غاية الإختصار في قراءات العشرة أئمة الأمصار: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

این کتاب به‎طور گسترده مورد استفاده و اقتباس [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] در تألیف [[النشر في القراءات العشر|النشر]] و [[غاية النهاية في طبقات القراء|غایة النهایة]] قرار گرفته است<ref>ر.ک: پاکتچی، احمد، ص26</ref>. ‎مصحح کتاب در مقدمه‎اش، علم قرائات قرآنی را از علوم شریفی می‎داند که موردعنایت علمای گذشته و حال قرار گرفته است. او با اشاره به تألیف آثار زیادی در این علم، کتاب موردبحث را خلاصه علمش در این فن و در حقیقت دانشنامه‎ای در دو زمینه دانسته است: اول در تراجم رجال اسانید قرائات و احوال آن‎ها و دوم در زمینه خود علم قرائت. به جهت اهمیت و جایگاه این کتاب، علما و مشایخ و طلاب به‎سرعت به حفظ و تعلیم آن پرداختند. از جمله بارزترین و پر اثرترین این افراد [[جزری، محمد بن محمد|ابن جزری]] است که نقش بزرگی در حفظ قرائات قرآنی داشته و محور اسانید دنیا در علم قرائات بوده است؛ کتاب «[[النشر في القراءات العشر]]» از مهم‎ترین کتب قرائات و «[[غاية النهاية في طبقات القراء]]» از مهم‎ترین کتب شرح‎حال قراء در عصرش بوده است. کتاب «غاية الإختصار» یکی از مهم‎ترین منابع این دو اثر بوده است؛ و این به جهت جایگاه رفیع این کتاب بین کتب علم قرائت است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ج1، ص8-7</ref>.

نویسنده نیز مقدمه‎اش بر کتاب را با این عبارت آغاز کرده است: «این تذکره‎ای در اختلاف قراء ده‎گانه اهل حجاز، شام و عراق است که مردم در قرائت قرآن کریم به آن‎ها اقتدا می‎کنند و به شیوه آن‎ها تمسک می‎جویند. در این تذکره از جمیع قرائات گزینش کرده و بر مشهورترین طرق و روایات اکتفا کرده‎ام و...» <ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ج1، ص3</ref>. ‎

در مقدمه مؤلف به اسامی قراء ده‎گانه، اسناد آن‎ها، ناقلین از آن‎ها، اخبار منقول از آن‎ها و در آخر به سال وفاتشان به تفکیک اشاره شده است. این قراء عبارتند از: ابوجعفر مدنی، نافع مدنی، ابن کثیر مکی، ابو عمرو بصری، ابن عامر شامی، یعقوب بصری، عاصم کوفی، حمزه کوفی، کسائی کوفی، خلف بن هشام بغدادی<ref>ر.ک: متن کتاب، جلد1، ص66-7</ref>.

بدیهی است همان‎گونه که قراء ده‎گانه از پیشینیان خود به نقل قرائات پرداختند و خود به‎عنوان «امام القرائة» مطرح گشتند، قاریان بعدی (راویان) قرائات را از آنان روایت کردند. در ادامه مباحث، طرق اِسناد روات به هر یک از قراء ده‎گانه با ذکر طرق مشهور آن‎ها ذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال از میان راویان نافع: قالون، مسیبی و ورش مشهورترند<ref>ر.ک: همان، ص70</ref>.

در جلد دوم کتاب به ترتیب سوره‎های قرآن کریم به بحث فروع قرائت و فرش الحروف پرداخته شده است. اولین سوره‎ای که این مبحث در آن بررسی شده سوره فاتحة الکتاب است؛ به‎عنوان نمونه ابوعمرو، عاصم، حمزه، کسائی، یعقوب و خلف کلمه *مالک* را با الف قرائت کرده‎اند<ref>ر.ک: همان، جلد2، ص403، پاورقی2</ref>.

در انتهای این مباحث نیز برخلاف برخی دیگر از آثار علم قرائت، اختلافی در قرائت دو سوره فلق و ناس ذکر نشده است<ref>ر.ک: همان، ص729</ref>.

از نکات قابل‎توجه کتاب توضیحات ارزشمند مصحح اثر است که گاه بسیار راهگشاست؛ به‎عنوان‎مثال در باب پنجم کتاب که به اماله و تفخیم اختصاص دارد، ابوالعلا چهار وجه برای این موضوع متصور است اما در تقسیم‎بندی بحث به دو قسمت کلی اشاره می‎کند که مصحح در پاورقی کتاب به توضیح وجوه چهارگانه آن پرداخته است<ref>ر.ک: همان، جلد1، ص267، پاورقی4</ref>.

جالب آن‎که گاه ابن جزری در نقل مطالب ابوالعلا دچار خطا شده و مصحح این اشتباه او را متذکر شده است؛ به‎عنوان‎مثال اماله «حواریین» در دو جا (آیه 111 سوره مائده و 14 سوره صف) را به ابوالعلا نسبت می‎دهد و حال آن‎که وی تنها مورد سوره صف را متذکر می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص276، پاورقی5</ref>.

# پاکتچی، احمد، دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، ج6، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‎المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، 1373.