تهذيب الآثار و تفصيل الثابت عن رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم من الأخبار: تفاوت میان نسخه‌ها

طـبری‌ در ایـن کـتاب احادیث فقهی را گرد آورده، ولی به پایان نرسانده‌ است‌<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1519/77 ر.ک: جناتی، محمدابراهیم، ص77]</ref>‏. محقق کتاب نیز در مقدمه تذکر داده که [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] پیش از اتمام کتاب وفات کرده و «مسند عبدالله بن عباس» آخرین بخش از «تهذيب الآثار» است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41205/1/3 ر.ک: مقدمه، ص3]</ref>‏.

وی همچنین ابتدا تصمیم گرفته که کتاب در سه جزء منتشر کند و پس از آماده شدن برای چاپ، نظرش تغییر می‌کند و دست به انتشار این اثر در دو جزء بزرگ که جزء دوم مشتمل بر فهارس اسانید و روات در پنج طبقه و سایر فهارس باشد می‌زند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41205/1/3 ر.ک: همان]</ref>‏.

[[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] در این اثر سعی کرده تعارضات روایات را شرح و توضیح دهند؛ به‌عنوان نمونه در تفسیر حدیثی از پیامبر (ص) که به ابن عباس فرمود: «اللهم علمه الحکمة»، به دیدگاه گروهی از صحابه اشاره می‌کند که حکمت را در کریمه «يُؤْتِي الْحِکْمَةَ مَنْ يَشَاءُ وَ مَنْ يُؤْتَ الْحِکْمَةَ فَقَدْ أُوتِيَ خَيْراً کَثِيراً»؛ [خدا] به هر كس كه بخواهد حكمت مى‏بخشد، و به هر كس حكمت داده شود، به‌یقین، خيرى فراوان داده شده است؛ و جز خردمندان، كسى پند نمى‌‏گيرد. (بقره: 269)، معنا کرده‌اند؛ اما در آیه «وَ يُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ»؛ و كتاب و حكمت به آنان بياموزد(بقره: 129)، حکمت را به معنای سنن می‌دانند که رسول‌الله(ص) با واسطه وحی از جانب خداوند آورده است. [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] با تأیید این‌که هر دو تأویل در جای خود صحیح است، چنین توضیح می‌دهد: قرآن حکمت است چراکه در آن احکام حلال و حرامش ذکر شده و امر و نهی و شرایع دینش برای بندگان تبیین شده است. در رابطه با سنن رسول‌الله(ص) نیز که از وحی الهی برای امتش وضع نمود، همین‌گونه است؛ آن نیز حکمت است که به‌وسیله آن در میان امتش حکم می‌کرد و بین حق و باطل تفصیل می‌داد و مجملات آیات قرآن را تبیین می‌نمود و معانی آیاتی را که نازل می‌شد را به مردم اطلاع می‌داد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41205/1/182 ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص182]</ref>‏.

نویسنده در بخشی از مباحث کتاب به تبیین دیدگاه مرجئه پرداخته است. در یکی از اقوال از ابن شقیق مروزی از ابراهیم اشعث از ابن عیاض نقل می‌کند: اهل ارجاء درباره ایمان چنین می‌گویند: ایمان، گفتار است بدون عمل؛ و جهمیه می‌گویند: ایمان، معرفت بدون قول و عمل است؛ اما اهل سنت می‌گویند: ایمان، معرفت، قول و عمل است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42024/1/660 ر.ک: همان، جلد2، ص660]</ref>‏. سپس دیدگاه‌های مختلف را طرح و قول صواب را این می‌داند که ارجاء به معنای تأخیر شیء است و مرجئه امر علی و عثمان را به‌سوی پروردگارشان به تأخیر انداختند و ولایت ایشان را ترک کرده و از ایشان برائت جستند و ایمان را قول بدون عمل و تصدیق با گفتار دانستند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/42024/1/661 ر.ک: همان، ص661]</ref>‏.

حجامت از جمله سننی است که در این اثر روایات فراوانی پیرامون آن ذکر شده است. در بسیاری از روایات به حجامت در روز سه‌شنبه توصیه شده است. [[طبری، محمد بن جریر بن یزید|طبری]] صحت و سقم آن را مورد بررسی قرار دهد و می‌نویسد: اگر پرسیده شود که در روایت صحیح از پیامبر(ص) امر به حجامت در روز سه‌شنبه شده یا نهی از آن؟ می‌‌گویم: نمی‌دانیم. اخبار مختلفی در رابطه با امر و نهی از حجامت در روز سه‌شنبه ذکر شده و در همه آن‌ها تأمل و ملاحظه وجود دارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41205/1/532 ر.ک: همان، جلد1، ص532]</ref>‏.

نسخه خطی این کتاب در کتابخانه کبریل‌ باشا‌ در‌ قـسطنطنیه مـوجود است و در سال 1404ق در‌ چاپخانه‌ صفا، مکه مکرمه به چاپ رسیده است<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1519/77 ر.ک: جناتی، محمدابراهیم، ص77]</ref>‏.