۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الإبانة عن معاني القراءات: تفاوت میان نسخه‌ها
لینک درون متنی
جز (جایگزینی متن - '| تعداد جلد =1 | کد پدیدآور =' به '| تعداد جلد =1 | کتابخانۀ دیجیتال نور = | کد پدیدآور =') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
(لینک درون متنی) |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =کتاب الياءات المشددات في القرآن الکريم و کلام العرب | | عنوان‌های دیگر =کتاب الياءات المشددات في القرآن الکريم و کلام العرب | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[مکی بن حموش]] ( | [[مکی بن حموش]] (نويسنده) | ||
[[عرباوي، فرغلي سيد]] (محقق) | [[عرباوي، فرغلي سيد]] (محقق) | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| شابک =978-2-7451-6674-6 | | شابک =978-2-7451-6674-6 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۷: | ||
'''الإبانة عن معاني القراءات''' نوشته [[مکی بن حموش]]، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر به بیان معنی احرف سبعه و تاریخچه جمع‌آوری قرآن پس از پیامبر(ص) می‌پردازد. وی در این راستا اشاره‌ای هم به قرائات سبعه و نسبتش با احرف سبعه دارد. | '''الإبانة عن معاني القراءات''' نوشته [[مکی بن حموش]]، کتابی است به زبان عربی و با موضوع علوم قرآنی. نویسنده در این اثر به بیان معنی احرف سبعه و تاریخچه جمع‌آوری قرآن پس از پیامبر(ص) می‌پردازد. وی در این راستا اشاره‌ای هم به قرائات سبعه و نسبتش با احرف سبعه دارد. | ||
در ادامه این کتاب، کتاب الياءات المشددات في القرآن الكريم و كلام العرب اثر همین نویسنده آمده است. | در ادامه این کتاب، کتاب الياءات المشددات في القرآن الكريم و كلام العرب اثر همین نویسنده آمده است. | ||
این دو اثر توسط فرغلی سید عرباوی مورد تحقیق قرار گرفته است. | |||
این دو اثر توسط [[عرباوي، فرغلي سيد|فرغلی سید عرباوی]] مورد تحقیق قرار گرفته است. | |||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
محقق در مقدمه می‌نویسد: کتاب پیش رو، اثر امام مکی است. وی از تعدادی از قضایا که متعلق به معانی قرائات است بحث می‌کند. وی همچنین درباره حروف سبعه و گردآوری قرآن و کتابت آن در سده‌های گذشته توضیح می‌دهد. سپس بعضی از قضایای بحث‌برانگیز همچون تفسیر مصطلح أحرف سبعه را شرح می‌دهد.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9</ref> ایشان در ادامه تعاریف مختلفی از قرائات را نقل می‌کند. | محقق در مقدمه می‌نویسد: کتاب پیش رو، اثر امام مکی است. وی از تعدادی از قضایا که متعلق به معانی قرائات است بحث می‌کند. وی همچنین درباره حروف سبعه و گردآوری قرآن و کتابت آن در سده‌های گذشته توضیح می‌دهد. سپس بعضی از قضایای بحث‌برانگیز همچون تفسیر مصطلح أحرف سبعه را شرح می‌دهد.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص9</ref> ایشان در ادامه تعاریف مختلفی از قرائات را نقل می‌کند. | ||
