۶۱٬۱۸۹
ویرایش
دیوان انوری: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - '.' به '.'
جز (جایگزینی متن - 'رحمه الله' به 'رحمه‌الله') |
جز (جایگزینی متن - '.' به '.') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
[[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] در مقدمهاش بر کتاب با استفاده از منابع مختلف به بررسی شرح احوال و آثار انوری پرداخته است. او معتقد است نخستین کتابی که ذکری از انوری در آن هست «لباب الألباب» محمد عوفی است که در حدود 618ق، تألیف کرده است <ref>ر.ک: مقدمه، صفحه سه</ref> | [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] در مقدمهاش بر کتاب با استفاده از منابع مختلف به بررسی شرح احوال و آثار انوری پرداخته است. او معتقد است نخستین کتابی که ذکری از انوری در آن هست «لباب الألباب» محمد عوفی است که در حدود 618ق، تألیف کرده است <ref>ر.ک: مقدمه، صفحه سه</ref>. همچنین جامی در بهارستان نوشته است: «انوری، رحمه‌الله، حکیمی کامل و فصیح و فاضل بود. حسن شعر و لطف نظم، شمهای است از علو حال او و خالی است از جمال و کمال او. سخنان او مشهور است و دیوان او مسطور...»<ref>ر.ک: مقدمه، صفحه پنج</ref>. | ||
بین سخنسرایان ایرانی که از آغاز نشأت زبان فارسی دری تا پایان قرن ششم برخاستهاند، [[انوري، محمد بن محمد|انوری ابیوردی]] بهخاطر خصائصی چند از دیگران ممتاز است. نخست آنکه وی از دانشهای عصر خود مخصوصاً هیئت و نجوم به مقدار قابل توجهی برخوردار بوده است و این امتیاز موجب میشود که گذشته از مقام بلندی که در شعر فارسی دارد، او را در زمره دانشمندان بشمار آورد. دوم آنکه انوری تقریباً در پایان عصری میزیسته است که در آن عصر قصیدهسرایی یا بهتر بگوییم مدیحهسرایی پس از آنکه به اوج ترقی و غایت کمال رسیده بود، رو به انحطاط مینهد. پایان عمر انوری در نیمه دوم قرن ششم هجری است و هرچند نمیتوان گفت سالهای بین 485 به بعد را دیده و شاهد قران معروفی که گویند خود آن را پیشبینی کرده، بوده است، اما به احتمال قوی در اوایل نیمه دوم قرن ششم درگذشته است. پس از وی شاعری که در مدیحهسرایی به سبک خراسانی به پایه او یا شاعران پیش از او برسد، برنخاست. | بین سخنسرایان ایرانی که از آغاز نشأت زبان فارسی دری تا پایان قرن ششم برخاستهاند، [[انوري، محمد بن محمد|انوری ابیوردی]] بهخاطر خصائصی چند از دیگران ممتاز است. نخست آنکه وی از دانشهای عصر خود مخصوصاً هیئت و نجوم به مقدار قابل توجهی برخوردار بوده است و این امتیاز موجب میشود که گذشته از مقام بلندی که در شعر فارسی دارد، او را در زمره دانشمندان بشمار آورد. دوم آنکه انوری تقریباً در پایان عصری میزیسته است که در آن عصر قصیدهسرایی یا بهتر بگوییم مدیحهسرایی پس از آنکه به اوج ترقی و غایت کمال رسیده بود، رو به انحطاط مینهد. پایان عمر انوری در نیمه دوم قرن ششم هجری است و هرچند نمیتوان گفت سالهای بین 485 به بعد را دیده و شاهد قران معروفی که گویند خود آن را پیشبینی کرده، بوده است، اما به احتمال قوی در اوایل نیمه دوم قرن ششم درگذشته است. پس از وی شاعری که در مدیحهسرایی به سبک خراسانی به پایه او یا شاعران پیش از او برسد، برنخاست. | ||
