۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
نهج‌البلاغة الثاني: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
| سال نشر = 1410 ق | | سال نشر = 1410 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03507AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =3 | | تعداد جلد =3 | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''نهج‌البلاغة الثاني'''، كتابى است به زبان عربى، نوشته [[حائری، جعفر|شيخ جعفر حائرى]] كه در آن برخى از سخنان [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|امیرالمؤمنین على(ع)]]، به روش ابواب نهج‌البلاغه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيّد رضى]] گردآورى شده است. | '''نهج‌البلاغة الثاني'''، كتابى است به زبان عربى، نوشته [[حائری، جعفر|شيخ جعفر حائرى]] كه در آن برخى از سخنان [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|امیرالمؤمنین على(ع)]]، به روش ابواب نهج‌البلاغه [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيّد رضى]] گردآورى شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/47 اسفندیاری، محمد؛ص47]</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
بنابراين، نهج‌البلاغه الثانى، از سويى در ادامه تأليفاتى است كه احتواء بر سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] است، و از سوى ديگر در ادامه آثارى است كه به روش ابواب نهج‌البلاغه رضى فراهم آمده است. | بنابراين، نهج‌البلاغه الثانى، از سويى در ادامه تأليفاتى است كه احتواء بر سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] است، و از سوى ديگر در ادامه آثارى است كه به روش ابواب نهج‌البلاغه رضى فراهم آمده است. | ||
همان گونه كه پيشتر اشاره رفت، كتاب حاضر در سه بخش و به سياق ابواب نهج‌البلاغه تنظيم شده است: خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار. در بخش اوّل، 139 خطبه و در بخش دوّم، 71 نامه و در بخش سوّم، 336 سخن كوتاه آورده شده است. همين جا مى‌توان مقايسه‌اى كرد ميان تعداد فقرات اين كتاب با نهج‌البلاغه رضى كه بر اساس چاپ صبحى صالح، مشتمل است بر 241 خطبه، 79 نامه و 480 سخن كوتاه. بنابراين، حجم نهج‌البلاغه الثانى در حدود دو سوّم نهج‌البلاغه و كمتر از آن است. | همان گونه كه پيشتر اشاره رفت، كتاب حاضر در سه بخش و به سياق ابواب نهج‌البلاغه تنظيم شده است: خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار. در بخش اوّل، 139 خطبه و در بخش دوّم، 71 نامه و در بخش سوّم، 336 سخن كوتاه آورده شده است. همين جا مى‌توان مقايسه‌اى كرد ميان تعداد فقرات اين كتاب با نهج‌البلاغه رضى كه بر اساس چاپ صبحى صالح، مشتمل است بر 241 خطبه، 79 نامه و 480 سخن كوتاه. بنابراين، حجم نهج‌البلاغه الثانى در حدود دو سوّم نهج‌البلاغه و كمتر از آن است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/48 اسفندیاری، محمد؛ص48]</ref> | ||
در نهج‌البلاغه الثانى، از ميان خطبه‌ها، بلندترين آن‌ها خطبه 75 در شش و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها، خطبه 38 در يك و نيم سطر است. همچنين از ميان نامه‌ها، بلندترين آن‌ها نامه 71 در هفت و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها نامه 4 در يك سطر است. و نيز در ميان كلمات قصار، بلندترين آن‌ها (يعنى به نسبت ديگر فقرات)، حديث 48 و 65 در يك و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها حديث 76 و 78 و 134 و 320 شامل سه كلمه است. | در نهج‌البلاغه الثانى، از ميان خطبه‌ها، بلندترين آن‌ها خطبه 75 در شش و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها، خطبه 38 در يك و نيم سطر است. همچنين از ميان نامه‌ها، بلندترين آن‌ها نامه 71 در هفت و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها نامه 4 در يك سطر است. و نيز در ميان كلمات قصار، بلندترين آن‌ها (يعنى به نسبت ديگر فقرات)، حديث 48 و 65 در يك و نيم صفحه، و كوتاه‌ترين آن‌ها حديث 76 و 78 و 134 و 320 شامل سه كلمه است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/48 همان]</ref> | ||
