الكاشف (الجديد في الحكمة): تفاوت میان نسخه‌ها

نویسنده در طول این کتاب، اگرچه یادی از هیچ کتاب فلسفی ننموده است، از آثار [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سینا]]، [[بهمنیار بن مرزبان|بهمنیار]]، [[نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد|خواجه نصیرالدین طوسی]] و [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]] بهره وافر برده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، صفحه سی‎وشش</ref>.

او در پایان امور عامّه در پی تبیین جوهر و عرض، در چگونگی بخش‎بندی کتب خود گوید: «و من ههنا... أشرع في الكلام في كل واحد من هذه الأقسام و أحكامه، متبدأ بأخسّها و أضعفها... ترقّيا عنها إلی الأشرف فالأشرف و الأقوی فالأقوی... ثم أختم الأبواب بالكلام في حال الغنی المطلق...»؛ لذا بخش‎های کتاب او برخلاف سایر آثار مشهور مشّائیان از بحث اعراض وجودی به عقول منتهی می‎شود، نه بالعکس و از سویی دیگر گویی خداوند در امتداد مباحث عقول قرار نمی‎گیرد؛ لذا همچون سایر آثار مشّائیان باب خاصی بدو اختصاص داده شده است»<ref>ر.ک: همان، صفحه نوزده - بیست</ref>.

«این اثر به درخواست دولت‎شاه بن سیف‎الدین سنجر، درحالی‎که مؤلّف آن به مشاغل دنیوی و احیانا حکومتی، به نزد وی اشتغال داشته، به رشته تحریر درآمده‎»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست</ref>.

«سعی مؤلّف در ارائه این اثر، گزارشی از خلاصه افکار متقدّمان و متأخّران با حذف مطالب غیر یقینی و بی‎فایده، به انضمام آراء خود او بوده است‎»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎ویک</ref>.

«در طول این کتاب، اثری از طرح بحث «ولایت» نیست، جز اشاراتی که بسان کتاب‎های مشایی همچون «[[الإشارات]]» درباره پاره‎ای از عارفان و اطلاع از مغیبات آمده و این در زبان مشائیان به «ولایت» تعبیر نمی‎گردد؛ لذا تقارن «النبوة و الولاية» یا برگرفته از آموزه‎های شیعی است و یا آموزه‎های عرفانی، که احتمال اول با توجّه به اطلاعات عصری مؤلّف تقویت می‎گردد»<ref>ر.ک: همان</ref>.

«مؤلّف چون بنا بر آنچه در دیباچه آمده، قصد خلاصه‎گویی داشته، از طرح بعضی از مباحث در طول گفتار خود، خودداری کرده است؛ همچون: انتاج مختلطات شکل دوم قیاس اقترانی، بررسی اقسام قیاس‎های اقترانی مرکب از دو شرطیه متصله‎، سایر مباحث مربوط به قیاس و... او مباحث متعلق به بخش برهان در صناعات خمس و همچنین مباحث متعلق به بخش‎های جدل و خطابه و شعر در این صناعات را در این کتاب بررسی نمی‎کند. ابن کمونه، بر این باور است که بسیاری از مباحث منطق، در براهین کارگشا نیستند و صرفا ورزشی ذهنی می‎باشند. وی مباحث کم منفصل را هم مناسب ذکر در این کتاب نمی‎داند. سایر مباحثی که او در کتابش مطرح نمی‎کند، عبارتند از: بررسی صفات مرکب اخلاقی، تحلیل مباحث نباتات و بدن انسان، تحلیل برخی مباحث فلکی مانند اینکه بنا بر اصول فلکی، حرکات بعضی از کواکب نیازمند به اعتباری فلکی غیر از افلاک مشهور است و...»<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎ودو – بیست‎وچهار</ref>.

با دقت در ارائه برخی مباحث عرضه‎شده در کتاب، مانند اینکه نویسنده حادث را بر حادث زمانی و بُعد تام را بر جسم تعلیمی اطلاق می‎کند، می‎توان گفت که وی سعی در استوارنویسی فلسفی داشته و درعین‎حال اختصارگویی را هم رعایت کرده؛ زیرا به بسیاری از اقوال که باعث تطویل کلام می‎شده، نپرداخته است.<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎وچهار</ref>.

# ‎خطا در تقسیم و حصرهای منطقی، همچون: تقسیم هفت‎گانه صفات خداوند که به اعتبار منطقی، شش‎گانه یا هشت‎گانه است.<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎وپنج – بیست‎وشش</ref>.

محقق، 47 مورد از آرا و نتایجی را که [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمونه]] در این کتاب ‎گرفته، ذکر کرده است؛ مثل اینکه: «قضیه مهمله در حکم قضیه شخصیه است»، «برخلاف [[سهروردی، یحیی بن حبش|شیخ اشراق]]، تحقق وجود در خارج را مستلزم تسلسل نمی‎داند و دقیقا برخلاف مبانی اشراقی عدم تحقّق آن را در خارج مستلزم تسلسل دانسته است»، «مطابقت مورد بحث در صدق و کذب قضایا، فقط در قضایای خارجیه‎ مورد اعتبار است و در قضایای ذهنی مطابقت با احکام ذهنی مورد اعتبار می‎باشد» و..<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎وهفت – سی‎وپنج</ref>.

«رأس الحكمة مخافة اللّه». وی در پایان کتاب نیز به‎قطع از مضامین ادعیه شیعی نیز متأثر شده و گفته است: «فاسألك اللّهم... أن تنفعني بما علّمتني و أن تجعله يوم القيامة حجّة لي، لا عليّ»<ref>ر.ک: همان، صفحه سی‎وپنج – سی‎وشش</ref>.

کتاب [[ابن کمونه، سعد بن منصور|ابن کمّونه]]، بسان بسیاری از تألیفات عقلی، فاقد ارجاعات اعلام است، جز آنکه وی در دو مورد، هنگام ارائه بحث، از نجم‎الدین ایروانی در بحث مغالطات و مؤیدالدین عرضی دمشقی در بحث از اجرام علوی و افلاک، نام می‎برد<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‎وچهار – بیست‎وپنج</ref>.

این اثر یک بار سابقا توسط حمید مرعید الکبیسی تصحیح شده بوده که به‎خاطر برخی ضعف‎ها و مشکلات مجددا تصحیح گردیده. محقق در تصحیحش، شش نسخه خطی را دیده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه چهل‎وهشت – پنجاه‎ویک</ref>.