۶۱٬۱۸۹
ویرایش
كاوشی در حکم فقهی صابیان: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - '| تعداد جلد =1 | کد پدیدآور =' به '| تعداد جلد =1 | کتابخانۀ دیجیتال نور = | کد پدیدآور =') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
}} | }} | ||
'''كاوشى در حكم فقهى صابئان''' | '''كاوشى در حكم فقهى صابئان''' مکتوب کردن بخشى از دروس خارج فقه [[خامنه‌ای، سید علی|آیت‌الله سيد على حسينى خامنه‌اى]] است كه در ضمن مباحث «كتاب جهاد» تدريس شده و در مجله فقه اهل‌بيت عليهم‌السلام، شماره 8 و 9 به چاپ رسيده است. | ||
در اين نوشتار حكم فقهى صابئان به عنوان يك اقليت مذهبى مورد بحث قرار گرفته و بيشتر به دنبال پاسخ اين سؤال است كه آيا احكام اهل ذمه درباره اين گروه نيز جارى مى‌شود يا خير؟ | در اين نوشتار حكم فقهى صابئان به عنوان يك اقليت مذهبى مورد بحث قرار گرفته و بيشتر به دنبال پاسخ اين سؤال است كه آيا احكام اهل ذمه درباره اين گروه نيز جارى مى‌شود يا خير؟ | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
اين تحقيق به شيوه گزارشى، تحليلى و استدلالى ديدگاه فقيهان شيعه را در دو محور مباحث صغروى و كبروى درباره آيين صابئان و تطبيق اين آيين با مباحث كلى مربوط به اهل ذمه مورد بحث قرار داده است. | اين تحقيق به شيوه گزارشى، تحليلى و استدلالى ديدگاه فقيهان شيعه را در دو محور مباحث صغروى و كبروى درباره آيين صابئان و تطبيق اين آيين با مباحث كلى مربوط به اهل ذمه مورد بحث قرار داده است. | ||
آیت‌الله خامنه‌ای، در هر بخش از مطالب ابتدا ديدگاه‌ها را نقل كرده، سپس استدلال‌ها را آورده و در ادامه به نقد آنها پرداخته و نظر خود را به همراه استدلال مطرح كرده است. | |||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در ابتداى اين نوشتار بدون ذكر مقدمه ديدگاه فقيهان درباره صابئان از مقنعه [[مفید، محمد بن محمد|شيخ مفيد]]، كتاب الخلاف شيخ طوسى، تفسير [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان]] طبرسى، تفسير على بن ابراهيم و [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] نقل شده و در يك جمع بندى به اين نتيجه رسيده است كه بين فقهاى ما در اين مسئله اجماع وجود ندارد. چرا كه ابن جنيد، چنان‌كه [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] نقل كرده، آنها را در رديف ذميان قرار داده و رأى وى در تحقق اجماع دخالت دارد و از جهت ديگر فتواى فقها به نگرفتن جزيه از آنان و مجوس خواندن آنان برخاسته از موضوع شناسى و شناخت فقها از صابئان است و در چنين مواردى اجماع حاصل نمى‌شود. | در ابتداى اين نوشتار بدون ذكر مقدمه ديدگاه فقيهان درباره صابئان از مقنعه [[مفید، محمد بن محمد|شيخ مفيد]]، كتاب الخلاف شيخ طوسى، تفسير [[مجمع البيان في تفسير القرآن|مجمع البيان]] طبرسى، تفسير على بن ابراهيم و [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] نقل شده و در يك جمع بندى به اين نتيجه رسيده است كه بين فقهاى ما در اين مسئله اجماع وجود ندارد. چرا كه ابن جنيد، چنان‌كه [[صاحب جواهر، محمدحسن|صاحب جواهر]] نقل كرده، آنها را در رديف ذميان قرار داده و رأى وى در تحقق اجماع دخالت دارد و از جهت ديگر فتواى فقها به نگرفتن جزيه از آنان و مجوس خواندن آنان برخاسته از موضوع شناسى و شناخت فقها از صابئان است و در چنين مواردى اجماع حاصل نمى‌شود. | ||
در | در ادامه، مؤلف به طرح مبحث مى‌پردازد و سؤال‌هايى را در دو محور مطرح مى‌كند: | ||