فرغلی سید عرباوی در فصل اول مقدمه‌اش بر کتاب، به توضیح تاریخ جمع‌آوری قرآن و کتابت آن و قرائاتش و تعریف قرآن کریم می‌پردازد و بیان می‌دارد که پیامبر خدا(ص) قرآن را به دو طریق ابلاغ کرد؛ شفاهی و مکتوب.<ref>ر.ک: همان، ص9-13</ref> او می‌گوید کاتبان قرآن به 43 نفر می‌رسیدند و مشهورترینشان عثمان بن عفان، علی بن | |||
[[عرباوي، فرغلي سيد|فرغلی سید عرباوی]] در فصل اول مقدمه‌اش بر کتاب، به توضیح تاریخ جمع‌آوری قرآن و کتابت آن و قرائاتش و تعریف قرآن کریم می‌پردازد و بیان می‌دارد که پیامبر خدا(ص) قرآن را به دو طریق ابلاغ کرد؛ شفاهی و مکتوب.<ref>ر.ک: همان، ص9-13</ref> او می‌گوید کاتبان قرآن به 43 نفر می‌رسیدند و مشهورترینشان عثمان بن عفان، [[امام على(ع)|علی بن ابوطالب]]، أبی بن کعب، زید بن ثابت، عبدالله بن سعد أبی سریح و حنظلة بن ربیع بودند.<ref>ر.ک: همان، ص14</ref> | |||
وی اجماع بر توقیفی بودن ترتیب آیات قرآن را نقل می‌کند و درباره ترتیب سوره‌ها نیز معتقد به توقیفیت می‌شود. او می‌نویسد اولین جمع‌آوری قرآن به تشویق عمر در زمان ابوبکر به دست زید بن ثابت به هدف مقابله با امثال مسیلمه‌های کذاب انجام شد. زید شرط کرد که برای جمع‌آوری مصحف فقط از نسخه‌های خطی که نزد پیامبر خدا(ص) نوشته شده استفاده شود و برای این امر دو شاهد عادل ارائه شود. این مصحف جمع شد و پس از ابوبکر به عمر رسید و پس از عمر در دست دخترش حفصه ماند. وی می‌نویسد لهجه‌های متعدد در زمان نزول قرآن وجود داشت و قرآن فقط به لهجه قرشی نازل نشده بلکه نزولش به لهجه عربی است هرچند اکثریت و غلبه با لهجه قریش باشد. پس نزول قرآن با یک حرف بر پیامبر(ص) آغاز شد و به هفت حرف رسید که همه آن‌ها کافی و شافی هستند و البته قرائات سبعه با أحرف سبعه تفاوت معنایی دارند یعنی قرائات سبعه از یک حرف هستند. در زمان عثمان، پس از فتوحات، بین برخی از اصحاب اختلاف شد و این امر تا حد تکفیر یکدیگر پیش رفت. حذیفه بن یمان این خبر را به عثمان رساند و وی قرآن مکتوب در زمان ابوبکر را از حفصه گرفت تا از روی آن استنساخ کند. وی زید بن ثابت و سعید بن عاص و عبدالله بن زبیر و عبدالرحمن بن هشام را مأمور این کار کرد و دستور داد در موارد اختلاف، لهجه قریش را مراعات کنند. پس از استنساخ از روی این نسخه، عثمان آن را برای کوفه و بصره و شام و مکه و یمن و بحرین فرستاد و یک نسخه را در مدینه نگه داشت. عثمان دستور داد سایر مصاحف را بسوزانند و همین یک مورد باقی بماند. محقق در ادامه، سخن از نقطه‌گذاری قرآن به دست ابوالاسود و انتساب مجازی استنساخ مصحف به عثمان سخن می‌گوید.<ref>ر.ک: همان، 14-36</ref> | وی اجماع بر توقیفی بودن ترتیب آیات قرآن را نقل می‌کند و درباره ترتیب سوره‌ها نیز معتقد به توقیفیت می‌شود. او می‌نویسد اولین جمع‌آوری قرآن به تشویق عمر در زمان ابوبکر به دست زید بن ثابت به هدف مقابله با امثال مسیلمه‌های کذاب انجام شد. زید شرط کرد که برای جمع‌آوری مصحف فقط از نسخه‌های خطی که نزد پیامبر خدا(ص) نوشته شده استفاده شود و برای این امر دو شاهد عادل ارائه شود. این مصحف جمع شد و پس از ابوبکر به عمر رسید و پس از عمر در دست دخترش حفصه ماند. وی می‌نویسد لهجه‌های متعدد در زمان نزول قرآن وجود داشت و قرآن فقط به لهجه قرشی نازل نشده بلکه نزولش به لهجه عربی است هرچند اکثریت و