الذخيرة: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =

نویسنده در ابتدای کتاب اشاره کرده که مباحث همانند اصل (تهافت الفلاسفة) بر بیست مبحث مرتب شده و اصل و اساس تغییر اندکی داشته است؛ اما در شیوه بحث و اثبات و رد مسائل تفاوت و اختلاف زیادی با اصل دارد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص7</ref>‏.  

نویسنده پس از خطبه کتاب، مطالبش را با این عبارت آغاز می‎کند: همه عقاید و دیدگاه‎ها و همه عقلا متفقند که برای انسان سعادتی بالاتر از شناخت مولایش به اندازه مقدور و شمارش صفات جمال و جلالش وجود ندارد. راهی برای رسیدن به او جز تأمل در مخلوقات و تفکر در آفریده‎هایش نیست<ref>ر.ک: همان، ص3</ref>‏.  

او سپس معرفت الهی را مقصدی بعید دانسته که بسیاری از اقوام در راه آن هلاک شده‎‎اند و بحر عمیق مواجی دانسته که غورکننده در آن را فراگرفته است؛ پس برای هر رونده‎ای امید رسیدن به جای امن و پناهگاه نیست و در مورد هر شناگری سلامت و رهایی گمان نمی‎رود؛ چراکه مباحث الهی مسائل پیچیده‎ای است که عقول بشر به‎تنهایی آنها را درک نمی‎کند و معضلاتی است که تنها با فکر و استدلال نمی‎توان به آنها دست یافت. به همین جهت فرقه‎ها و تفکرات مختلفی پدید آمده‎اند<ref>ر.ک: همان</ref>‏.

در این میان فلاسفه تنها از فکر و استدلال بهره گرفته و به وحی صریح اعتنا نکردند و حال آنکه مقتضای فکر صحیح مخالفت با وحی نیست؛ بنابراین در برخی مواضع از راه مستقیم لغزیده و از مسیر استوار گمراه شده‎اند؛ لذا ائمه دین که دفاع‎کنندگان از عقاید مؤمنینند، به نقل آرای آنان همت نهادند و بر اشتباهات دلائل و مطالب آنها هشدار دادند<ref>ر.ک: همان، ص4</ref>‏.

وی سپس به فرمان سلطان محمد خان عثمانی مبنی بر نوشتن کتابی در نقد و رد «[[تهافت الفلاسفة]]» [[غزالی، محمد بن محمد|امام محمد غزالی]] اشاره کرده است.<ref>ر.ک: همان، ص5-4</ref>‏.  

ولی دهریه، معتقد به قدم عالم و بی‎نیازی آن از صانع هستند. این مطلب، اگرچه باطل است، اما اشکالی که بر قول فلاسفه (که قائل به قدم عالم و نیاز آن به صانع موجد واجب الوجود لذاته هستند) لازم می‎آید، بر آنها وارد نیست. فلاسفه می‎گویند: عالم ممکن است و معنای امکان تساوی وجود و عدم نسبت به ذات ممکن است و چون ترجیح یکی از وجود و عدم بر دیگری بدون مرجح محال است. پس وجود عالم نیاز به مرجحی دارد و آن مرجح نباید ممکنی باشد که منتهی به واجب نمی‎شود؛ وگرنه تسلسل لازم می‎آید بلکه باید واجب الوجود باشد که همان مطلوب ماست». سپس در ادامه به نقد این کلام فلاسفه پرداخته و قدم عالم در کلام فلاسفه را مورد نقد قرار داده است.<ref>ر.ک: همان، ص87-86</ref>‏.

مقصود از توحید در فلسفه، نفی‎ مطلق‎ کثـرت از واجـب بالـذات اسـت؛ چـه کثرت درونی ناشی از ترکیب و چه کـثرت بـیرونـی ناشـی از شـریک داشـتن. در کتب فلسفی این دو مسـئله تحـت عنـوان بسـاطت ذات و توحیـد ذات‎ بررسـی‎ می‎شود. برای‎ اثبات بساطت ذات، انواع ترکیب باید از ذات الهی زدوده شود کـه عبارتند از: ترکیب شیمیایی‎، ترکیب از ماده و صـورت خـارجی و ذهـنی، ترکیب از جنس و فصل، ترکیب‎ از‎ اجـزای مـقداری، تـرکیب از وجود و ماهیـت، ترکیـب از وجود و عدم و ترکیب از جوهر و عـرض. در میـان ایـن ترکیـب‎‎‎هـا‎، ترکیـب از جنس و فصل و ماده و صورت ذهنی به مباحث مفهومی مــرتبط اســت و مــا‎ در‎ بررسی‎ مفهومی واجب تعالی به این دو ترکیب برمی‎خوریم کـه واجـب تعالی نباید به آنها متصف‎ باشد<ref>ر.ک: شریفی، حسام‎الدین، ص108-107</ref>‏. نویسنده در پنجمین مبحث کتاب با عنوان «توحید خداوند، یعنی نفی کثرت از او»، به این موضوع پرداخته است. او ابتدا نفی کثرت را شرح و توضیح داده و سپس فلاسفه را معتقد به نفی اقسام پنج‎گانه کثرت و ملّیون را معتقد به اثبات برخی دانسته است.<ref>ر.ک: همان، ص99-98</ref>‏.

نویسنده در خاتمه کتاب بر این مطلب تأکید کرده که مقصود از مباحثه و مناقشه با فلاسفه در این اثر، حکم به بطلان همه مطالب آنها نیست، بلکه در رابطه با برخی همچون معاد روحانی و قوت و شرافت لذت عقلی نسبت به لذت جسمانی حکم به صحت می‎شود و...<ref>ر.ک: همان، ص270</ref>‏.