پرش به محتوا

مجلسی، محمدباقر: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۴۳: خط ۴۳:
==تولد==
==تولد==


ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحار الانوار از مرآة الاحوال نقل شده است ، سال 1038 ه ق در شهر اصفهان بوده است<ref>مجلسی، محمد باقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار،مدخل، ص 62، انتشارات اسلامیه </ref>.
ولادت او بنابر آنچه در مقدمه کتاب بحار الانوار از مرآة الاحوال نقل شده است ، سال 1038 ه ق در شهر اصفهان بوده است<ref>مجلسی، محمد باقر، مدخل، ص 62، </ref>.


ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارك سال 1037 ه. ق دانسته است <ref>نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی -بحارالانوار102/149، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش</ref>. او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی : شاه صفی، شاه عباس دوم ، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.
ولی مرحوم نوری ولادت او را در 27 رمضان المبارك سال 1037 ه. ق دانسته است <ref>نوری، میرزاحسین، 102/149 </ref>. او در آخرین سال سلطنت شاه عباس و در عصر مرجعیت میرداماد در اصفهان به دنیا آمد.او دوره چهار تن از سلاطین صفوی : شاه صفی، شاه عباس دوم ، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین را درک کرد.


پدر او مولی محمد تقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه های مختلف علوم سر آمد بود<ref> ر. ک شناخت نامه علامه مجلسی، ناصر الدین انصاری قمی، ص 68، انتشارات چاپ و انتشارات،1378ش</ref>.
پدر او مولی محمد تقی (مجلسی بزرگ) یکی از مفاخر و بزرگان و اعلام شیعه بود، که در زمینه های مختلف علوم سر آمد بود<ref> ر. ک مهریزی، مهدی، ج1، ص 68 </ref>.


==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==
==شخصیت و ویژگی علمی ایشان==
خط ۵۶: خط ۵۶:
علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت.
علامه علاوه بر علم و دانش در عرصه سیاست نیز فعال بود و پس از فوت مرحوم ملا محمد باقر سبزواری در سال 1090 به منصب شیخ الاسلامی دست یافت.


او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید<ref> شرح حال علامه مجلسی، ص 25</ref>.
او با احراز این منصب، قدرت مهمی به هم زد و از آن فرصت حداکثر استفاده را نمود و تا سرحد امکان در رونق و رواج علم و حدیث شیعه، و حمایت از اهل علم و مردم بی پناه و امر به معروف و نهی از منکر و محدودیت بیگانگان اسلام و مبارزه با ظلم و رورگویی که پیش از وی کسی قدرت جلوگیری آن را نداشت کوشید<ref> همان، ص 25</ref>.


== خاندان  مجلسی ==
== خاندان  مجلسی ==
نياى محمّد باقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند.
نياى محمّد باقر (پدر محمّد تقى)، موسوم به ملّا محمّد مقصود على اصفهانى، داماد ملّا كمال الدّين درويش محمّد نطنزى، نخستين كس از اين خاندان بود كه به نام «مجلسى» شهرت يافت و فرزندانش از آن پس بدين شهرت خوانده شدند.
نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند». <ref>فرحة الغرى، ترجمه علامه مجلسى،ص 24، میراث مکتوب،تهران،1379ش، </ref>.
نوشته‌‏اند وى مردى صاحب كمال و با ورع بوده و در مجلس‏‌آرايى ثانى نداشته «و تخلّص به مجلسى مى‏فرموده است و لهذا اين سلسله به مجلسى مشهور شده‌‏اند». <ref>ابن طاوس، عبدالکریم، ص 24</ref>.


جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می رسد.
جد اعلای مجلسی از طرف پدر به احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق(335 یا 336-430) معروف به حافظ ابونعیم اصفهانی که یکی از حفاظ و بزرگان محدثین بوده است می رسد.
خط ۷۲: خط ۷۲:
# آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است.
# آمنه بیگم معروفترین دختر مجلسی اول و یکی از دانشمندان نامی زمان خود به شمار می‌رفتند. داستان ازدواجش با مرحوم ملاصالح مازندرانی معروف است.
# همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
# همسر ملا محمد علی استرآبادی صاحب المشترکات فی الرجال و...
# همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و .....<ref>ر.ک. شرح زندگانی علامه، ص 69-71</ref>.
# همسر ملا میرزا شیروانی صاحب انموذج العلوم و حاشیه بر معالم و شرح مختصر و شرح شرایع و شرح مطالع و رسائلی در توحید و نبوت و امامت و عصمت و ......
# همسر میرزا کمال افسایی ، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب .
# همسر میرزا کمال افسایی ، شارح قصیده دعبل خزاعی و شافیه ابن حاجب .


وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مدارک و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند<ref>همان، ص71</ref>.
وحید بهبهانی، آقا سید علی طباطبایی صاحب ریاض و دو فرزند او:آقا سید محمد مجاهد (صاحب مدارک و مفاتیح) و آقا سید مهدی طباطبایی، خاندان بزرگ شهرستانی که دانشمندان بزرگی همانند سید محمد حسین شهرستانی(داماد آقا محمد علی صاحب مقامع الفضل فرزند وحید بهبهانی) و فرزندش آقا سید محمد جعفر(م 1260 ق) و همچنین آقا سید محمد مهدی بحرالعلوم طباطبایی و مرحوم آیت الله بروجردی از ثمرات این درخت پربار و تناور علم و تقوی بوده‌اند<ref>مهریزی، مهدی ، ص 69-71</ref>.




خط ۸۷: خط ۸۷:
علامه در کنار تدوین بحارالانوار و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.
علامه در کنار تدوین بحارالانوار و با استفاده از آن احاطه علمی به تبیین دشواریهای احادیث و اسرار و رموز آن رو کرد، چنانکه از ارزیابی اسناد و اثبات صدور نیز فروگذار نکرد.


وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالانوار دارد به ترویج سنت حسنه ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می توان یاد کرد<ref>همان، ج 1، ص6</ref>.
وی به جز توضیح و تبیینهایی که در جای جای بحارالانوار دارد به ترویج سنت حسنه ای همت گماشت که پیش از آن تا اندازه ای نضج داشت. وی شرح کافی شریف را به نام مرآةالعقول در بیست و شش جلد و شرح تهذیب الاحکام را به نام ملاذ الاخیار در شانزده جلد تحریر کرد. به جز آن از شرح صحیفه ی سجادیه و اربعین حدیث نیز می توان یاد کرد<ref>همان، ج1، ص6</ref>.
سومین عرصه ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.
سومین عرصه ای که مجلسی در آن پیشتاز و نامور است، برگردان احادیث و معارف روایی به فارسی ساده و عوام فهم است.آثار فارسی علامه مجلسی به زبان فارسی بیش از شصت کتاب و رساله است که اینها یا مستقیما ترجمه حدیث است و یا تبیین معارف حدیثی.


توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتابهای او می باشد<ref>همان</ref>.
توحید امام رضا(ع)، توحید مفضل، دعای جوشن صغیر، دعای سمات، دعای کمیل، دعای مباهله، زیارت جامعه، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر و.... از این گونه کتابهای او می باشد<ref>همان</ref>.


بر این اساس بحق می توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تالیف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله اش تقسیم شود ، در هر سال 19125 سطر نگاشته است<ref>همان، مقدمه ص 9</ref>.
بر این اساس بحق می توان مجلسی را پرکارترین عالم شیعی به حساب آورد که با تالیف بیش از هفتاد اثر در بیش از دویست جلد توانست قریب یک میلیون و دویست و دو هزار و هفتصد سطر بنگارد که اگر بر عمر هفتاد و سه ساله اش تقسیم شود ، در هر سال 19125 سطر نگاشته است<ref>همان، ص 9</ref>.




==اساتيد و مشایخ اجازه==
==اساتيد و مشایخ اجازه==


# پدرش ملامحمد تقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است<ref>قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه،تحقیق:ناصر باقری بیدهندی، ص 439-446، موسسه بوستان کتاب، 1385ش</ref>.
# پدرش ملامحمد تقى مجلسى (متوفاى 1070 ق) كه استاد علامه در علوم نقلى بوده است<ref>قمی، شیخ عباس، ص 439-446</ref>.
# آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.  
# آقا حسين خوانسارى (متوفاى 1098 ق)، فرزند آقا جمال كه استاد علامه در علوم عقلى بوده است.  
# حسنعلی شوشتری(متوفای  1029)،<ref>ر.ک.فیض قدسی، ص 139</ref>.
# حسنعلی شوشتری(متوفای  1029)،<ref>ر.ک.نوری، میرزاحسین، ص 139</ref>.
# امیررفیع الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)  
# امیررفیع الدین محمد بن حیدر حسینی حسنی طباطبایی نائینی(متوفای 1099 ق)  
# امیر محمد قاسم قهپایی<ref>ر.ک.فیض قدسی، ص141</ref>.
# امیر محمد قاسم قهپایی<ref>ر.ک.همان، ص141</ref>.