غلبه با لهجه قریش باشد. پس نزول قرآن با یک حرف بر پیامبر(ص) آغاز شد و به هفت حرف رسید که همه آن‌ها کافی و شافی هستند و البته قرائات سبعه با أحرف سبعه تفاوت معنایی دارند یعنی قرائات سبعه از یک حرف هستند. در زمان عثمان، پس از فتوحات، بین برخی از اصحاب اختلاف شد و این امر تا حد تکفیر یکدیگر پیش رفت. حذیفه بن یمان این خبر را به عثمان رساند و وی قرآن مکتوب در زمان ابوبکر را از حفصه گرفت تا از روی آن استنساخ کند. وی زید بن ثابت و سعید بن عاص و عبدالله بن زبیر و عبدالرحمن بن هشام را مأمور این کار کرد و دستور داد در موارد اختلاف، لهجه قریش را مراعات کنند. پس از استنساخ از روی این نسخه، عثمان آن را برای کوفه و بصره و شام و مکه و یمن و بحرین فرستاد و یک نسخه را در مدینه نگه داشت. عثمان دستور داد سایر مصاحف را بسوزانند و همین یک مورد باقی بماند. محقق در ادامه، سخن از نقطه‌گذاری قرآن به دست ابوالاسود و انتساب مجازی استنساخ مصحف به عثمان سخن می‌گوید.<ref>ر.ک: همان، 14-36</ref> | ||
فصل دوم مقدمه محقق دربردارنده مباحث مربوط به نقطه‌گذاری مصاحف، انواع رسم‌الخط عربی (که به سه نوع قیاسی و عروضی و خط مصاحف تقسیم می‌شوند)، منشأ رسم‌الخط عثمانی و... است. از علمای ماهر در رسم‌الخط هجای مصاحف احمد بن عبدالوالی بن احمد رعینی، ابراهیم بن مبشر بن شریف بکری و احمد بن محمد بن سلیمان بن عصام بودند.<ref>ر.ک: همان، ص37-54</ref> نویسنده شانزده نفر از عالمان اندلسی که در خرید مصاحف با یکدیگر رقابت می‌کردند را نام می‌برد و ادامه مباحث این فصل را درباره رسم‌الخط عثمانی پی می‌گیرد.<ref>ر.ک: همان، ص53-60</ref> | فصل دوم مقدمه محقق دربردارنده مباحث مربوط به نقطه‌گذاری مصاحف، انواع رسم‌الخط عربی (که به سه نوع قیاسی و عروضی و خط مصاحف تقسیم می‌شوند)، منشأ رسم‌الخط عثمانی و... است. از علمای ماهر در رسم‌الخط هجای مصاحف احمد بن عبدالوالی بن احمد رعینی، ابراهیم بن مبشر بن شریف بکری و احمد بن محمد بن سلیمان بن عصام بودند.<ref>ر.ک: همان، ص37-54</ref> نویسنده شانزده نفر از عالمان اندلسی که در خرید مصاحف با یکدیگر رقابت می‌کردند را نام می‌برد و ادامه مباحث این فصل را درباره رسم‌الخط عثمانی پی می‌گیرد.<ref>ر.ک: همان، ص53-60</ref> | ||
[[مکی بن حموش]] در مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: در این کتاب، معانی قرائات و کیفیت آن‌ها و مسائل مرتبط با آن را به همراه فواید این امر و غرائب معانی قرآن ذکر کرده‌ام و تا کنون کسی را سراغ ندارم که پیش از من چنین مطالبی را در کتابی مستقل گفته باشد.<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص131</ref> | [[مکی بن حموش]] در مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: در این کتاب، معانی قرائات و کیفیت آن‌ها و مسائل مرتبط با آن را به همراه فواید این امر و غرائب معانی قرآن ذکر کرده‌ام و تا کنون کسی را سراغ ندارم که پیش از من چنین مطالبی را در کتابی مستقل گفته باشد.<ref>ر.ک: مقدمه مؤلف، ص131</ref> | ||
