۱۰۶٬۳۳۳
ویرایش
التبيان في أقسام القرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'التبيان (ابهام زدایی)' به 'التبيان (ابهام‌زدایی)'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'التبيان (ابهام زدایی)' به 'التبيان (ابهام‌زدایی)') |
|||
| (۳۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
| شابک =9953-34-165-6 | | شابک =9953-34-165-6 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =28823 | ||
| کتابخوان همراه نور =28823 | |||
| کد پدیدآور =01180 | | کد پدیدآور =01180 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|التبيان (ابهام‌زدایی)}} | |||
'''التبيان في أقسام القرآن'''، اثر عالم حنبلی قرن هشتم، [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|محمد بن | '''التبيان في أقسام القرآن'''، اثر عالم حنبلی قرن هشتم، [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|محمد بن ابی‌بکر بن ایوب بن سعد بن حریز زرعی دمشقی]]، معروف به [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزیه]] (متوفی 751ق)، کتابی است که نویسنده در آن از سوگندهای قرآن با ادله کلام حنبلى سخن گفته است. این اثر توسط [[عرب، محمد|محمد عرب]] مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
نویسنده در این اثر، تفسیر قسمهای (سوگندهای) قرآن را در 151 فصل آورده و محقق در ابتدای این اثر | نویسنده در این اثر، تفسیر قسمهای (سوگندهای) قرآن را در 151 فصل آورده و محقق در ابتدای این اثر مقدمه‌ای نوشته است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
محقق بعد از یادآوری عظمت قرآن، به ترجمه نویسنده پرداخته، سپس از محتویات کتاب سخن به میان آورده است. او | محقق بعد از یادآوری عظمت قرآن، به ترجمه نویسنده پرداخته، سپس از محتویات کتاب سخن به میان آورده است. او می‌گوید: علوم قرآن، دریای متلاطم و وسیعی است که آرام و قرار ندارد. خداوند در کتاب خود دانش هر چیزی را به ودیعت نهاده... پس فقیه در آن به دنبال استنباط احکام، نحوی به دنبال قواعد زبان عربی، عالم علم بیان و بلاغت به دنبال فرمول فصاحت و بلاغت و مفسر به دنبال شرح غرایب قرآن است. بر همین اساس قرآن مورد توجه صحابه، عالمان و تمام مسلمین بوده است و آنان سعی در یادگیری و حفظ آن می‌نمودند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/3 ر.ک: مقدمه محقق، ص3]</ref>. | ||
ابن قیم در این اثرش در پی گردآوری و تفسیر آیاتی از قرآن است که در آن خداوند سوگند یاد نموده است. او اقسام سوگندها را توضیح داده و از دلالت آنها سخن گفته و معنای آنها را | ابن قیم در این اثرش در پی گردآوری و تفسیر آیاتی از قرآن است که در آن خداوند سوگند یاد نموده است. او اقسام سوگندها را توضیح داده و از دلالت آنها سخن گفته و معنای آنها را به‌نیکویی یادآوری کرده و نشان داده که این سوگندها را باید از شگفتی‌های قرآن بشمار آورد. ایشان از زیبایی و بلاغت محتوای این آیات نیز سخن گفته است؛ به‌نحوی‌که انسان را ناخودآگاه به تفکر در کلام خداوند و عظمت او وامی‌دارد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/4 ر.ک: همان، ص4]</ref>. | ||
ابن قیم، کتابش را با این جمله آغاز | ابن قیم، کتابش را با این جمله آغاز می‌کند: بدان که خداوند سبحان به اموری سوگند یاد کرده است. سوگند خداوند یا به ذات مقدس خویش است که موصوف به صفات جمال و جلال است و یا به آیات و نشانه‌هایش که مستلزم ذات و صفات اویند. سوگند او به برخی از مخلوقاتش نیز دلیل بر آن است که آنها از آیات عظیمه الهی‌اند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1326/103 ر.ک: خرقانی، حسن، ص103] </ref>؛<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/5 متن کتاب، ص5]</ref>. | ||
