۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
فضل قيام الليل و التهجد: تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - 'آجري، محمد بن حسين' به 'آجری، محمد بن حسین') |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''فضل قيام الليل و التهجد'''، تألیف ابوبکر محمد بن حسین آجری (متوفی 360ق) از جمله آثار عربی در موضوع نماز شب و فضائل آن است. تحقیق و تعلیقات کتاب به قلم عبداللطیف بن محمد جیلانی آسفی انجام شده است. | '''فضل قيام الليل و التهجد'''، تألیف [[آجری، محمد بن حسین|ابوبکر محمد بن حسین آجری]] (متوفی 360ق) از جمله آثار عربی در موضوع نماز شب و فضائل آن است. تحقیق و تعلیقات کتاب به قلم عبداللطیف بن محمد جیلانی آسفی انجام شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
محقق کتاب مقدمهاش را با ذکر آیاتی از سوره آلعمران و نساء آغاز کرده است. پسازآن اهمیت نماز را اینگونه توضیح میدهد: نماز عمود دین، رأس طاعات و عبادات، سریعترین قربات و نور چشم مؤمنین است. با انوار آن زنگ قلبهایشان جلا میابد و با اسرار آن پردههای نفوسشان کنار زده میشود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6</ref>. | محقق کتاب مقدمهاش را با ذکر آیاتی از سوره آلعمران و نساء آغاز کرده است. پسازآن اهمیت نماز را اینگونه توضیح میدهد: نماز عمود دین، رأس طاعات و عبادات، سریعترین قربات و نور چشم مؤمنین است. با انوار آن زنگ قلبهایشان جلا میابد و با اسرار آن پردههای نفوسشان کنار زده میشود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص6</ref>. | ||
سپس اقسام نماز و جایگاه نماز شب را مورد بحث قرار داده است: نماز به اقسامی تقسیم میشود، یک قسم فرایض است که ترک آن جایز نیست، سنن و نمازهای مستحبی نیز از دیگر اقسام نماز است که بر انجام آن تأکید شده است؛ از جمله نمازهای مستحبی که بسیار بر آن تأکید و ترغیب شده و از اعظم نمازهایی که شارع حکیم به آن فراخوانده تهجد و نماز شب است. نماز شب از اعظم نوافل است که خداوند بهوسیله آن بنده را به بالاترین منازل که صالحان بهسوی آن سبقت میگیرند و بهجاست که رقابت کنندگان در آن رقابت کنند<ref>ر.ک: همان</ref>. وی پیامبر اکرم(ص) که در اثر عبادت پاهای مبارکش ورم میکرد را بهعنوان اسوه حسنه در این زمینه معرفی میکند. سپس به سیره علما در این موضوع اشاره کرده و آنچه از سیره گذشتگان در این زمینه ذکر شده را گستردهتر از آن میداند که در این مقام ذکر شود و لذا برای آشنایی به شوق علما بر تهجد و نماز شب به کتب تراجم و سیره ارجاع میدهد که پر از اینگونه مطالب است<ref>ر.ک: همان، ص7-6</ref>. کتاب حاضر از جمله اولین تألیفات در این موضوع ارزشمند و خطیر است. نویسندهاش یکی از حفاظ و علمای بزرگ با نام محمد بن حسین آجری است که با کیفیت و زیبایی آثارش شناخته میشود<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | سپس اقسام نماز و جایگاه نماز شب را مورد بحث قرار داده است: نماز به اقسامی تقسیم میشود، یک قسم فرایض است که ترک آن جایز نیست، سنن و نمازهای مستحبی نیز از دیگر اقسام نماز است که بر انجام آن تأکید شده است؛ از جمله نمازهای مستحبی که بسیار بر آن تأکید و ترغیب شده و از اعظم نمازهایی که شارع حکیم به آن فراخوانده تهجد و نماز شب است. نماز شب از اعظم نوافل است که خداوند بهوسیله آن بنده را به بالاترین منازل که صالحان بهسوی آن سبقت میگیرند و بهجاست که رقابت کنندگان در آن رقابت کنند<ref>ر.ک: همان</ref>. وی پیامبر اکرم(ص) که در اثر عبادت پاهای مبارکش ورم میکرد را بهعنوان اسوه حسنه در این زمینه معرفی میکند. سپس به سیره علما در این موضوع اشاره کرده و آنچه از سیره گذشتگان در این زمینه ذکر شده را گستردهتر از آن میداند که در این مقام ذکر شود و لذا برای آشنایی به شوق علما بر تهجد و نماز شب به کتب تراجم و سیره ارجاع میدهد که پر از اینگونه مطالب است<ref>ر.ک: همان، ص7-6</ref>. کتاب حاضر از جمله اولین تألیفات در این موضوع ارزشمند و خطیر است. نویسندهاش یکی از حفاظ و علمای بزرگ با نام [[آجری، محمد بن حسین|محمد بن حسین آجری]] است که با کیفیت و زیبایی آثارش شناخته میشود<ref>ر.ک: همان، ص8</ref>. | ||