اما مشايخ نقل او:  
اما مشايخ نقل او:  
# مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول (فوائد الرضویه، ص110).
# مولا محمد صالح مازندرانى (متوفاى 1080 هجرى) شوهر خواهر علامه و شارح کافی و من لایحضره الفقیه و معالم الاصول.
# ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى) همان، ص 110)
# ملا محسن فيض كاشانى (متوفاى 1091 هجرى)
# سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه عليه السلام (متوفاى 1120 هجرى)  
# سيد على خان مدنى صاحب شرح معروف بر صحيفۀ سجاديه عليه السلام (متوفاى 1120 هجرى)  
# شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى).
# شيخ حرّ عاملى مؤلف كتاب وسائل الشيعه (متوفاى 1104 هجرى)<ref>قمی، شیخ عباس، ص110</ref>.


لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.
لازم به ذكر است كه اين دو تن علاوه بر اجازه‌هايى كه به علامه داده‌اند از ايشان اجازه هم گرفته‌اند بنا بر اين جزء شاگردان علامه نيز محسوب مى‌گردند.
خط ۱۱۴: خط ۱۱۴:
بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی،ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.  
بيش از يكهزار نفر از طلاب و دانش پژوهان از محضر پر فيض علامۀ مجلسى استفاده نموده‌اند.(فیض قدسی،ص 147) علامۀ اجازهاى فراوانى نيز به شاگردان خويش داده است.  
از جمله شاگردان علامه‌اند:  
از جمله شاگردان علامه‌اند:  
# سيد نعمت اللّه جزائرى <ref>همان، ص 147</ref>
# سيد نعمت اللّه جزائرى  
# محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی<ref>همان،ص 148</ref>.  
# محمد صالح خاتون آبادی(وفات1116) داماد علامه مجلسی.  
# امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی <ref>همان</ref>.
# امیر محمد حسین فرزند امیر محمد صالح خاتون آبادی ونیز دختر زاده علامه مجلسی.
# حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات<ref>همان، ص149</ref>.
# حاج محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الروا ة فی تمییز المشترکات.
# میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی»<ref>همان،ص 150</ref>.
# میرزا عبدالله فرزند عیسی بن محمد صالح جیزانی تبریزی اصفهانی مشهور به «افندی».
# ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی<ref>همان،ص 151</ref>.
# ابوالحسن بن محمد طاهر بن عبدالحمید بن موسی بن علی بن معتوق بن عبد الحمید فتونی نباطی عاملی اصفهانی غروی.
# میرزا علاء الدین محمد گلستانه شارح نهج البلاغه<ref>همان،ص 152</ref>.
# میرزا علاء الدین محمد گلستانه شارح نهج البلاغه.
# حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
# حاج محمد طاهر فرزند حاج مقصود علی اصفهانی.
# محمد قاسم بن محمد رضا هزار جریبی.
# محمد قاسم بن محمد رضا هزار جریبی.
# شیخ محمد اکمل.
# شیخ محمد اکمل.
# محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا<ref>همان، ص </ref>153.
# محمد رفیع بن فرج گیلانی معروف به ملا رفیعا.
# شیخ محمد حسن حر عاملی مولف کتاب وسائل الشیعه  
# شیخ محمد حسن حر عاملی مولف کتاب وسائل الشیعه  
# صدر الدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله<ref>همان،ص 157</ref>.
# صدر الدین سید علیخان شیرازی هندی شارح کتاب صحیفه کامله<ref>ر.ک.همان،از ص147 الی ص157</ref>.


==آثار==
==آثار==
خط ۲۲۰: خط ۲۲۰:
#حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
#حواشى متفرّقه بر کتب اربعه: کافى، تهذیب، من لا یحضره الفقیه و استبصار؛
#المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
#المسائل الهندیه، مسائلى است که برادرش ملا عبداللّه از هند از وى پرسیده بود؛
#رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست<ref>ر.ک: دوانی، علی، مهدی موعود، از صفحه 59 تا 138، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش</ref>.
#رساله در اوزان (و مقادیر)، که نخستین تألیف اوست<ref>ر.ک: دوانی، علی، از صفحه 59 تا 138</ref>.


{{پایان}}
{{پایان}}
خط ۲۳۱: خط ۲۳۱:
==پانویس ==
==پانویس ==
<references />
<references />
== منابع مقاله ==
۱-ابن طاوس، عبدالکریم ، فرحة الغرى، پژوهش جویا جهانبخش، میراث مکتوب، تهران، 1379ش
۲- دوانی، علی، مهدی موعود، دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1375ش
۳- قمی، شیخ عباس، فوائد الرضویه، تحقیق:ناصر باقری بیدهندی، موسسه بوستان کتاب، 1385ش
۴- نوری، میرزاحسین، الفیض القدسی، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول،1374ش
۵- مجلسی، محمد باقر، مقدمه بحار الانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، انتشارات اسلامیه، بی تا
۶- مهریزی، مهدی، شناخت نامه علامه مجلسی، ناصر الدین انصاری قمی، انتشارات چاپ و انتشارات، 1378ش




۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش