داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص85-93</ref>. | در قسم نخست، به موضوع جبر اشاعره، پرداخته شده است. نویسنده در ابتدای این قسم، با استفاده از مطالب «شرح المقاصد»، به ذکر استدلالات اشاعره مبنی بر وجود جبر در افعال انسانی پرداخته و سپس ضمن بررسی آنها، به هریک از آنها، پاسخ داده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص85-93</ref>. | ||
از جمله استدلالاتی که بر این امر شده عبارت است از: دلیل عقلی به نقل از فخررازی و استدلال به نصوص قرآنی. پیرامون نصوص قرآنی، نویسنده به این امر اشاره دارد که اگر مراد از نصوصیت، این است که مدلول قطعی آیات مذکور این است که مراد جدی خداوند از آیات یادشده این است که اعمال عباد، ابتداء و بدون واسطه، با قدرت خداوند واقع میشود و او بیواسطه خالق و موجد آنهاست (همچنانکه مقتضای اصطلاح نص هنگام تعبیر به آن همین است)، این امر، نسبت به اصل ایجاد، ولو باواسطه (چه برسد به بیواسطه)، خلاف واقع است؛ چون آیات مزبور نه مجملاتشان و نه مفصلاتشان هیچکدام با عموم خویش دلالت قطعی بر این مدعا ندارند... و اگر مراد از نصیت، دلالت قطعی آیات، به کمک قرینه است، که میدانیم چنین قرینهای وجود ندارد؛ چون جز دو دلیل عقلی بر مدعا ذکر نشده و مدلول هیچکدام از آن دو هم، وقوع افعال عباد با قدرت خداوند بهصورت بیواسطه نیست تا این مدلول را قرینه برای دلالت قطعی آیات بر مدعا قرار دهیم <ref>ر.ک: همان، ص94</ref>. | از جمله استدلالاتی که بر این امر شده عبارت است از: دلیل عقلی به نقل از فخررازی و استدلال به نصوص قرآنی. پیرامون نصوص قرآنی، نویسنده به این امر اشاره دارد که اگر مراد از نصوصیت، این است که مدلول قطعی آیات مذکور این است که مراد جدی خداوند از آیات یادشده این است که اعمال عباد، ابتداء و بدون واسطه، با قدرت خداوند واقع میشود و او بیواسطه خالق و موجد آنهاست (همچنانکه مقتضای اصطلاح نص هنگام تعبیر به آن همین است)، این امر، نسبت به اصل ایجاد، ولو باواسطه (چه برسد به بیواسطه)، خلاف واقع است؛ چون آیات مزبور نه مجملاتشان و نه مفصلاتشان هیچکدام با عموم خویش دلالت قطعی بر این مدعا ندارند... و اگر مراد از نصیت، دلالت قطعی آیات، به کمک قرینه است، که میدانیم چنین قرینهای وجود ندارد؛ چون جز دو دلیل عقلی بر مدعا ذکر نشده و مدلول هیچکدام از آن دو هم، وقوع افعال عباد با قدرت خداوند بهصورت بیواسطه نیست تا این مدلول را قرینه برای دلالت قطعی آیات بر مدعا قرار دهیم<ref>ر.ک: همان، ص94</ref>. | ||
در قسم دوم، به جبر میان حکما پرداخته شده است؛ یعنی نوعی جبر در افعال عباد، که از قول برخی از حکما و فلاسفه استفاده میشود. اشعری، به این نوع از جبر تصریح کرده است، با این تفاوت که وی، معتقد است خداوند، علت تامه افعال بندگان بوده و هیچکسی غیر از او، بههیچ نحوی، دخالتی در ایجاد و تحقق آن ندارد، اما حکما معتقدند خداوند معطی وجود به اعمال بندگان و مفیض و علت فاعلی آنهاست و علل غیر از خداوند، علل معده برای اعمال میباشند؛ زیرا خداوند، معطی وجود، علت فاعلی و مقتضی هر ممکنی است و سایر علل تکوینی، علت معده یا قابلیت یا شرط قابل میباشند<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>. | در قسم دوم، به جبر میان حکما پرداخته شده است؛ یعنی نوعی جبر در افعال عباد، که از قول برخی از حکما و فلاسفه استفاده میشود. اشعری، به این نوع از جبر تصریح کرده است، با این تفاوت که وی، معتقد است خداوند، علت تامه افعال بندگان بوده و هیچکسی غیر از او، بههیچ نحوی، دخالتی در ایجاد و تحقق آن ندارد، اما حکما معتقدند خداوند معطی وجود به اعمال بندگان و مفیض و علت فاعلی آنهاست و علل غیر از خداوند، علل معده برای اعمال میباشند؛ زیرا خداوند، معطی وجود، علت فاعلی و مقتضی هر ممکنی است و سایر علل تکوینی، علت معده یا قابلیت یا شرط قابل میباشند<ref>ر.ک: همان، ص209</ref>. |
ویرایش