تحقیق در رابطه با مذهب آجری از جمله مطالب بخش معرفی نویسنده است. در اینکه مذهب فقهی آجری چه بوده؟ کسانی مانند ابن ندیم، ابن خلکان و صدیق حسن قنوجی او را شافعی مذهب و گروه دیگری او را بر مذهب حنابله دانستهاند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص24</ref>. عبدالعزیز قاری در تحقیقش پیرامون کتاب اخلاق حملة القرآن معتقد است که تنها با دقت در مصنفات فقهی نویسنده میتوان به مذهب فقهی او دست یافت. سپس میگوید: او در مسائل فقهی کمی که در کتاب اخلاق حملة القرآن آمده است حنبلی مذهب است. <ref>ر.ک: همان، ص25</ref>. سپس تأکید میکند که آجری در مسائل اعتقادی بر شیوه اهل سنت و جماعت بر فهم سلف صالح از صحابه و تابعین سه قرن اول از کتاب و سنت تمسک کرده است <ref>ر.ک: همان، ص29</ref>. در ادامه این بخش، 12 اثر مطبوع، 44 اثر خطی و آثاری که نسبت آنها به آجری صحیح نیست معرفی شده است <ref>ر.ک: همان، ص40-30</ref>. | تحقیق در رابطه با مذهب [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] از جمله مطالب بخش معرفی نویسنده است. در اینکه مذهب فقهی [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] چه بوده؟ کسانی مانند ابن ندیم، ابن خلکان و صدیق حسن قنوجی او را شافعی مذهب و گروه دیگری او را بر مذهب حنابله دانستهاند<ref>ر.ک: متن کتاب، ص24</ref>. عبدالعزیز قاری در تحقیقش پیرامون کتاب اخلاق حملة القرآن معتقد است که تنها با دقت در مصنفات فقهی نویسنده میتوان به مذهب فقهی او دست یافت. سپس میگوید: او در مسائل فقهی کمی که در کتاب اخلاق حملة القرآن آمده است حنبلی مذهب است. <ref>ر.ک: همان، ص25</ref>. سپس تأکید میکند که [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] در مسائل اعتقادی بر شیوه اهل سنت و جماعت بر فهم سلف صالح از صحابه و تابعین سه قرن اول از کتاب و سنت تمسک کرده است <ref>ر.ک: همان، ص29</ref>. در ادامه این بخش، 12 اثر مطبوع، 44 اثر خطی و آثاری که نسبت آنها به [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] صحیح نیست معرفی شده است <ref>ر.ک: همان، ص40-30</ref>. | ||
فصل دوم در هفت مبحث مطرح شده است. در ابتدا عنوان کتاب و انتساب این اثر به آجری مورد بررسی قرار گرفته است. ابن خیر، ذهبی و عمر کحاله این کتاب را «التهجد» نامیدهاند. تجیبی آن را «التهجد و فضائل قیام اللیل» و رودانی با مختصر کردن نام کتاب آن را «قیام اللیل» نامیده است<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>. | فصل دوم در هفت مبحث مطرح شده است. در ابتدا عنوان کتاب و انتساب این اثر به [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] مورد بررسی قرار گرفته است. ابن خیر، ذهبی و عمر کحاله این کتاب را «التهجد» نامیدهاند. تجیبی آن را «التهجد و فضائل قیام اللیل» و رودانی با مختصر کردن نام کتاب آن را «قیام اللیل» نامیده است<ref>ر.ک: همان، ص45</ref>. | ||
محقق همچنین اشاره کرده که علما به تهجد و نماز شب عنایت ویژهای داشته و بهصورت مستقل آثاری را در این زمینه به رشته تحریر درآوردهاند که از آن جمله است: | محقق همچنین اشاره کرده که علما به تهجد و نماز شب عنایت ویژهای داشته و بهصورت مستقل آثاری را در این زمینه به رشته تحریر درآوردهاند که از آن جمله است: | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
وی همچنین به مهمترین نکاتی که در شیوه نویسنده دیده اشاره کرده است: | وی همچنین به مهمترین نکاتی که در شیوه نویسنده دیده اشاره کرده است: | ||
