مفتاح السعادة و مصباح السيادة في موضوعات العلوم: تفاوت میان نسخه‌ها

«مفتاح السعادة و مصباح السيادة فى موضوعات العلوم»، نام كتابى است كه [[طاش کبری‌زاده، احمد بن مصطفی|احمد بن مصطفى]]، مشهور به [[طاش کبری‌زاده، احمد بن مصطفی|طاش كبرى‌زاده]]، آن را به زبان عربى تأليف نموده است. مؤلف، در اين كتاب، به‌طور كامل به علومى كه در عصر خود، به آنها دسترسى داشته، پرداخته و توضيحات لازم و مفيدى را درباره آنها داده است و گاه، چند كتاب را در موضوع مورد بحث معرفى كرده است.

1. مقدمه‌اى در حمد و ثناى الهى و صلوات بر پيغمبر اكرم(ص) و اهل‌بيت و اصحاب آن حضرت و بيان هدف غايى از تأليف كتاب و بيان نام آن و...؛

 

2. مقدمات چهارگانه(فضيلت علم و تعلّم و تعليم، شرايط و وظايف متعلم، وظايف معلم و نسبت ميان روش استدلال و روش تصفيه يا رابطه علم و عمل)؛

 

3. مقدمه(در بيان حصر علوم به‌گونه اجمالى)؛

 

4. دوحه اول(در بيان علوم خطى)، شامل:

 

الف) مقدمه(در فضيلت خط و بيان نياز به آن و چگونگى وضع آن)؛

 

ب) شعبه اول، درباره علوم مربوط به چگونگى صناعت خطى؛ علومى از قبيل علم ادوات خط، علم قوانين كتابت، علم تحسين حروف و...؛

 

ج) شعبه دوم، درباره علوم مربوط به املاى حروف مفرد؛ علومى از قبيل علم املاى خط عربى، علم خط مصحف و...؛

 

5. دوحه دوم(در بيان علوم مربوط به الفاظ)، شامل:

 

الف) مقدمه؛

 

ب) شعبه اول، درباره علومى كه به مفردات تعلق دارد، مانند علم مخارج حروف، علم لغت، علم وضع و...؛

 

ج) شعبه دوم، درباره علومى كه به مركبات تعلق دارد، مانند علم نحو، علم معانى، علم بيان، علم بديع و...؛

 

د) شعبه سوم، درباره فروع علوم عربى، مانند علم امثال، علم وقايع و رسوم امم، علم تاريخ خلفاء و...؛

 

6. دوحه سوم(در بيان علوم مربوط به معقولات ثانيه)، شامل:

 

الف) مقدمه؛

 

ب) شعبه اول، درباره علوم ابزارى كه آدمى را از خطاى در استدلال نگه مى‌دارد، مانند علم منطق؛

 

ج) شعبه دوم، درباره علومى كه انسان را از خطاى در مناظره و درس نگه مى‌دارد، مانند علم آداب درس، علم نظر و...؛

 

7. دوحه چهارم(در بيان علوم مربوط به اعيان)، شامل:

 

الف) مقدمه؛

 

ب) شعبه اول، درباره علم الهى؛

 

ج) شعبه دوم، درباره فروع علم الهى، مانند علم معرفت نفوس انسانى، علم معرفت ملائكه، علم معرفت معاد و...؛

 

د) شعبه سوم، درباره علم طبيعى؛

 

ه‍) شعبه چهارم، درباره فروع علم طبيعى، مانند علم طب، علم نبات، علم حيوان، علم معادن و...؛

 

و) شعبه پنجم، درباره فروع علم طبيعى[در اين شعبه، فروع هر يك از فروعى كه در شعبه چهارم ذكر شد، بيان شده است، بنا بر اين مناسب بود گفته شود: الشعبة الخامسة فى فروع فروع العلم الطبيعى]، شامل:

 

عنقود(خوشه) اول، درباره فروع علم طب، مانند علم تشريح، علم جراحت، علم حجامت و...؛

 

عنقود دوم، درباره فروع علم فراست، مانند علم قيافه، علم استنباط معادن، علم نزول باران و...؛

 

عنقود سوم، درباره فروع علم نجوم، مانند علم رمل، علم فال و...؛

 

عنقود چهارم، درباره فروع علم سحر، مانند علم كهانت، علم شعبده و تخيلات و...؛

 

ز) شعبه ششم، درباره علوم رياضى، مانند علم هندسه، علم هيئت، علم عدد و...؛

 

ح) شعبه هفتم، درباره فروع علم هندسه، مانند علم مساحت، علم ابزار جنگى، علم اوزان و موازين و...؛

 

ط) شعبه هشتم، درباره فروع علم هيئت، مانند علم نوشتن تقويم، علم صور كواكب، علم منازل ماه و...؛

 

ى) شعبه نهم، درباره فروع علم عدد، مانند علم جبر و مقابله، علم محاسبه درهم و دينار، علم محاسبه فرائض و...؛

 

ك) شعبه دهم، درباره فروع علم موسيقى، مانند علم آلات و ابزار موسيقى، علم رقص و علم غنج(ناز و عشوه)؛

 

8. دوحه پنجم(در بيان حكمت عملى)، شامل:

 

الف) شعبه اول، درباره علم اخلاق؛

 

ب) شعبه دوم، درباره علم تدبير منزل؛

 

ج) شعبه سوم، درباره علم سياست؛

 

د) شعبه چهارم، درباره فروع حكمت عملى، مانند علم آداب ملوك، علم وزارت و...

1. مقدمه؛

 

2. دوحه هفتم(در بيان علوم باطن)، شامل:

1. فهرست علوم؛

 

2. فهرست اسماء كتب؛

 

3. فهرست اعلام و مؤلفين؛

 

4. فهرست اماكن و بقاع.