رسالتان في المنطق و الفلسفة: نهج التقديس و اسئلة و اجوبة: تفاوت میان نسخه‌ها

شرح حال نویسنده اولین مطلبی است که در مقدمه محقق مد نظر قرار گرفته است. به گفته مراغی، افراد و آثار اندکی به این موضوع پرداخته‎اند که اولین آنها زید بن حسن بیهقی (متوفی 565ق) معاصر و دوست اوست که در «تتمة صوان الحكمة» به این مطلب پرداخته و [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] را از اهل ساوه دانسته که به نیشابور مهاجرت کرده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص8-7</ref>‏.

در فصل دوم مقدمه، نام ده اثر [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] که به‎ دست ما رسیده با ذکر مختصر توضیحی ارائه شده است.<ref>ر.ک: همان، ص17-13</ref>‏.

در فصل سوم به این نکته مهم اشاره شده که دو رساله فلسفی مورد بحث پیش از این منتشر نشده و در فهارس مخطوطات و کتابخانه‎ها به‎جز «کتابخانه مجلس شورای اسلامی» اثری از آنها نیست؛ بلکه اصحاب تراجم به این دو اثر اشاره نکرده و آنها را جزو کارهای [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] نیاورده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص19</ref>‏.

در فصل چهارم، تحقیق دو رساله مطرح شده است. در این فصل نیز بر این نکته تأکید شده که تصحیح و تحقیق نص کتاب با استفاده از نسخه‎ مجلس انجام شده که از خطی بد و بدون نقطه برخوردار بوده و کلمات زیادی از متن افتاده یا روی آن خط کشیده شده که به‎راحتی قابل خواندن نیست. او تأکید کرده که پس از جستجوی فراوان موفق نشده که نسخه دیگری از کتاب به ‎دست آورد؛ لذا تصحیح و تحقیق اثر بر روی یک نسخه انجام شده، ولذا تحقیق آن کاری سخت و دشوار بوده است.<ref>ر.ک: همان ص27</ref>‏.

چون بعضی از فاضلان به‎ نقل‎ از شیخ ابوالبرکات بغدادی یهودی رساله‎ای در رد رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]] درباره علم خداوند به جزئیات نگاشتند، عده‎ای از دوستان و شاگردان [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان ساوجی]] از وی خواستند تا این کتاب‎ را‎ بررسی کند و درباره آن نظر دهد؛ آنگاه او این رساله را که داوری میان گفته‎های طرف‎داران ابوالبرکات یهودی و [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|شیخ‎الرئیس بوعلی‎ سینا‎]]<nowiki/>ست، نگاشت<ref>ر.ک: ذکایی ساوجی، مرتضی، ص39؛ مقدمه محقق، ص22</ref>‏. ‏

رساله «أسئلة و أجوبة» نیز به گفته محقق اثر بر اساس قدیمی‎ترین نسخه این اثر تهیه شده است. این نسخه مشتمل بر رساله‎های پراکنده‎ای است که برخی در سال 569ق و برخی در سال 570ق، نوشته شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص24</ref>‏. ‏  

# بخش دوم این رساله، مشتمل بر مسائل منطقی و شبهاتی پیرامون عکس قضایا و قیاس خلف و فروع آن است که [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] (یا افضل‎الدین غیلانی) در رد بر «عيون الرسائل في فنون المسائل» رشیدالدین وطواط نوشته است. این رساله در پی درخواست یکی از دوستان ساوجی با نام شهاب‎الدین نوشته شده است.<ref>ر.ک: همان</ref>‏. ‏ از نکات مبهم این است که شهاب‎الدین چه کسی است؟ شاید شهاب‎الدین همان ‎گونه که بیهقی در تتمه صوان الحكمة گفته واعظ شنورکانی معاصر [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ساوی]] بوده است.<ref>ر.ک: همان، ص25-24</ref>‏. ‏

البته برخی این رساله را متعلق به [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] ندانسته‎اند؛ چراکه معتقدند: «در نسخه مجلس، نسخه رساله اخیر افضل‎الدین غیلانی درست پس از رساله‎ای ناقص الآخر از [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان ساوی]] قرار گرفته و در واقع برگ‎های آخر رساله ناقص الآخر [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] درست به آغاز رساله ناقص الأول افضل‎الدین غیلانی پیوند خورده است و مجموعه رساله اخیر افضل‎الدین، یعنی رساله ردیه بر رشیدالدین وطواط به‎اشتباه به‎عنوان اثری از [[ابن سهلان ساوی، عمر بن سهلان|ابن سهلان]] به‎همراه نهج التقديس او به‎وسیله آقای [[غفارپور مراغي، حسن|حسن مراغی غفّارپور]] منتشر شده است»<ref>ر.ک: انصاری، حسن، صفحه مقالات</ref>‏.  

برخی الفاظ یا سطرهای کتاب در نسخه مورد استفاده از بین رفته که محقق اثر در پاورقی به آنها اشاره کرده است؛ به‎عنوان مثال گاه نام کاتب و هویت او در انتهای مقاله از بین رفته است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص69</ref>‏.