۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
البيان في غريب إعراب القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
(لینک درون متنی) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
تحقيق و مراجعه و تحصيح كتاب، توسط دكتر [[طه، عبدالحمید طه|عبدالحميد طه]] و [[سقا، مصطفی|مصطفى السقا]] صورت گرفته است. | تحقيق و مراجعه و تحصيح كتاب، توسط دكتر [[طه، عبدالحمید طه|عبدالحميد طه]] و [[سقا، مصطفی|مصطفى السقا]] صورت گرفته است. | ||
آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، اين است كه نویسنده آن، از دانشمندان لغت و ادب و فردى زاهد بشما مى‌رفته كه آثارى چند در لغت و نحو از خود به‌جاى گذاشته و حاجى خليفه او را از متقدمان در تأليف اعراب القرآن دانسته است.<ref>فرشچيان، رضا، ص179</ref> | آنچه باعث اهميت كتاب مى‌شود، اين است كه نویسنده آن، از دانشمندان لغت و ادب و فردى زاهد بشما مى‌رفته كه آثارى چند در لغت و نحو از خود به‌جاى گذاشته و حاجى خليفه او را از متقدمان در تأليف اعراب القرآن دانسته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/45954/179 فرشچيان، رضا، ص179]</ref> | ||
[[ذهبى]] از اين كتاب تحت عنوان «إعراب القرآن» ياد كرده است، اما با ملاحظه ديگر منابع، نام كامل كتاب، همان «البيان في غريب إعراب القرآن» مى‌باشد.<ref>ر.ک: همان</ref> | [[ذهبى]] از اين كتاب تحت عنوان «إعراب القرآن» ياد كرده است، اما با ملاحظه ديگر منابع، نام كامل كتاب، همان «البيان في غريب إعراب القرآن» مى‌باشد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/45954/179 ر.ک: همان]</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در دو جلد، تنظيم شده است. | كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در دو جلد، تنظيم شده است. | ||
نویسنده در اين اثر، در پى بررسى و بحث پيرامون كلماتى مى‌باشد كه پيرامون اعراب آن، تعدد آرا و اختلاف نظر وجود دارد و لذا ترتيب مطالب و كلمات، بر حسب سوره‌هاى قرآن و كلماتى است كه اعراب آن، مورد اختلاف مى‌باشد. اين در حالى است كه ساير كلمات (كلماتى كه اعراب آن مورد اختلاف نيست) رها شده و بحثى پيرامون آن، صورت نگرفته است.<ref>مقدمه محقق، ص18</ref> | نویسنده در اين اثر، در پى بررسى و بحث پيرامون كلماتى مى‌باشد كه پيرامون اعراب آن، تعدد آرا و اختلاف نظر وجود دارد و لذا ترتيب مطالب و كلمات، بر حسب سوره‌هاى قرآن و كلماتى است كه اعراب آن، مورد اختلاف مى‌باشد. اين در حالى است كه ساير كلمات (كلماتى كه اعراب آن مورد اختلاف نيست) رها شده و بحثى پيرامون آن، صورت نگرفته است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 مقدمه محقق، ص18]</ref> | ||
اثر حاضر، تنها مبين وجوه محتمل در اعراب بسيارى از كلمات قرآن كريم بوده و هيچ‌گونه شرح نحوى، اعم از شرح معنوى و بلاغى، در آن صورت نگرفته است، مگر در موارد نادر و بسيار اندك.<ref>ر.ک: همان</ref> | اثر حاضر، تنها مبين وجوه محتمل در اعراب بسيارى از كلمات قرآن كريم بوده و هيچ‌گونه شرح نحوى، اعم از شرح معنوى و بلاغى، در آن صورت نگرفته است، مگر در موارد نادر و بسيار اندك.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 ر.ک: همان]</ref> | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه محقق، علاوه بر ارائه زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده.<ref>مقدمه محقق، ص4-17</ref>، به نكاتى پيرامون كتاب، اشاره گرديده است.<ref>همان، ص18-22</ref>در انتهاى اين مقدمه، به بررسى نسخ خطى كتاب و اقدامات تحقيقى صورت‌گرفته در آن پرداخته شده است.<ref>همان، ص22-27</ref> | در مقدمه محقق، علاوه بر ارائه زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/4 مقدمه محقق، ص4-17]</ref>، به نكاتى پيرامون كتاب، اشاره گرديده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 همان، ص18-22]</ref>در انتهاى اين مقدمه، به بررسى نسخ خطى كتاب و اقدامات تحقيقى صورت‌گرفته در آن پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/22 همان، ص22-27]</ref> | ||
