۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تحفة الأريب بما في القرآن من اللغات و الغريب: تفاوت میان نسخه‌ها
تحفة الأريب بما في القرآن من اللغات و الغريب (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۶:۲۳
، ۲۴ مارس ۲۰۱۹بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ابوحيان، محمد بن يوسف' به 'ابوحیان، محمد بن یوسف') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
}} | }} | ||
'''تحفة الأريب بما في القرآن من اللغات و الغريب'''، اثر ابوحیان اندلسی نحوی (متوفی 745ق)، کتابی است که به شرح واژگان و لغات مشکل قرآن اختصاص یافته است | '''تحفة الأريب بما في القرآن من اللغات و الغريب'''، اثر [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان اندلسی نحوی]] (متوفی 745ق)، کتابی است که به شرح واژگان و لغات مشکل قرآن اختصاص یافته است | ||
این کتاب توسط حمدی الشیخ مورد تحقیق قرار گرفته است. | این کتاب توسط [[شيخ، حمدي|حمدی الشیخ]] مورد تحقیق قرار گرفته است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل است بر: اهدائیه محقق، تصاویری از نسخه خطی، منهج التحقيق، مقدمه کوتاه محقق، مقدمه مفصل وی و متن اثر. | کتاب، مشتمل است بر: اهدائیه محقق، تصاویری از نسخه خطی، منهج التحقيق، مقدمه کوتاه محقق، مقدمه مفصل وی و متن اثر. | ||
ابوحیان کتابش را بر اساس حروف اصلی و به‌ترتیب حروف الفبای ابتدای کلمات تنظیم نموده است. ایشان به معنای لغوی کلمات و معنای قرآنی آن اکتفا نموده است و متأسفانه به آیاتی که این واژگان در آن قرار دارد، اشاره ننموده است و از آوردن هرگونه شاهد بر آن معنا دوری جسته است<ref>ر.ک: منهج التحقيق، ص12</ref>. | |||
[[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] کتابش را بر اساس حروف اصلی و به‌ترتیب حروف الفبای ابتدای کلمات تنظیم نموده است. ایشان به معنای لغوی کلمات و معنای قرآنی آن اکتفا نموده است و متأسفانه به آیاتی که این واژگان در آن قرار دارد، اشاره ننموده است و از آوردن هرگونه شاهد بر آن معنا دوری جسته است<ref>ر.ک: منهج التحقيق، ص12</ref>. | |||
چون ملاک وی در ترتیب واژگان، حرف اول آنها بوده است و در حروف دوم و سوم آنها هیچ نظمی به چشم نمی‌خورد، مخاطب، برای پیدا کردن واژه مورد نظر قدری با مشکل مواجهه می‌شود؛ مثلاً ترتیب ایشان در حرف سین چنین است: سوأ، سبأ، سرب، سربا، سبب، سکب، سغب، سحت، سبت، سرح، سفح، سیح، سوح، سطح، سبح، سلخ، سدد...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص95-96</ref>. | چون ملاک وی در ترتیب واژگان، حرف اول آنها بوده است و در حروف دوم و سوم آنها هیچ نظمی به چشم نمی‌خورد، مخاطب، برای پیدا کردن واژه مورد نظر قدری با مشکل مواجهه می‌شود؛ مثلاً ترتیب ایشان در حرف سین چنین است: سوأ، سبأ، سرب، سربا، سبب، سکب، سغب، سحت، سبت، سرح، سفح، سیح، سوح، سطح، سبح، سلخ، سدد...<ref>ر.ک: متن کتاب، ص95-96</ref>. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۴: | ||
در موضوع لغت قرآن کریم، بسیاری از دانشمندان و علمای قدیم و جدید اهتمام جدی داشته و آثاری در این زمینه نگاشته‌اند. | در موضوع لغت قرآن کریم، بسیاری از دانشمندان و علمای قدیم و جدید اهتمام جدی داشته و آثاری در این زمینه نگاشته‌اند. | ||
در این آثار نظرات گوناگون و گاه متضادی نسبت به لغت قرآن دیده می‌شود. برخی می‌گویند: قرآن همان لغت قریش است؛ بعضی معتقدند: جامع همه لغات عرب است؛ چون برای همه بشر نازل شده است؛ برخی دیگر معتقدند: قرآن به زبان عربی است و در آن کلمات و واژگان معرّب یا بیگانه وجود ندارد. هر گروه از اینان برای مدعای خویش شواهدی را ارائه نموده‌اند. با این تنوع دیدگاه درباره لغت قرآن چیزی نگذشت که مسلمانان درباره لغات قرآن سرگردان شدند. برخی از علما برای رفع این مشکل، به بیان و ترجمه این لغات اقدام و کتبی را به نام غریب القرآن تألیف نمودند که یکی از آنها ابوحیان اندلسی است<ref>ر.ک: مقدمه کوتاه محقق، ص13</ref>. | در این آثار نظرات گوناگون و گاه متضادی نسبت به لغت قرآن دیده می‌شود. برخی می‌گویند: قرآن همان لغت قریش است؛ بعضی معتقدند: جامع همه لغات عرب است؛ چون برای همه بشر نازل شده است؛ برخی دیگر معتقدند: قرآن به زبان عربی است و در آن کلمات و واژگان معرّب یا بیگانه وجود ندارد. هر گروه از اینان برای مدعای خویش شواهدی را ارائه نموده‌اند. با این تنوع دیدگاه درباره لغت قرآن چیزی نگذشت که مسلمانان درباره لغات قرآن سرگردان شدند. برخی از علما برای رفع این مشکل، به بیان و ترجمه این لغات اقدام و کتبی را به نام غریب القرآن تألیف نمودند که یکی از آنها [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان اندلسی]] است<ref>ر.ک: مقدمه کوتاه محقق، ص13</ref>. | ||
در مقدمه مفصل محقق، ابتدا شرح حال ابوحیان نحوی ذکر شده، سپس طی دو مبحث از الفاظ غریب در لغت عرب سخن به میان آمده است. | در مقدمه مفصل محقق، ابتدا شرح حال [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان نحوی]] ذکر شده، سپس طی دو مبحث از الفاظ غریب در لغت عرب سخن به میان آمده است. | ||
محقق درباره اصطلاح لفظ غریب می‌گوید: غریب به لفظی گفته می‌شود که دلالتش بر معنا به شکل ظاهر روشن نیست و آن لفظی است که برای دلالت و فهم معنایش نیاز به دانش گسترده است<ref>ر.ک: مقدمه مفصل محقق، ص19</ref>. | محقق درباره اصطلاح لفظ غریب می‌گوید: غریب به لفظی گفته می‌شود که دلالتش بر معنا به شکل ظاهر روشن نیست و آن لفظی است که برای دلالت و فهم معنایش نیاز به دانش گسترده است<ref>ر.ک: مقدمه مفصل محقق، ص19</ref>. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۲: | ||
در مبحث دوم مقدمه، به واژگانی از زبان‌های فارسی، عبری، قبطی، سریانی، زنجی، نبطی، چینی، یمنی، حمیری، سبئی، عمانی و حبشی که در کلام عربی جای گرفته‌اند، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص31-35</ref>. | در مبحث دوم مقدمه، به واژگانی از زبان‌های فارسی، عبری، قبطی، سریانی، زنجی، نبطی، چینی، یمنی، حمیری، سبئی، عمانی و حبشی که در کلام عربی جای گرفته‌اند، اشاره شده است<ref>ر.ک: همان، ص31-35</ref>. | ||
ابوحیان نحوی اندلسی در آغاز کتابش، اصطلاح «غريب القرآن» را چنین تعریف کرده است: | [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان نحوی اندلسی]] در آغاز کتابش، اصطلاح «غريب القرآن» را چنین تعریف کرده است: | ||