وی درباره نسبت قرائات سبع و احرف سبعه می‌نویسد، قرائات سبع جزئی از احرف سبعه به‌حساب می‌آیند.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص133</ref> علت اختلاف در قرائات، عملکرد صحابه بوده است به‌گونه‌ای که قرائات متفاوت یکدیگر را انکار نمی‌کردند، دلیل آن‌ها روایتی از پیامبر(ص) بوده که آن حضرت فرمودند: قرآن بر هفت حرف نازل شده است هرکدام که خواستید بخوانید.<ref>ر.ک: همان، ص145</ref> وی می‌گوید اگر کسی درباره معنی احرف سبعه از من بپرسد به او پاسخ خواهم داد: هفت حرفی که قرآن بر آن نازل شده، همان لغات متفرقه در قرآن و معانی‌ای در الفاظ هستند که در تلفظ مختلف شنیده می‌شوند ولی در معنا واحد هستند؛ یعنی تعدد لفظ و وحدت در معنی.<ref>ر.ک: همان، ص165</ref> این امر (جواز قراءت به هفت حرف) به جهت تسهیل بر بندگان خدا اجازه داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص169</ref> نویسنده در بیان چرایی هفتگانه بودن علت قرائات معتقد است این امر برای این است که اولاً عثمان هفت نسخه از روی نسخه زید بن ثابت استنساخ کرد و ازاین‌رو تعداد قراء هم هفت نفر هستند و ثانیه هفتگانه بودن قراء به جهت هفتگانه بودن أحرف قرآنی است.<ref>ر.ک: همان، ص175</ref> او در مباحث پایانی کتاب از جمع‌آوری قرآن در زمان پیامبر(ص) به دست سایرین از صحابه و تاییدآوری برای این امر از احادیث، اختلاف قراء سبعه مشهور و غیر مشهور در سوره حمد به قرائاتی که خوانده می‌شوند و همچنین قرائاتی که اکنون خوانده نمی‌شوند و... صحبت می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص176-203</ref> وی سایر قرائات به‌غیراز خط مصحف را غیرمجاز می‌داند زیرا سایر قرائات خبر واحد هستند، بعلاوه این‌که بر این خط مصحف اجماع هست.<ref>ر.ک: همان، ص203-205</ref> | وی درباره نسبت قرائات سبع و احرف سبعه می‌نویسد، قرائات سبع جزئی از احرف سبعه به‌حساب می‌آیند.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص133</ref> علت اختلاف در قرائات، عملکرد صحابه بوده است به‌گونه‌ای که قرائات متفاوت یکدیگر را انکار نمی‌کردند، دلیل آن‌ها روایتی از پیامبر(ص) بوده که آن حضرت فرمودند: قرآن بر هفت حرف نازل شده است هرکدام که خواستید بخوانید.<ref>ر.ک: همان، ص145</ref> وی می‌گوید اگر کسی درباره معنی احرف سبعه از من بپرسد به او پاسخ خواهم داد: هفت حرفی که قرآن بر آن نازل شده، همان لغات متفرقه در قرآن و معانی‌ای در الفاظ هستند که در تلفظ مختلف شنیده می‌شوند ولی در معنا واحد هستند؛ یعنی تعدد لفظ و وحدت در معنی.<ref>ر.ک: همان، ص165</ref> این امر (جواز قراءت به هفت حرف) به جهت تسهیل بر بندگان خدا اجازه داده شده است.<ref>ر.ک: همان، ص169</ref> نویسنده در بیان چرایی هفتگانه بودن علت قرائات معتقد است این امر برای این است که اولاً عثمان هفت نسخه از روی نسخه زید بن ثابت استنساخ کرد و ازاین‌رو تعداد قراء هم هفت نفر هستند و ثانیه هفتگانه بودن قراء به جهت هفتگانه بودن أحرف قرآنی است.<ref>ر.ک: همان، ص175</ref> او در مباحث پایانی کتاب از جمع‌آوری قرآن در زمان پیامبر(ص) به دست سایرین از صحابه و تاییدآوری برای این امر از احادیث، اختلاف قراء سبعه مشهور و غیر مشهور در سوره حمد به قرائاتی که خوانده می‌شوند و همچنین قرائاتی که اکنون خوانده نمی‌شوند و... صحبت می‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص176-203</ref> وی سایر قرائات به‌غیراز خط مصحف را غیرمجاز می‌داند زیرا سایر قرائات خبر واحد هستند، بعلاوه این‌که بر این خط مصحف اجماع هست.<ref>ر.ک: همان، ص203-205</ref> | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۴: | ||