نویسنده در مقدمه كوتاه خود، به موضوع كتاب اشاره نموده و يادآور شده كه در كتاب خويش، اعراب قرآن را به‌اختصار بيان كرده است.<ref>مقدمه نویسنده، ج1، ص28</ref> | نویسنده در مقدمه كوتاه خود، به موضوع كتاب اشاره نموده و يادآور شده كه در كتاب خويش، اعراب قرآن را به‌اختصار بيان كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/28 مقدمه نویسنده، ج1، ص28]</ref> | ||
جلد اول، اختصاص به اعراب دو سوره نخست قرآن دارد. نویسنده پس از مقدمه، به تفصيل از اعراب بسمله سخن گفته و آنگاه به اعراب بقيه آيه‌هاى سوره پرداخته و در نهایت، از اعراب «آمين» نوشته است.<ref>ر.ک: فرشچيان، رضا، ص179</ref> | جلد اول، اختصاص به اعراب دو سوره نخست قرآن دارد. نویسنده پس از مقدمه، به تفصيل از اعراب بسمله سخن گفته و آنگاه به اعراب بقيه آيه‌هاى سوره پرداخته و در نهایت، از اعراب «آمين» نوشته است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/45954/179 ر.ک: فرشچيان، رضا، ص179]</ref> | ||
اعراب سوره‌هاى ديگر نيز در مجلد دوم آمده است. | اعراب سوره‌هاى ديگر نيز در مجلد دوم آمده است. | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۵: | ||
برخى از ويژگى‌هاى كتاب را مى‌توان در امور زير، خلاصه نمود: | برخى از ويژگى‌هاى كتاب را مى‌توان در امور زير، خلاصه نمود: | ||
#اين اثر، آخرين كتابى است كه [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] آن را به رشته تحرير درآورده و لذا در موارد بسيارى كه مطالب، نياز به اطناب و شرح بيشترى دارد، به كتاب مشهور خود تحت عنوان «الإنصاف» ارجاع داده است. وى همچنين مسائل و موضوعات زيادى را به كتاب ديگرش با نام «أسرار العربية» احاله داده است و شايد بتوان حسب اعتماد لاحق بر سابق، چنين برداشت نمود كه [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] نخست «الإنصاف» را به رشته تحرير درآورده و پس از آن، به ترتيب «الأسرار» و سپس «البيان».<ref>مقدمه محقق، ص18</ref> | #اين اثر، آخرين كتابى است كه [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] آن را به رشته تحرير درآورده و لذا در موارد بسيارى كه مطالب، نياز به اطناب و شرح بيشترى دارد، به كتاب مشهور خود تحت عنوان «الإنصاف» ارجاع داده است. وى همچنين مسائل و موضوعات زيادى را به كتاب ديگرش با نام «أسرار العربية» احاله داده است و شايد بتوان حسب اعتماد لاحق بر سابق، چنين برداشت نمود كه [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] نخست «الإنصاف» را به رشته تحرير درآورده و پس از آن، به ترتيب «الأسرار» و سپس «البيان».<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 مقدمه محقق، ص18]</ref> | ||
#هرچند عنايت ويژه نویسنده در اين كتاب پرداختن به مسائل نحوى كلمات و آيات مى‌باشد، اما در مواردى نيز به تفسير و توضيح معانى كلمات و آيات، در تثبيت صحت اعرابى كه ترجيح داده‌شده و يا فساد و اشتباه اعرابى كه معناى صحيح را نمى‌رساند، پرداخته شده است.<ref>همان</ref> | #هرچند عنايت ويژه نویسنده در اين كتاب پرداختن به مسائل نحوى كلمات و آيات مى‌باشد، اما در مواردى نيز به تفسير و توضيح معانى كلمات و آيات، در تثبيت صحت اعرابى كه ترجيح داده‌شده و يا فساد و اشتباه اعرابى كه معناى صحيح را نمى‌رساند، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 همان]</ref> | ||
#[[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] در اين اثر، به اختلاف قرائات پرداخته و به‌صورت مفصل، هريك از قرائات را از لحاظ نحوى، توجيه كرده است.<ref>همان</ref> | #[[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] در اين اثر، به اختلاف قرائات پرداخته و به‌صورت مفصل، هريك از قرائات را از لحاظ نحوى، توجيه كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/18 همان]</ref> | ||