بنابراين، اثر حاضر مشتمل بر بخشى از خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] است كه به گفته گردآورنده در نهج‌البلاغه ياد نگرديده است. | بنابراين، اثر حاضر مشتمل بر بخشى از خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين على(ع)]] است كه به گفته گردآورنده در نهج‌البلاغه ياد نگرديده است. | ||
كليه خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار بدون سند آورده شده و گردآورنده هيچ توضيحى در اين‌باره نداده است. در عوض، مصادر يكايك خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار در پايان كتاب نشان داده شده است. مصادر كتاب، متنوع است و از كتاب‌هاى فريقين توأمان استفاده شده و غير از جوامع روايى، كتاب‌هاى تاريخى را نيز شامل است. در ميان مصادر كتاب، بيشتر از اين آثار نقل شده است: [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج‌البلاغه]] از [[ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله|ابن ابى‌الحديد]](و بيشتر بحث حكم منسوبه از آن)، [[غرر الحكم و درر الكلم]] از [[آمدی، عبدالواحد بن محمد|آمدى]]، مستدرك نهج‌البلاغه از هادى کاشفالغطاء، [[نهج‌السعادة في مستدرك نهج‌البلاغة|نهج‌السعاده فى مستدرك نهج‌البلاغه]] از [[محمودی، محمدباقر|محمّدباقر محمودى]]. | كليه خطبه‌ها، نامه‌ها و كلمات قصار بدون سند آورده شده و گردآورنده هيچ توضيحى در اين‌باره نداده است. در عوض، مصادر يكايك خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار در پايان كتاب نشان داده شده است. مصادر كتاب، متنوع است و از كتاب‌هاى فريقين توأمان استفاده شده و غير از جوامع روايى، كتاب‌هاى تاريخى را نيز شامل است. در ميان مصادر كتاب، بيشتر از اين آثار نقل شده است: [[شرح نهج‌البلاغة (ابن ابي‌الحديد)|شرح نهج‌البلاغه]] از [[ابن ابی‌الحدید، عبدالحمید بن هبةالله|ابن ابى‌الحديد]](و بيشتر بحث حكم منسوبه از آن)، [[غرر الحكم و درر الكلم]] از [[آمدی، عبدالواحد بن محمد|آمدى]]، مستدرك نهج‌البلاغه از هادى کاشفالغطاء، [[نهج‌السعادة في مستدرك نهج‌البلاغة|نهج‌السعاده فى مستدرك نهج‌البلاغه]] از [[محمودی، محمدباقر|محمّدباقر محمودى]].<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/49 همان،ص 49]</ref> | ||
برخى واژه‌ها را گردآورنده در پاصفحه معنا كرده و گاه توضيحى كوتاه درباره برخى فقرات سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] به دست داده است. همچنين برخى از گفتارهاى حضرتش را كه قريب‌المضمون با نهج‌البلاغه است و يا به گونه‌اى ديگر در نهج‌البلاغه روايت شده، يادآورى كرده است. | برخى واژه‌ها را گردآورنده در پاصفحه معنا كرده و گاه توضيحى كوتاه درباره برخى فقرات سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] به دست داده است. همچنين برخى از گفتارهاى حضرتش را كه قريب‌المضمون با نهج‌البلاغه است و يا به گونه‌اى ديگر در نهج‌البلاغه روايت شده، يادآورى كرده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/49 همان]</ref> | ||
== ارزيابى و نقد == | == ارزيابى و نقد == | ||