او | او می‌گوید: قسم یا سوگند، غالباً ً در قالب جمله خبریه است؛ همچون:'''فَوَ رَبِّ اَلسَّمٰاءِ وَ اَلْأَرْضِ إِنَّهُ لَحَقٌّ''' (پس سوگند به پروردگار آسمان و زمین که آنچه را که وعده داده، حقّ و یقینی است) (ذاریات: 23) و گاهی نیز جمله طلبیه است؛ همچون:'''فَوَ رَبِّك لَنَسْئَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ عَمّٰا كٰانُوا يعْمَلُونَ''' (به پروردگارت سوگند، قطعاً از همه آنان بازخواست می‌کنیم، از اعمالی که همواره انجام می‌داده‌اند) (حجر: 92-93). | ||
ایشان از اجزای قسم (سوگند) نیز سخن به میان | ایشان از اجزای قسم (سوگند) نیز سخن به میان می‌آورد و می‌گوید: مقسم‌علیه، امری است که قسم برای تأکید و تحقیق آن یاد می‌شود؛ پس می‌بایست امری باشد که تأکید و تحقیق آن با سوگند نیکوست؛ مثل امور غائب و مخفی وقتی سوگند بر ثبوت آنها آورده می‌شود. اما امور آشکار مشهور، چون خورشید، ماه، شب، روز، آسمان و زمین از مواردی است که سوگند به آنها یاد می‌شود، نه بر آنها<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/5 ر.ک: متن کتاب، ص5]</ref>. | ||
قسم به دلیل اینکه زیاد استعمال | قسم به دلیل اینکه زیاد استعمال می‌شود، بنابراین به‌صورت خلاصه و مختصر می‌آید؛ به این صورت که فعل قسم حذف و فقط به «باء» اکتفا می‌شود؛ سپس عوض از «باء»، «واو» در اسماء ظاهر و «تاء» در اسامی خداوند استعمال می‌گردد؛ همچون:'''وَ تَاللّٰهِ لَأَكيدَنَّ أَصْنٰامَكمْ''' (انبیاء: 57)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/6 ر.ک: همان، ص6]</ref>. | ||
نویسنده در فصل دوم | نویسنده در فصل دوم می‌گوید: خداوند، سوگند بر اصول ایمان می‌خورد (مقسم‌علیه اصول ایمان است)؛ اصولی که بر انسان‌ها معرفت و شناخت آنها واجب است. او گاهی بر توحید و یگانگی خداوند، گاهی بر حقانیت قرآن، گاهی بر حقانیت رسول خدا، گاهی بر جزاء و وعد و وعید و گاه بر حال انسان قسم یاد می‌کند. | ||
نویسنده برای این موارد، مثالهایی نیز | نویسنده برای این موارد، مثالهایی نیز می‌آورد؛ همچون:'''وَ اَلصَّافّٰاتِ صَفًّا فَالزّٰاجِرٰاتِ زَجْراً فَالتّٰالِيٰاتِ ذِكراً إِنَّ إِلٰهَكمْ لَوٰاحِدٌ''' (سوگند بهصفبستگان [مانند فرشتگان، نمازگزاران و جهادگران] که صفی [منظم و استوار] بسته‌اند و به بازدارندگان که [انسان را از گناهان] به‌شدت بازمی‌دارند و به تلاوتکنندگان وحی، که بی‌تردید معبود شما یگانه است) (صافات: 1-4)؛ | ||
'''فَلاٰ أُقْسِمُ بِمَوٰاقِعِ اَلنُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كرِيم''' (پس به جایگاه ستارگان سوگند | '''فَلاٰ أُقْسِمُ بِمَوٰاقِعِ اَلنُّجُومِ وَ إِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِيمٌ إِنَّهُ لَقُرْآنٌ كرِيم''' (پس به جایگاه ستارگان سوگند می‌خورم - و اگر بدانید بی‌تردید این سوگندی بس بزرگ است - که یقیناً این قرآن، قرآنی است ارجمند و باارزش) (واقعه: 75-77)؛ | ||
'''حم وَ اَلْكتٰابِ اَلْمُبِينِ إِنّٰا جَعَلْنٰاهُ قُرْآناً عَرَبِيا لَعَلَّكمْ تَعْقِلُونَ''' (حم، سوگند به [این] کتاب روشنگر که ما آن را [به زبان] عربی [فصیح و گویا] قرار دادیم تا [در آن] تعقل کنند''' (زخرف: 1-3)؛''' | '''حم وَ اَلْكتٰابِ اَلْمُبِينِ إِنّٰا جَعَلْنٰاهُ قُرْآناً عَرَبِيا لَعَلَّكمْ تَعْقِلُونَ''' (حم، سوگند به [این] کتاب روشنگر که ما آن را [به زبان] عربی [فصیح و گویا] قرار دادیم تا [در آن] تعقل کنند''' (زخرف: 1-3)؛''' | ||
'''يس وَ اَلْقُرْآنِ اَلْحَكيمِ إِنَّك لَمِنَ اَلْمُرْسَلِينَ عَلىٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِيمٍ''' (یس. سوگند به قرآن کریم، که | '''يس وَ اَلْقُرْآنِ اَلْحَكيمِ إِنَّك لَمِنَ اَلْمُرْسَلِينَ عَلىٰ صِرٰاطٍ مُسْتَقِيمٍ''' (یس. سوگند به قرآن کریم، که بی‌تردید تو از فرستادگانی، بر راهی راست [قرار داری]) (یس: 1-4) و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/6 ر.ک: همان، ص6-7]</ref>. | ||