#از آنجايى كه قرآن، ماده اصلى و بهترين منبع برای ادبيات عرب مى‌باشد، [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] تمثيل و استشهادات فراوانى به قرآن كريم نموده است.<ref>همان، ص20</ref> | #از آنجايى كه قرآن، ماده اصلى و بهترين منبع برای ادبيات عرب مى‌باشد، [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] تمثيل و استشهادات فراوانى به قرآن كريم نموده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/20 همان، ص20]</ref> | ||
#اختصار از جمله ويژگى‌هاى بارز اين كتاب مى‌باشد. [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] در اين اثر، به ايجاز مطالب پرداخته (البته ايجازى كه مخل معنا و مراد نمى‌باشد) و اطناب مطالب و مباحث را به ساير كتب واگذار كرده است.<ref>همان</ref> | #اختصار از جمله ويژگى‌هاى بارز اين كتاب مى‌باشد. [[ابن‌انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] در اين اثر، به ايجاز مطالب پرداخته (البته ايجازى كه مخل معنا و مراد نمى‌باشد) و اطناب مطالب و مباحث را به ساير كتب واگذار كرده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/20 همان]</ref> | ||
#نویسنده به شواهد شعرى فراوانى استشهاد كرده و اكثرا اشعار را به صاحبان آن، مستند نكرده است، مگر در موارد نادر.<ref>همان</ref> | #نویسنده به شواهد شعرى فراوانى استشهاد كرده و اكثرا اشعار را به صاحبان آن، مستند نكرده است، مگر در موارد نادر.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/20 همان]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
از اين كتاب نفيس، دو نسخه خطى با عنوان «البيان في غريب إعراب القرآن» وجود دارد كه يكى به شماره [644] در دارالكتب قاهره و ديگرى به شماره [212] در كتابخانه فيض الله افندى. اين نسخه در 240 ورقه كتابت شده است. نسخه‌اى كه به تحقيق دكتر طه عبدالحميد رسيده، در تاريخ 1980م، توسط الهيئة المصرية العامة للكتاب منتشر شده است.<ref>ر.ک: فرشچيان، رضا، ص178</ref> | از اين كتاب نفيس، دو نسخه خطى با عنوان «البيان في غريب إعراب القرآن» وجود دارد كه يكى به شماره [644] در دارالكتب قاهره و ديگرى به شماره [212] در كتابخانه فيض الله افندى. اين نسخه در 240 ورقه كتابت شده است. نسخه‌اى كه به تحقيق دكتر طه عبدالحميد رسيده، در تاريخ 1980م، توسط الهيئة المصرية العامة للكتاب منتشر شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/45954/178 ر.ک: فرشچيان، رضا، ص178]</ref> | ||
فهرست مطالب و سوره‌هاى مورد بحث در جلد اول، در انتهاى همان جلد و فهرست مطالب جلد اول به‌همراه فهرست آيات استشهادشده و اشعار مذكور در متن و نيز فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى جلد دوم آمده است. | فهرست مطالب و سوره‌هاى مورد بحث در جلد اول، در انتهاى همان جلد و فهرست مطالب جلد اول به‌همراه فهرست آيات استشهادشده و اشعار مذكور در متن و نيز فهرست منابع مورد استفاده محقق، در انتهاى جلد دوم آمده است. | ||
در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع و توضيح اصل كلمات و معانى آن‌ها.<ref>ر.ک: پاورقى، ج1، ص32</ref>، به ترجمه مختصر اعلام مذكور در متن، پرداخته شده است.<ref>ر.ک: همان، ص35</ref> | در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع و توضيح اصل كلمات و معانى آن‌ها.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/32 ر.ک: پاورقى، ج1، ص32]</ref>، به ترجمه مختصر اعلام مذكور در متن، پرداخته شده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/21080/1/35 ر.ک: همان، ص35]</ref> | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||