#نخستين نقص كتاب حاضر، معطوف به عنوان آن است: نهج‌البلاغه الثانى. گو اين كه عنوان اين اثر بسيار پر جاذبه و تأمل برانگيز است؛ امّا با وجود اين، عنوان مناسب و زيبنده‌اى براى كتاب نيست و مؤلف نتوانسته است، از عهده چنين عنوان سترگى برآيد و بدان وفا كند. بديهى است، انتخاب عنوان مزبور براى كتاب حاضر بدان معناست كه اين كتاب، استدراك نهج‌البلاغه و ادامه و تكمله كار [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] است كه در آن فصيح‌ترين و بليغ‌ترين سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] كه از [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در نهج‌البلاغه فوت شده، در اين اثر گرد آمده باشد. امّا اين اثر به هيچ‌رو مشتمل بر چنين ويژگى نيست. بلكه مؤلف تنها به اين بسنده كرده كه پاره‌اى از سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] را كه در نهج‌البلاغه نيامده، در اين كتاب گردآورد و آن را به روش نهج‌البلاغه در سه بخش خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار تبويب كند. | #نخستين نقص كتاب حاضر، معطوف به عنوان آن است: نهج‌البلاغه الثانى. گو اين كه عنوان اين اثر بسيار پر جاذبه و تأمل برانگيز است؛ امّا با وجود اين، عنوان مناسب و زيبنده‌اى براى كتاب نيست و مؤلف نتوانسته است، از عهده چنين عنوان سترگى برآيد و بدان وفا كند. بديهى است، انتخاب عنوان مزبور براى كتاب حاضر بدان معناست كه اين كتاب، استدراك نهج‌البلاغه و ادامه و تكمله كار [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] است كه در آن فصيح‌ترين و بليغ‌ترين سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] كه از [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] در نهج‌البلاغه فوت شده، در اين اثر گرد آمده باشد. امّا اين اثر به هيچ‌رو مشتمل بر چنين ويژگى نيست. بلكه مؤلف تنها به اين بسنده كرده كه پاره‌اى از سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] را كه در نهج‌البلاغه نيامده، در اين كتاب گردآورد و آن را به روش نهج‌البلاغه در سه بخش خطبه‌ها و نامه‌ها و كلمات قصار تبويب كند.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/49 ر.ک،همان]</ref> | ||
#گفتيم كه نهج‌البلاغه الثانى عهده‌دار انتخاب فصيح‌ترين و بليغ‌ترين سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] نيست. با وجود اين، برخى از خطبه‌هاى آن حضرت در كتاب حاضر تقطيع شده و اسناد خطبه‌ها نيز افكنده شده است. لابد مؤلف محترم با چنين شيوه‌اى قصد آن داشته كه كار خود را با كار [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]]، همانند كنند. ولى در پيش يادآور شديم كه مقصود [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] از تقطيع خطبه‌ها، عرضه فصيح‌ترين و بليغ‌ترين بخش از خطابه‌هاى اميرالمؤمنين بوده است. و نيز از همين رو بوده است كه وى اسناد خطبه‌ها را افكنده و راويان آن را ياد نكرده است. امّا چون مؤلف اين اثر مقصود ادبى از تأليف كتاب حاضر نداشته و در صدد گزينش فصيح‌ترين سخنان امام(ع) نبوده است؛ بنابراين، بهتر بود كه به تقطيع خطبه‌ها و حذف سلسله راويان نمى‌پرداخت. اين شيوه، منافاتى با اختصار كتاب نيز نداشت. زيرا اساسا خطابه‌هاى [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] كوتاه بوده و ميانگين آن‌ها يك دو صفحه است. | #گفتيم كه نهج‌البلاغه الثانى عهده‌دار انتخاب فصيح‌ترين و بليغ‌ترين سخنان [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] نيست. با وجود اين، برخى از خطبه‌هاى آن حضرت در كتاب حاضر تقطيع شده و اسناد خطبه‌ها نيز افكنده