۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
تفسير الصحابي الجليل أبي بن كعب سيد القراء (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۹ مارس ۲۰۱۹، ساعت ۱۰:۲۳
، ۹ مارس ۲۰۱۹لینک درون متنی
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR17688J1.jpg | عنوان =تفسير الصحابي الجليل أبي بن كعب...» ایجاد کرد) |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
}} | }} | ||
'''تفسير الصحابي الجليل أبي بن كعب سيد القراء'''، تألیف عبدالجواد | '''تفسير الصحابي الجليل أبي بن كعب سيد القراء'''، تألیف [[خلف، عبدالجواد|عبدالجواد خلف]]، حاوی مجموعه تفاسیر ابی بن کعب صحابی رسولالله(ص) و یکی از کاتبان برجسته وحی است. اهمیت این تفسیر بدینجهت است که وی بنا بر حدیثی مشهور یکی از چهار تنی است که پیامبر(ص) فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه کتاب به تلاش خود در گردآوری تفاسیر صحابه اول از کتب حدیث و تفسیر و سیره و اسباب نزول و تاریخ صحابه اشاره کرده است. او دلیل این امر را اشتمال این تفاسیر بر علم مأثور از نبی اکرم(ص) دانسته است. در واقع تفسیر نزد اهل علم به دو گونه تفسیر به مأثور و تفسیر به معقول تقسیم شده است که تفسیر مأثور، تفسیری مرفوع به نبی، موقوف بر صحابه یا مقطوع بر تابعین و از جلیلترین تفاسیر و مهمترین آنهاست. سپس اشاره کرده که تفاسیر ابی بن کعب، امالمؤمنین عایشه، عبدالله بن مسعود و علی بن ابیطالب(ع) را در دستور کار خود قرار داده است. همچنین به معرفی ابی بن کعب پرداخته و او را کاتب وحی و مشهورترین حافظ و قاری قرآن و اعلم صحابه به اسباب نزول و توجیه قرائات دانسته است؛ تا جایی که پیامبر(ص) او را ملقب به سیدالقراء و سیدالمسلمین نمود و پیامبر لقبی را به احدی از صحابه نمیداد مگر آنکه معنای لقب وصف دقیقی برای صاحبش میبود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحات اول و دوم</ref>. | نویسنده در مقدمه کتاب به تلاش خود در گردآوری تفاسیر صحابه اول از کتب حدیث و تفسیر و سیره و اسباب نزول و تاریخ صحابه اشاره کرده است. او دلیل این امر را اشتمال این تفاسیر بر علم مأثور از نبی اکرم(ص) دانسته است. در واقع تفسیر نزد اهل علم به دو گونه تفسیر به مأثور و تفسیر به معقول تقسیم شده است که تفسیر مأثور، تفسیری مرفوع به نبی، موقوف بر صحابه یا مقطوع بر تابعین و از جلیلترین تفاسیر و مهمترین آنهاست. سپس اشاره کرده که تفاسیر ابی بن کعب، امالمؤمنین عایشه، عبدالله بن مسعود و [[امام على(ع)|علی بن ابیطالب(ع)]] را در دستور کار خود قرار داده است. همچنین به معرفی ابی بن کعب پرداخته و او را کاتب وحی و مشهورترین حافظ و قاری قرآن و اعلم صحابه به اسباب نزول و توجیه قرائات دانسته است؛ تا جایی که پیامبر(ص) او را ملقب به سیدالقراء و سیدالمسلمین نمود و پیامبر لقبی را به احدی از صحابه نمیداد مگر آنکه معنای لقب وصف دقیقی برای صاحبش میبود<ref>ر.ک: مقدمه، صفحات اول و دوم</ref>. | ||
گاه برخی منابع امامیه، قرائت ابی بن کعب را در تأیید نظرهای اعتقادی یا فقهی خود مورد استناد قرار دادهاند و فراتر از آن، در روایتی به نقل از امام صادق(ع) تصریح شده که قرائت ابی بن کعب قرائت مورد تایید اهلبیت(ع) بوده است<ref>ر.ک: پاکتچی احمد، ج6، ص465</ref>. | گاه برخی منابع امامیه، قرائت ابی بن کعب را در تأیید نظرهای اعتقادی یا فقهی خود مورد استناد قرار دادهاند و فراتر از آن، در روایتی به نقل از [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] تصریح شده که قرائت ابی بن کعب قرائت مورد تایید اهلبیت(ع) بوده است<ref>ر.ک: پاکتچی احمد، ج6، ص465</ref>. | ||