# آجری در ابتدای کتابش سبب نگارش کتابش را توضیح داده که عبارت از ذکر آیات و روایات فراوانی است که در رابطه با فضیلت و پاداش عظیم در بجای آوردن نماز شب وارد شده؛ لذا جهت آگاهی بخشیدن راغبین به این عمل، این کتاب را نوشته است. | # [[آجری، محمد بن حسین|آجری]] در ابتدای کتابش سبب نگارش کتابش را توضیح داده که عبارت از ذکر آیات و روایات فراوانی است که در رابطه با فضیلت و پاداش عظیم در بجای آوردن نماز شب وارد شده؛ لذا جهت آگاهی بخشیدن راغبین به این عمل، این کتاب را نوشته است. | ||
# در ابتدای کتاب، ذکر آیاتی در رابطه با نماز شب و تشویق به آن عمل به همراه وجه دلالت آنها آمده است؛ | # در ابتدای کتاب، ذکر آیاتی در رابطه با نماز شب و تشویق به آن عمل به همراه وجه دلالت آنها آمده است؛ | ||
# روایاتی از رسولالله(ص) در تشویق و ترغیب امت به نماز شب بیان شده است؛ | # روایاتی از رسولالله(ص) در تشویق و ترغیب امت به نماز شب بیان شده است؛ | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
در یکی دیگر از ابواب کتاب روایات فراوانی در ترغیب و تشویق به نماز شب ذکر شده است. در حدیثی از جابر بن عبدالله انصاری از رسولالله(ص) چنین نقل شده: هرکس نماز شب، بسیار میگزارد سیمایش در روز زیبا میشود<ref>ر.ک: همان، ص89</ref>. خداوند چنین مقرر فرموده که ابراز نیاز و خاکساری و عبادت نسبت به معبود در سیاهی شب، نورانیت چهره؛ و روسفید و عزتمند بودن فرد را در روز نتیجه میدهد<ref>ر.ک: قیوم زاده، محمود، مدبر عزیزی، غلامرضا، ص145</ref>. نویسنده نیز فلسفه این موضوع را به نقل از علمای اهل سنت چنین بیان میکند: قصد تقرب و خلوت با خداوند، نتیجه آن پوشیده شدن با نور الهی است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 93-92</ref> | در یکی دیگر از ابواب کتاب روایات فراوانی در ترغیب و تشویق به نماز شب ذکر شده است. در حدیثی از جابر بن عبدالله انصاری از رسولالله(ص) چنین نقل شده: هرکس نماز شب، بسیار میگزارد سیمایش در روز زیبا میشود<ref>ر.ک: همان، ص89</ref>. خداوند چنین مقرر فرموده که ابراز نیاز و خاکساری و عبادت نسبت به معبود در سیاهی شب، نورانیت چهره؛ و روسفید و عزتمند بودن فرد را در روز نتیجه میدهد<ref>ر.ک: قیوم زاده، محمود، مدبر عزیزی، غلامرضا، ص145</ref>. نویسنده نیز فلسفه این موضوع را به نقل از علمای اهل سنت چنین بیان میکند: قصد تقرب و خلوت با خداوند، نتیجه آن پوشیده شدن با نور الهی است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص 93-92</ref> | ||
در ادامه مطالب کتاب نعمان بن سعد در روایتی از علی بن ابیطالب(ع) از رسولالله(ص) نقل کرده است که آنحضرت فرمود در بهشت غرفههایی است که داخلش از بیرون و بیرونش از داخل دیده میشود؛ اعرابی برخاست و گفت: این غرفهها برای چه کسانی است؟ فرمود: برای کسانی که کلام طیب و پاکیزه دارند، اطعام میکنند، آشکارا سلام میکنند و درحالیکه مردم در خواب هستند نماز شب میخوانند<ref>ر.ک: همان، ص96</ref>. | در ادامه مطالب کتاب نعمان بن سعد در روایتی از [[امام على(ع)|علی بن ابیطالب(ع)]] از رسولالله(ص) نقل کرده است که آنحضرت فرمود در بهشت غرفههایی است که داخلش از بیرون و بیرونش از داخل دیده میشود؛ اعرابی برخاست و گفت: این غرفهها برای چه کسانی است؟ فرمود: برای کسانی که کلام طیب و پاکیزه دارند، اطعام میکنند، آشکارا سلام میکنند و درحالیکه مردم در خواب هستند نماز شب میخوانند<ref>ر.ک: همان، ص96</ref>. | ||
در ادامه کتاب روایاتی که خداوند پاداش کسی که نیت نماز شب داشته و خواب بر او غلبه کند<ref>ر.ک: همان، ص121</ref> و نیز استحباب مسواک زدن برای نماز شب<ref>ر.ک: همان، ص139-138</ref> ذکر شده است. | در ادامه کتاب روایاتی که خداوند پاداش کسی که نیت نماز شب داشته و خواب بر او غلبه کند<ref>ر.ک: همان، ص121</ref> و نیز استحباب مسواک زدن برای نماز شب<ref>ر.ک: همان، ص139-138</ref> ذکر شده است. | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۷: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||