الف) چهار سؤال كبروى مهم | الف) چهار سؤال كبروى مهم | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
پاسخ سؤال سوم: در مورد اينكه آيا مى‌شود به ادعاى خود صابئان درباره اعتقاداتشان تمسك كرد سه گونه استدلال قابل تصور است: | پاسخ سؤال سوم: در مورد اينكه آيا مى‌شود به ادعاى خود صابئان درباره اعتقاداتشان تمسك كرد سه گونه استدلال قابل تصور است: | ||
# فقيهان، درباره كافرى كه ادعاى كتابى بودن كند، معتقدند گفته وى پذيرفته مى‌شود. | # فقيهان، درباره كافرى كه ادعاى كتابى بودن كند، معتقدند گفته وى پذيرفته مى‌شود. مؤلف، جواب داده سؤال درباره اعتقاد خود كافر نيست؛ تا كلامش پذيرفته شود، بلكه درباره اصل دينى است كه به آن اعتقاد دارد. | ||
# قرآن مى‌فرمايد: به كسانى كه اظهار اسلام مى‌كنند، نگوييد كه مسلمان نيستيد. چرا درباره صابئان اين قاعده را نسبت به كتابى بودنشان رعايت نكنيم. در اين‌جا پاسخ داده است: قرآن به پذيرش سخن مدعى فرمان نداده بلكه امر به تفحص كرده و فرموده وى را شتابزده به قتل نرسانيد. 3- شيوه عقلا اين گونه است كه ادعاهاى پيروان آيين‌ها در مورد باورهاى مذهبیشان را مى‌پذيرند. نویسنده چنين جواب داده است كه شارع مقدس اين بناى عقلايى را رد كرده است. چرا كه در آيه قرآن امر به تفحص كرده و كلام آنها را نپذيرفته است. | # قرآن مى‌فرمايد: به كسانى كه اظهار اسلام مى‌كنند، نگوييد كه مسلمان نيستيد. چرا درباره صابئان اين قاعده را نسبت به كتابى بودنشان رعايت نكنيم. در اين‌جا پاسخ داده است: قرآن به پذيرش سخن مدعى فرمان نداده بلكه امر به تفحص كرده و فرموده وى را شتابزده به قتل نرسانيد. 3- شيوه عقلا اين گونه است كه ادعاهاى پيروان آيين‌ها در مورد باورهاى مذهبیشان را مى‌پذيرند. نویسنده چنين جواب داده است كه شارع مقدس اين بناى عقلايى را رد كرده است. چرا كه در آيه قرآن امر به تفحص كرده و كلام آنها را نپذيرفته است. | ||
پاسخ سؤال چهارم: پرسش اين بود كه اگر ترديد درباره كتابى بودن اين گروه برطرف شد، اقتضاى اصل لفظى و عملى چيست؟ | پاسخ سؤال چهارم: پرسش اين بود كه اگر ترديد درباره كتابى بودن اين گروه برطرف شد، اقتضاى اصل لفظى و عملى چيست؟ مؤلف درباره اصل لفظى معتقد است عموم يا اطلاقى كه بتوان در مورد«مشکوک الكتابیة» اجرا كرد و به استناد آن قتل وى را جايز شمرد وجود ندارد. البته اينكه در مورد مشکوک الكتابیه تمامى احكام اهل كتاب را جارى كنيم مشكل است. | ||
اما مقتضاى اصل عملى در مسئله: اگر بنا باشد اصلى جارى شود استصحاب عدم كتابى بودن صابئان است. | اما مقتضاى اصل عملى در مسئله: اگر بنا باشد اصلى جارى شود استصحاب عدم كتابى بودن صابئان است. مؤلف اين اصل را جارى نمى‌داند. | ||
اما درباره محور دوم بحث يعنى بحث صغروى پرسش‌ها بدين گونه پاسخ داده شده است: در دو آيه از قرآن صابئان در رديف اهل كتاب و اهل ايمان قرار گرفته‌اند و به اعتقاد نویسنده اين دو آيه ظهور كامل دارد كه صابئان از جهت اهل دين و كتاب آسمانى بودن، همانند يهود و نصارا و مجوس هستند. ولى در مورد اينكه آيا آنان شعبه‌اى از يهوديان و مجوسيان هستند، وى معتقد است دليلى بر اين مطلب وجود ندارد. | اما درباره محور دوم بحث يعنى بحث صغروى پرسش‌ها بدين گونه پاسخ داده شده است: در دو آيه از قرآن صابئان در رديف اهل كتاب و اهل ايمان قرار گرفته‌اند و به اعتقاد نویسنده اين دو آيه ظهور كامل دارد كه صابئان از جهت اهل دين و كتاب آسمانى بودن، همانند يهود و نصارا و مجوس هستند. ولى در مورد اينكه آيا آنان شعبه‌اى از يهوديان و مجوسيان هستند، وى معتقد است دليلى بر اين مطلب وجود ندارد. | ||