شده است. لابد مؤلف محترم با چنين شيوه‌اى قصد آن داشته كه كار خود را با كار [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]]، همانند كنند. ولى در پيش يادآور شديم كه مقصود [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] از تقطيع خطبه‌ها، عرضه فصيح‌ترين و بليغ‌ترين بخش از خطابه‌هاى اميرالمؤمنين بوده است. و نيز از همين رو بوده است كه وى اسناد خطبه‌ها را افكنده و راويان آن را ياد نكرده است. امّا چون مؤلف اين اثر مقصود ادبى از تأليف كتاب حاضر نداشته و در صدد گزينش فصيح‌ترين سخنان امام(ع) نبوده است؛ بنابراين، بهتر بود كه به تقطيع خطبه‌ها و حذف سلسله راويان نمى‌پرداخت. اين شيوه، منافاتى با اختصار كتاب نيز نداشت. زيرا اساسا خطابه‌هاى [[امام على(ع)|اميرالمؤمنين(ع)]] كوتاه بوده و ميانگين آن‌ها يك دو صفحه است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/50 ر.ک،همان، ص50]</ref> | ||
#در نقل احاديث دقت كافى نشده و گاه كلمه‌اى تغيير يافته و يا از قلم افتاده و يا افزوده شده است. | #در نقل احاديث دقت كافى نشده و گاه كلمه‌اى تغيير يافته و يا از قلم افتاده و يا افزوده شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/51،همان، ص51]</ref> | ||
#در بخش حكمت نهج‌البلاغه الثانى، احاديثى آورده شده كه عينا و يا با اندك تفاوتى در نهج‌البلاغه مضبوط است. در حالى كه مؤلف، عنوان كتاب خويش را نهج‌البلاغه الثانى گذاشته است. و اين بدان معناست كه احاديث آمده در اين اثر، در نهج‌البلاغه نيامده است. | #در بخش حكمت نهج‌البلاغه الثانى، احاديثى آورده شده كه عينا و يا با اندك تفاوتى در نهج‌البلاغه مضبوط است. در حالى كه مؤلف، عنوان كتاب خويش را نهج‌البلاغه الثانى گذاشته است. و اين بدان معناست كه احاديث آمده در اين اثر، در نهج‌البلاغه نيامده است. | ||
#برخى احاديث در نهج‌البلاغه الثانى، دو سه بار تكرار شده است. | #برخى احاديث در نهج‌البلاغه الثانى، دو سه بار تكرار شده است.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/53 ر.ک،همان، ص53]</ref> | ||
#در نقل منابع، كتاب [[إثبات الوصية للإمام علي بن أبي‌طالب|اثبات الوصيه]]، بى‌ترديد به [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودى]] نسبت داده شده است.(ص 343)؛ امّا به گفته [[علامه امينى]]، و استاد [[صالحی نجف‌آبادی، | #در نقل منابع، كتاب [[إثبات الوصية للإمام علي بن أبي‌طالب|اثبات الوصيه]]، بى‌ترديد به [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودى]] نسبت داده شده است.(ص 343)؛ امّا به گفته [[علامه امينى]]، و استاد [[صالحی نجف‌آبادی، نعمت‌الله|صالحى نجف‌آبادى]]<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/59 ر.ک،همان، ص59]</ref>، اين كتاب از آن [[مسعودی، علی بن حسین|مسعودى]] (مؤلف [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]]) نيست و كتاب وى، غير از اين كتابى است كه امروزه در دسترس است. براى اطمينان بيشتر مى‌توان سبک ادبى و ساختار مضمونى كتاب [[مروج الذهب و معادن الجوهر|مروج الذهب]] را با [[إثبات الوصية للإمام علي بن أبي‌طالب|اثبات الوصيه]] مقايسه كرد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/2021/56 ر.ک،همان، ص56]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
كتاب مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم نویسنده و فهرست مطالب در انتها مى‌باشد. | كتاب مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم نویسنده و فهرست مطالب در انتها مى‌باشد. | ||
==پانویس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||