محقق کتاب در مقدمه تحقیقی کتاب در ضمن شش مبحث ابتدا ابی بن کعب را معرفی کرده است. سپس زمان اسلام آوردن او را با توجه به منابع مختلف بررسی کرده است. ازآنجاکه ابن هشام با دقت اسامی کسانی را که در عقبه اول و دوم مسلمان شدند، ذکر کرده و نام ابی بن کعب در میان آنها نیست، پس نتیجه گرفته است که اسلام ابی پس از عقبه اول و پیش از عقبه دوم در ضمن کسانی بوده که به دست مصعب بن عمیر اسلام آوردهاند. در رابطه با زندگی او پیش از اسلام نیز در تمامی منابع تاریخی که در دست است هیچ مطلبی ذکر نشده است و اگر اسلام بر او منت نگذاشته بود، هیچ چیزی درباره او وجود نداشت و اسلام بود که او را به درجه سیدالقراء رساند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص14-13</ref>. | محقق کتاب در مقدمه تحقیقی کتاب در ضمن شش مبحث ابتدا ابی بن کعب را معرفی کرده است. سپس زمان اسلام آوردن او را با توجه به منابع مختلف بررسی کرده است. ازآنجاکه ابن هشام با دقت اسامی کسانی را که در عقبه اول و دوم مسلمان شدند، ذکر کرده و نام ابی بن کعب در میان آنها نیست، پس نتیجه گرفته است که اسلام ابی پس از عقبه اول و پیش از عقبه دوم در ضمن کسانی بوده که به دست مصعب بن عمیر اسلام آوردهاند. در رابطه با زندگی او پیش از اسلام نیز در تمامی منابع تاریخی که در دست است هیچ مطلبی ذکر نشده است و اگر اسلام بر او منت نگذاشته بود، هیچ چیزی درباره او وجود نداشت و اسلام بود که او را به درجه سیدالقراء رساند<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص14-13</ref>. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
در مبحث ششم ارزش تفسیر ابی بن کعب در محورهای متعددی چون قرائت، لغت و معانی، بیان مدلول آیه از قول نبی(ص) و خلفای راشدین، نسخ و مناقب ابی بن کعب بررسی شده است؛ بدین ترتیب که در هر محور بهترتیب سورههای قرآن کریم، آیات مرتبط با آن محور با ذکر شماره آیه، متن آن و صفحه کتاب ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص91-62</ref>. مقدمه محقق با ذکر تاریخ وفات ابی بن کعب پایان یافته است<ref>ر.ک: همان، ص92</ref>. | در مبحث ششم ارزش تفسیر ابی بن کعب در محورهای متعددی چون قرائت، لغت و معانی، بیان مدلول آیه از قول نبی(ص) و خلفای راشدین، نسخ و مناقب ابی بن کعب بررسی شده است؛ بدین ترتیب که در هر محور بهترتیب سورههای قرآن کریم، آیات مرتبط با آن محور با ذکر شماره آیه، متن آن و صفحه کتاب ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص91-62</ref>. مقدمه محقق با ذکر تاریخ وفات ابی بن کعب پایان یافته است<ref>ر.ک: همان، ص92</ref>. | ||
شالودهی تفسیر آیات قرآنکه نقطهی آغاز این علم بشمار میرود، از همان زمان نزول و در عصر پیامبر(ص) به دست حضرتش بنا گردید. تفسیر در آن زمان، صورت بسیار سـادهای داشـت و از حدود بحث در بخشهای ادبی و شأن نزول آیات و گاهی استدلال به آیهای برای فهم مضمون آیهی دیگر، تجاوز نمیکرد. پس از پیامبر اسلام(ص) و علی(ع) و سایر امامان(ع) که خود موقعیت ویژهای در تـفسیر قـرآن دارنـد، طبقهی اول مفسرین را جمعی از صحابهی آنحـضرت تـشکیل دادند. اما تفسیر در این عصر نیز از حدود بیانات پیامبر(ص) ذیل آیات تجاوز نمیکرد و در پارهای موارد، به شرح و تفسیر اجمالی و گزارش کـوتاهی در تـوضیح آیـات اکتفا میشد<ref>ر.