نویسنده، کتاب را به شش تن از بنیان‌گذاران علم تجوید اندلس تقدیم کرده است.<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص3</ref> | نویسنده، کتاب را به شش تن از بنیان‌گذاران علم تجوید اندلس تقدیم کرده است.<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص3</ref> | ||
کتاب دارای فهرست مطالب در انتها است. | کتاب دارای فهرست مطالب در انتها است. | ||
پاورقی‌ها علاوه بر ارجاعات حاوی مطالب مفیدی در شرح مطالب و معرفی اشخاص هستند. محقق، شش نسخه خطی از کتاب را معرفی می‌کند.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص120-122</ref> و می‌نویسد نسخه مورد اعتماد وی در کتاب «الیاءات المشددات»، نسخه کتابخانه آمبروزیانا در میلان ایتالیاست که دارای دوازده صفحه 25 سطری و به خط نسخ حسین بن عبدالله بن حسن بن حدقه خولانی است که در دهم ذی‌حجه 678 ق. پایان یافته است.<ref>ر.ک: همان، ص122</ref> از جمله کارهای محقق در کتاب؛ بعضی ملاحظات را در حواشی نوشته، به تخریج آیات قرآنی و روایات نبوی متن پرداخته، ترجمه مختصری از اعلام متن دارد، برخی موارد داخل متن را بین پرانتز توضیح داده، ارجاع دهی اقوالی که مصنف در متن ذکر کرده و به آن‌ها اعتماد کرده، ذکر شماره صفحات نسخه خطی در کتاب، ارائه فهرست مطالب و منابع و مآخذ برای کتاب و...<ref>ر.ک: همان، ص123-125</ref> رونوشتی از تصاویر برخی صفحه‌های نسخه خطی در صفحات 126 تا 130 کتاب ارائه شده است. | پاورقی‌ها علاوه بر ارجاعات حاوی مطالب مفیدی در شرح مطالب و معرفی اشخاص هستند. محقق، شش نسخه خطی از کتاب را معرفی می‌کند.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص120-122</ref> و می‌نویسد نسخه مورد اعتماد وی در کتاب «الیاءات المشددات»، نسخه کتابخانه آمبروزیانا در میلان ایتالیاست که دارای دوازده صفحه 25 سطری و به خط نسخ حسین بن عبدالله بن حسن بن حدقه خولانی است که در دهم ذی‌حجه 678 ق. پایان یافته است.<ref>ر.ک: همان، ص122</ref> از جمله کارهای محقق در کتاب؛ بعضی ملاحظات را در حواشی نوشته، به تخریج آیات قرآنی و روایات نبوی متن پرداخته، ترجمه مختصری از اعلام متن دارد، برخی موارد داخل متن را بین پرانتز توضیح داده، ارجاع دهی اقوالی که مصنف در متن ذکر کرده و به آن‌ها اعتماد کرده، ذکر شماره صفحات نسخه خطی در کتاب، ارائه فهرست مطالب و منابع و مآخذ برای کتاب و...<ref>ر.ک: همان، ص123-125</ref> رونوشتی از تصاویر برخی صفحه‌های نسخه خطی در صفحات 126 تا 130 کتاب ارائه شده است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۵۹: | خط ۶۴: | ||
==وابسته‌ها== | == وابسته‌ها == | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:جدید 25 تیرالی 24 مرداد]] | [[رده:جدید 25 تیرالی 24 مرداد]] | ||