بیان المعاني: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

'''بیان المعاني'''، تألیف [[آل‌غازی، عبدالقادر|عبدالقادر ملاحویش آل غازی]] (متوفی 1398ق)، نخستین تفسیر تنزیلی است که در آن تمامی سوره‌های قرآن کریم، با الهام از مصحف امام علی(ع) و تکیه بر سیاق و نظم آیات و توجه به مقتضیات زمان نزول، از منظری تاریخی و بر اساس ترتیب نزول مورد بررسی قرار گرفته است<ref>ر.ک: عربی، نسیم؛ آشکار تیزابی، محمد فاروق، ص1</ref>.

نویسنده سوری حنفی مذهب، زمان شروع‌ و اتمام‌ نگارش‌ کتاب را روز چهارشنبه اول ماه رجب سال‌های 1355ق و 1358ق ذکر کرده است<ref>ر.ک: همان، ص4</ref>.

اثر حاضر، نخستین تفسیری است که‌ تمامی‌ سوره‌های‌ قرآن کریم را بر اساس تاریخ نزول مورد بررسی قرار داده است؛ از نظر‌ مؤلف، تفسیر بر اساس ترتیب نزول، بهترین روش فهم آیات قرآن است‌. او‌ معتقد‌ است، بدین‌وسیله هر یک از آیات، در فضای نازل شده و با توجه به شرایط و مقتضیات‌ موجود‌ هنگام‌ نزول موردتوجه قرار می‌گیرد و خواننده فهم بهتری از آیه پیدا می‌کند. ازاین‌رو تلاش می‌کند تا با روش مذکور، ضمن گشودن بسیاری از گره‌های تفسیری، به‌ رفع‌ اختلافات ظاهری رویدادهای عصر نزول نیز بپردازد. [[آل‌غازی، عبدالقادر|ملاحویش]] که در چینش سوره‌ها‌، به‌ اسلوب و سیاق آیات قرآن، فهرست‌های ترتیب نزول‌ و انواع‌ روایات‌ منقول در صحاح سته و جز آن استناد‌ می‌کند‌، بر پایه مبانی متقن و با نگاه ویژه خود به قرائن قرآنی و برداشت‌های حاصل‌ از‌ آن، به داوری و نقد روایات‌ می‌پردازد‌<ref>همان، ص4- 5</ref>.

روش تفسیری وی بدین‌صورت است که در اول هر سوره، ابتدا به مسئله‌ مکی و مدنی آن و سپس به ذکر آیات ناسخ و منسوخ سوره می‌پردازد؛ وی قول به نسخ را درصورتی‌که با شروط اصول نسخ منافات داشته باشد، رد می‌کند و در مسئله نسخ، بسیار‌ سخت‏گیرانه‌ عمل می‌نماید<ref>همان، ص5</ref>.

# منابع تفسیری: از جمله تفاسیر مأثور مانند تفسیر ابن‌عباس، [[تفسير البغوي|تفسیر بغوی]]، [[تفسیر الخازن|تفسیر خازن]] و [[تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)|تفسیر ابن‌کثیر]]؛ تفاسیر بلاغی و ادبی مانند [[الكشاف عن حقائق غوامض التنزيل و عيون الأقاويل في وجوه التأويل|تفسیر کشاف]]، [[أنوار التنزيل و أسرار التأويل (تفسير البيضاوي)|تفسیر بیضاوی]]، [[تفسیر نسفی]]، تفسیر ابی‌السعود؛ تفاسیر عرفانی مانند [[تفسير إبن عربي|تفسیر ابن‌عربی]]، تفسیر ابن‌محمود نخجوانی، [[تفسیر روح البيان|تفسیر روح‌البیان حقی بروسوی]]؛ تفاسیر جامع مانند [[التفسير الكبير (فخر رازی)|تفسیر مفاتیح‌الغیب]]، [[تفسير الخطيب الشربيني المسمی السراج المنير|تفسیر السراج‌المنیر]]؛ منابع فقهی مانند المبسوط سرخسی، الدرالمختار و حاشیه آن از ابن عابدین و طحطاوی، الدرر، الجوهره، و الباجوری علی ابن قاسم؛ منابع عرفانی مانند [[عوارف المعارف|عوارف‌المعارف سهروردی]]، البهجة السنیة، احیاءالعلوم غزالی و [[الرسالة القشيرية|الرسالة القشیریة]]<ref>ر.ک: آشکار تیزابی، محمد فاروق و همکاران، ص42- 45</ref>.