سوم یعنی امتیازی که او را کاملاً از همگنان مشخص میدارد این است که [[انوري، محمد بن محمد|انوری]] شاعری مدیحهسرا به مفهوم واقعی کلمه است. شاعری است که هدف او ستودن ممدوح و راضی نگاهداشتن اوست. نان خود را در ستایش کسان میجسته است و چون در مدیحهسرایی مشارکانی از شاعران متقدم و همکاران یا همچشمانی از معاصران خود داشته، کوشیده است تا در ستایش ممدوح مضمونهایی بیافریند که گذشتگان و یا همدورههایش آن را نگفته باشند<ref>ر.ک: شهیدی، سید جعفر، ص42</ref> | سوم یعنی امتیازی که او را کاملاً از همگنان مشخص میدارد این است که [[انوري، محمد بن محمد|انوری]] شاعری مدیحهسرا به مفهوم واقعی کلمه است. شاعری است که هدف او ستودن ممدوح و راضی نگاهداشتن اوست. نان خود را در ستایش کسان میجسته است و چون در مدیحهسرایی مشارکانی از شاعران متقدم و همکاران یا همچشمانی از معاصران خود داشته، کوشیده است تا در ستایش ممدوح مضمونهایی بیافریند که گذشتگان و یا همدورههایش آن را نگفته باشند<ref>ر.ک: شهیدی، سید جعفر، ص42</ref>. | ||
[[قزوینی، زکریا بن محمد|انوری]] از اینکه بهصراحت بگوید که مداحی او بهخاطر صلتستانی است باکی ندارد؛ چنانکه در ضمن قطعهای به ممدوح خود میگوید: | [[قزوینی، زکریا بن محمد|انوری]] از اینکه بهصراحت بگوید که مداحی او بهخاطر صلتستانی است باکی ندارد؛ چنانکه در ضمن قطعهای به ممدوح خود میگوید: | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۱: | ||
{{ب|''زهی روایح جودت ز راه استعداد ''|2=''امید شرکت احیا فکنده موتی را''<ref>ر.ک: همان</ref>}}{{پایان شعر}} | {{ب|''زهی روایح جودت ز راه استعداد ''|2=''امید شرکت احیا فکنده موتی را''<ref>ر.ک: همان</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
وی شاعری متفاضل و مداح است که خصیصه مشترک بیشتر شاعران همعصر اوست. با توجه به سلیقه حاکمان آن روزگار که علاقه داشتند شاعران آنها را مدح و ستایش کنند و به سبب بیتوجهی به فضل و دانش و وضعیت اقتصادی نابسامان، شاعران ناگزیر بودند با مداحی امرار معاش کنند<ref>ر.ک: محسنینیا، ناصر؛ حکیما، فاطمه، ص46</ref> | وی شاعری متفاضل و مداح است که خصیصه مشترک بیشتر شاعران همعصر اوست. با توجه به سلیقه حاکمان آن روزگار که علاقه داشتند شاعران آنها را مدح و ستایش کنند و به سبب بیتوجهی به فضل و دانش و وضعیت اقتصادی نابسامان، شاعران ناگزیر بودند با مداحی امرار معاش کنند<ref>ر.ک: محسنینیا، ناصر؛ حکیما، فاطمه، ص46</ref>. | ||
انوری اذعان میکند به دلیل مدح «هرکس» شعر او باطل است. «انوری ناگاه درمییابد که تمام ذوق و اندیشهاش بهناچار حول سه موضوع مدح، عشق جسمانی و هزل چرخیده است؛ با تلخی و تندی تمام میگوید که مردمان! مرا پیامبر شعرهای باطل بدانید؛ چراکه سی سال تمام شعر بیهوده گفتم و بیهوده شعر گفتم و دریغا که کیمیای شعر فروختم و افلاس گرفتم«. | انوری اذعان میکند به دلیل مدح «هرکس» شعر او باطل است. «انوری ناگاه درمییابد که تمام ذوق و اندیشهاش بهناچار حول سه موضوع مدح، عشق جسمانی و هزل چرخیده است؛ با تلخی و تندی تمام میگوید که مردمان! مرا پیامبر شعرهای باطل بدانید؛ چراکه سی سال تمام شعر بیهوده گفتم و بیهوده شعر گفتم و دریغا که کیمیای شعر فروختم و افلاس گرفتم«. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