ک: کاظمی کاشانتویی، شهاب، ص18-17</ref>. | شالودهی تفسیر آیات قرآنکه نقطهی آغاز این علم بشمار میرود، از همان زمان نزول و در عصر پیامبر(ص) به دست حضرتش بنا گردید. تفسیر در آن زمان، صورت بسیار سـادهای داشـت و از حدود بحث در بخشهای ادبی و شأن نزول آیات و گاهی استدلال به آیهای برای فهم مضمون آیهی دیگر، تجاوز نمیکرد. پس از پیامبر اسلام(ص) و [[امام على(ع)|علی(ع)]] و سایر امامان(ع) که خود موقعیت ویژهای در تـفسیر قـرآن دارنـد، طبقهی اول مفسرین را جمعی از صحابهی آنحـضرت تـشکیل دادند. اما تفسیر در این عصر نیز از حدود بیانات پیامبر(ص) ذیل آیات تجاوز نمیکرد و در پارهای موارد، به شرح و تفسیر اجمالی و گزارش کـوتاهی در تـوضیح آیـات اکتفا میشد<ref>ر.ک: کاظمی کاشانتویی، شهاب، ص18-17</ref>. | ||
ابی بن کعب بهعنوان یکی از سابقین انصار، سالیان متمادی در صحبت پیامبر(ص) بود و چنانکه در روایت آمده است، تمامی قرآن را بر آن حضرت عرضه نمود. از همان تاریخ نیز به تعلیم قرآن اشتغال ورزید و بنا بر حدیثی مشهور، یکی از چهار تنی است که پیامبر(ص) فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است. او پس از رحلت پیامبر(ص) نیز همواره به تعلیم قرآن در مدینه اشتغال داشت و جمعی از مشاهیر چون ابن عباس، ابوهریره و... از تابعین از وی قرائت آموختند<ref>ر.ک: پاکتچی احمد، ج6، ص464</ref>. | ابی بن کعب بهعنوان یکی از سابقین انصار، سالیان متمادی در صحبت پیامبر(ص) بود و چنانکه در روایت آمده است، تمامی قرآن را بر آن حضرت عرضه نمود. از همان تاریخ نیز به تعلیم قرآن اشتغال ورزید و بنا بر حدیثی مشهور، یکی از چهار تنی است که پیامبر(ص) فراگرفتن قرآن از آنان را توصیه کرده است. او پس از رحلت پیامبر(ص) نیز همواره به تعلیم قرآن در مدینه اشتغال داشت و جمعی از مشاهیر چون ابن عباس، ابوهریره و... از تابعین از وی قرائت آموختند<ref>ر.ک: پاکتچی احمد، ج6، ص464</ref>. | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
===ویژگیهای تفسیری صحابه=== | ===ویژگیهای تفسیری صحابه=== | ||
# تفسیر، بیشتر بهصورت نقل زبانی و حفظ در سینهها بوده است و در آن زمان تفسیری تدوین نشد. تنها برخی از صحابه دارای مصحف بودهاند؛ از جمله مصحف امام علی بن ابیطالب(ع)، مصحف ابی و ابن مسعود؛ | # تفسیر، بیشتر بهصورت نقل زبانی و حفظ در سینهها بوده است و در آن زمان تفسیری تدوین نشد. تنها برخی از صحابه دارای مصحف بودهاند؛ از جمله مصحف [[امام على(ع)|امام علی بن ابیطالب(ع)]]، مصحف ابی و ابن مسعود؛ | ||
# تفسیر نشدن تمام قرآن؛ بهعنوان نمونه درباره آیات سورههای انفال و کوثر تفسیری نیامده است؛ | # تفسیر نشدن تمام قرآن؛ بهعنوان نمونه درباره آیات سورههای انفال و کوثر تفسیری نیامده است؛ | ||
# سادگی و بیپیرایگی، در حدی که برای حل مشکل یا برطرف ساختن ابهام، عبارتی کوتاه و بیانی رسا در غایت ایجاز ارائه میشد؛ مثلاً رسولالله در پاسخ از معنای '''الحسنی''' (لیل: 6) فرمود: بهشت؛ | # سادگی و بیپیرایگی، در حدی که برای حل مشکل یا برطرف ساختن ابهام، عبارتی کوتاه و بیانی رسا در غایت ایجاز ارائه میشد؛ مثلاً رسولالله در پاسخ از معنای '''الحسنی''' (لیل: 6) فرمود: بهشت؛ | ||
| خط ۶۸: | خط ۶۸: | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||