[[آل‌غازی، عبدالقادر|ملاحویش]] در‌ مقدمه‌ تفسیر‌ خود به علت گرایش به این‌ سبک‌ تفسیری اشاره کرده و کار خود را روشی تازه و ابداعی در تاریخ تفسیر‌ تلقی‌ نکرده است. وی چنین شرح داده است‌: «امام‌ علی(ع) اراده کردند که آیات‌ و سور‌ قرآن را بر اساس نزول مرتب کنند، نه به خاطر اینکه قائل‌ به‌درستی‌ آنچه صحابه بر آن اجماع‌ کردند‌ نباشند‌ و نه آن‌که قرآن‌ موجود‌، توقیفی نیست و باید نظم‌ آن‌ به هم بخورد، بلکه خواستند توده مردم با تاریخ نزول، مکان و زمان نزول، کیفیت‌ نزول‌، اسباب نزول، وقایع و حوادث نزول و مقدم‌ و مؤخر‌، عام و خاص‌، مطلق‌ و مقید‌، ناسخ و منسوخ آن به‌آسانی‌ و بدون مراجعه و یا پرسش آشنا شوند». وی خود را در این سبک‌ تفسیری‌، پیرو [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] می‌داند<ref>ر.ک: عربی، نسیم؛ آشکار تیزابی، محمد فاروق، ص5</ref>.

او‌ بعد‌ از‌ نوشتن مقدمه تفسیرش‌ که‌ در آن مطالبی همچون بیان مبادی علم تفسیر، پیش‌نیازهای مفسر، انگیزه و شیوه نگارش این کتاب و... قرار دارد، تفسیرش‌ را‌ در‌ سه بخش سامان داده است، بدین‌صورت‌ که‌ در‌ بخش‌ اول‌ و دوم‌ آن سور مکی و در بخش سوم آن سور مدنی را تفسیر کرده است<ref>همان</ref>.

[[آل‌غازی، عبدالقادر|ملاحویش]] با اعتقاد به اصول و مبانی ویژه خود و به‌کارگیری آن‌ها، به تفسیر و تاریخ‌گذاری سوره‌ها پرداخته است. اصول مطرح از سوی این مفسر در تاریخ‌گذاری قرآن را می‌توان شامل اعتقاد به نزول تدریجی قرآن، عرفی بودن زبان قرآن، امکان نزول متداخل برخی سوره‌ها، امکان حضور آیات مدنی در مکی و پیوستگی آیات بسیاری از سوره‌ها، تحریف‌ناپذیری قرآن و خاستگاه وحیانی قرآن، دسته‌بندی کرد<ref>آشکار تیزابی، محمد فاروق و همکاران، ص38</ref>.

# استفاده از سیر تدریجی و تاریخی تشریع احکام<ref>ر.ک: همان، ص45- 51</ref>.

# مهم‌ترین شیوه [[آل‌غازی، عبدالقادر|ملاحویش]] در تفسیر، چگونگی بهره‌مندی وی از منابع در‌ دسترس‌ او است. ازآنجاکه او قرآن را مطمئن‌ترین سند تاریخی می‌شناسد که دچار تحریف نشده است، جایگاه ویژه‌ای برای مستندات قرآنی قائل شده، آن‌ها را در حکم ابزاری برای‌ سنجش‌ منابع دیگر به کار می‌گیرد<ref>ر.ک: عربی، نسیم؛ آشکار تیزابی، محمد فاروق، ص20</ref>.

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:کتاب‌شناسی]]

[[رده:قربانی-باقی زاده]]