واژه‌های قرآن عزیز دو دسته‌اند: دسته‌ای که در فهم معنایش عام و خاص عرب ناخالص مشترکند، چون معنای سماء و ارض و فوق و تحت و دسته‌ای که تنها کسانی که آگاهی و مهارت در لغت عرب دارند، بدان‌ها آگاهند و این دسته است که بیشتر قرآن‌پژوهان در آن کتاب نوشته‌اند و آن را «غريب القرآن» نام نهاده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37؛ عبدالله‌پور، عباس، ص231</ref>. | واژه‌های قرآن عزیز دو دسته‌اند: دسته‌ای که در فهم معنایش عام و خاص عرب ناخالص مشترکند، چون معنای سماء و ارض و فوق و تحت و دسته‌ای که تنها کسانی که آگاهی و مهارت در لغت عرب دارند، بدان‌ها آگاهند و این دسته است که بیشتر قرآن‌پژوهان در آن کتاب نوشته‌اند و آن را «غريب القرآن» نام نهاده‌اند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37؛ عبدالله‌پور، عباس، ص231</ref>. | ||
«أبب» اولین واژه‌ای است که ابوحیان به توضیح آن نشسته است. ایشان گفته: أبب: [الأب: ما رعته الأنعام و قيل هو للبهائم، كالفاكهة للناس] و الأب المرعی المتهيئ للرعي... ([أب، به معنای غذای انعام است و گفته شده أبب برای بهایم، همچون میوه برای برای مردمان است] و أب چراگاهی است که برای چراندن فراهم شده...)<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37</ref>. | «أبب» اولین واژه‌ای است که [[ابوحیان، محمد بن یوسف|ابوحیان]] به توضیح آن نشسته است. ایشان گفته: أبب: [الأب: ما رعته الأنعام و قيل هو للبهائم، كالفاكهة للناس] و الأب المرعی المتهيئ للرعي... ([أب، به معنای غذای انعام است و گفته شده أبب برای بهایم، همچون میوه برای برای مردمان است] و أب چراگاهی است که برای چراندن فراهم شده...)<ref>ر.ک: متن کتاب، ص37</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در ابتدای کتاب تصویر صفحاتی از نسخ خطی به معرض نمایش گذاشته شده است. | در ابتدای کتاب تصویر صفحاتی از نسخ خطی به معرض نمایش گذاشته شده است. | ||
محقق کتاب، حمدی الشیخ از دو نسخه جهت تحقیق استفاده برده است: نسخه دارالكتب مصر که تاریخ آن به 943ق، برمی‌گردد و نسخه دیگری که در زمان نویسنده نوشته شده است<ref>ر.ک: منهج التحقيق: ص11</ref>. | محقق کتاب، [[شيخ، حمدي|حمدی الشیخ]] از دو نسخه جهت تحقیق استفاده برده است: نسخه دارالكتب مصر که تاریخ آن به 943ق، برمی‌گردد و نسخه دیگری که در زمان نویسنده نوشته شده است<ref>ر.ک: منهج التحقيق: ص11</ref>. | ||
محقق درباره روش تحقیقش می‌نویسد: | محقق درباره روش تحقیقش می‌نویسد: | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۶: | ||
# در کلماتی که ادله شعری از لغت عرب بر آنها وارد شده، دلیل و شاهد از لغت عرب، بعد از آیه‌ای که آن کلمه و واژه در سیاق آن واقع گردیده، ذکر شده است؛ | # در کلماتی که ادله شعری از لغت عرب بر آنها وارد شده، دلیل و شاهد از لغت عرب، بعد از آیه‌ای که آن کلمه و واژه در سیاق آن واقع گردیده، ذکر شده است؛ | ||
# در معنای واژه‌ها به آثار مربوط به موضوع غريب القرآن و نیز به آثار لغوی، مراجعه شده است؛ | # در معنای واژه‌ها به آثار مربوط به موضوع غريب القرآن و نیز به آثار لغوی، مراجعه شده است؛ | ||
# در بیان معنی واژه‌ها از نظرات عبدالله بن عباس (متوفی 68ق) استفاده شده و شاهد شعری وی ذکر گردیده است...<ref>ر.ک: مقدمه کوتاه محقق، ص14-15</ref>. | # در بیان معنی واژه‌ها از نظرات [[ابن عباس، عبدالله بن عباس|عبدالله بن عباس]] (متوفی 68ق) استفاده شده و شاهد شعری وی ذکر گردیده است...<ref>ر.ک: مقدمه کوتاه محقق، ص14-15</ref>. | ||
پاورقی‌ها حاوی ذکر مستندات مطالب کتاب و گاه توضیح برخی از واژگان است. | پاورقی‌ها حاوی ذکر مستندات مطالب کتاب و گاه توضیح برخی از واژگان است. | ||
| خط ۸۲: | خط ۸۳: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||