{{ب|''خاطری چون آتشم هست و زبانی همچو آب ''|2=''فکرت تیز و ذکاء نیک و شعر بیخلل''}} | {{ب|''خاطری چون آتشم هست و زبانی همچو آب ''|2=''فکرت تیز و ذکاء نیک و شعر بیخلل''}} | ||
{{ب|''ای دریغا نیست ممدوحی سزاوار مدیح''|2=''وی دریغا نیست معشوقی سزاوار غزل''}}{{پایان شعر}} | {{ب|''ای دریغا نیست ممدوحی سزاوار مدیح''|2=''وی دریغا نیست معشوقی سزاوار غزل''}}{{پایان شعر}} | ||
و شاید به استناد به همین شعر خود اوست که [[قزوینی، زکریا بن محمد|قزوینی]] در «[[آثار البلاد و أخبار العباد|آثار البلاد]]» شعر [[انوري، محمد بن محمد|انوری]] را «روانتر از آب» توصیف کرد و آن را همپایه شعر ابوالعتاهیه در ادب عربی دانسته است.<ref>ر.ک: همان، ص46</ref> | و شاید به استناد به همین شعر خود اوست که [[قزوینی، زکریا بن محمد|قزوینی]] در «[[آثار البلاد و أخبار العباد|آثار البلاد]]» شعر [[انوري، محمد بن محمد|انوری]] را «روانتر از آب» توصیف کرد و آن را همپایه شعر ابوالعتاهیه در ادب عربی دانسته است.<ref>ر.ک: همان، ص46</ref>. | ||
مهمترین شیوه سخنسرایی انوری در شعر همان ابداع سبک نزدیک کردن زبان و بیان شعری به زبان محاوره عمومی و زبان تخاطب بوده است؛ سبکی که پس از یک قرن سیر تکاملی بهصورتی عالی و خوشتراش بر زبان [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی شیرازی]] جلوه کرد. استفاده از زبان محاوره در شعر انوری جایگاه خاصی دارد؛ او رسوم گذشتگان را در شعر خود وارد کرد. فزون بر آن خود طریقهای تازه در شعر ابداع کرده است؛ به شیوهای که بر زبان تخاطب اتکا دارد و ساده و بیپیرایه است و گاه سخن وی همراه با اصطلاحات فلسفی، علمی، مضامین دقیق و تشبیهات و استعارات فراوان میشود و گاه به حد و درجهای از سادگی میرسد که با محاورات معمول و عادی همراه میگردد. انوری سادگی و روانی کلام خود را با خیالات دقیق غنایی به هم آمیخته و غزلهای بسیار زیبا و مطبوع و دلانگیز پدید آورده است و مانند ظهیر فاریابی عمل کرده و آن را پیش از ظهور سعدی به اوج رسانیده است و راه را برای خیالات دقیق و مضامین عالی سعدی هموار ساخته است.<ref>ر.ک: همان، ص47-46؛ مقدمه، صفحه هشت</ref> | مهمترین شیوه سخنسرایی انوری در شعر همان ابداع سبک نزدیک کردن زبان و بیان شعری به زبان محاوره عمومی و زبان تخاطب بوده است؛ سبکی که پس از یک قرن سیر تکاملی بهصورتی عالی و خوشتراش بر زبان [[سعدی، مصلح بن عبدالله|سعدی شیرازی]] جلوه کرد. استفاده از زبان محاوره در شعر انوری جایگاه خاصی دارد؛ او رسوم گذشتگان را در شعر خود وارد کرد. فزون بر آن خود طریقهای تازه در شعر ابداع کرده است؛ به شیوهای که بر زبان تخاطب اتکا دارد و ساده و بیپیرایه است و گاه سخن وی همراه با اصطلاحات فلسفی، علمی، مضامین دقیق و تشبیهات و استعارات فراوان میشود و گاه به حد و درجهای از سادگی میرسد که با محاورات معمول و عادی همراه میگردد. انوری سادگی و روانی کلام خود را با خیالات دقیق غنایی به هم آمیخته و غزلهای بسیار زیبا و مطبوع و دلانگیز پدید آورده است و مانند ظهیر فاریابی عمل کرده و آن را پیش از ظهور سعدی به اوج رسانیده است و راه را برای خیالات دقیق و مضامین عالی سعدی هموار ساخته است.<ref>ر.ک: همان، ص47-46؛ مقدمه، صفحه هشت</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||