گاه خداوند بر صفت انسان قسم یاد | گاه خداوند بر صفت انسان قسم یاد می‌کند؛ همچون'''وَ اَلْعٰادِيٰاتِ ضَبْحاً... إِنَّ اَلْإِنْسٰانَ لِرَبِّهِ لَكنُودٌ''' (سوگند به اسبان دونده‌ای که همهمه‌کنان [به‌سوی جنگ] می‌تازند... [که] قطعاً انسان نسبت به پروردگارش بسیار ناسپاس است) (عادیات: 1-6) و یا اینکه بر عاقبت وی سوگند می‌خورد که این در واقع قسم بر جزاء است؛ همچون سوره عصر<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/8 ر.ک: همان، ص8-9]</ref>. | ||
نویسنده درباره سوره فجر | نویسنده درباره سوره فجر می‌گوید: گفته شده آیه'''إِنَّ رَبَّك لَبِالْمِرْصٰادِ''' (فجر: 14) جواب قسم است؛ ولی این قول به دو دلیل ضعیف است: | ||
# طولانی شدن سخن و فاصله شدن جملات فراوان بین قسم و جواب آن؛ | # طولانی شدن سخن و فاصله شدن جملات فراوان بین قسم و جواب آن؛ | ||
# آیه مزبور برای تقریر و تأکید عقوبت عاد و ثمود و فرعون آمده است...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/19 ر.ک: همان، ص19-20]</ref>. | # آیه مزبور برای تقریر و تأکید عقوبت عاد و ثمود و فرعون آمده است...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/19 ر.ک: همان، ص19-20]</ref>. | ||
[[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزیه]] در بیشتر فصول کتاب، مباحثی غیر از مباحث قسم را مطرح نموده و آنها را توضیح داده است. ایشان در فصل ششم به داستان ثمود در قرآن<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>، در فصل یازده به انواع و اقسام هدایت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/41 ر.ک: همان، ص41]</ref>، در فصل پانزدهم درباره مفهوم علم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/49 ر.ک: همان، ص49]</ref>، در فصل | [[ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی‌بکر|ابن قیم جوزیه]] در بیشتر فصول کتاب، مباحثی غیر از مباحث قسم را مطرح نموده و آنها را توضیح داده است. ایشان در فصل ششم به داستان ثمود در قرآن<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/17 ر.ک: همان، ص17]</ref>، در فصل یازده به انواع و اقسام هدایت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/41 ر.ک: همان، ص41]</ref>، در فصل پانزدهم درباره مفهوم علم<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/49 ر.ک: همان، ص49]</ref>، در فصل بیست‌وسوم درباره معنای «عسعس»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/70 ر.ک: همان، ص70]</ref>، در فصل بیست‌وپنجم درباره صفات قرآن<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38459/1/75 ر.ک: همان، ص75]</ref> و... اشاره نموده است. در واقع این فصول، تفسیری برای آیات قسم یا آیات مرتبط با آیات قسم است. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
فهرست محتویات در انتهای کتاب آمده است. | فهرست محتویات در انتهای کتاب آمده است. | ||
پاورقی‌های اندک کتاب به توضیح لغات و منابع روایات در متن اختصاص یافته است. | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۴: | ||
#[[:noormags:22687|خرقانی، حسن، «حکمتهای سوگند در قرآن»، الهیات و حقوق، بهار 1383، شماره یازده، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)]]. | #[[:noormags:22687|خرقانی، حسن، «حکمتهای سوگند در قرآن»، الهیات و حقوق، بهار 1383، شماره یازده، درج در پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز)]]. | ||
==وابسته‌ها== | |||
== وابسته‌ها == | {{وابسته‌ها}} | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۴: | ||
[[رده:علوم قرآنی]] | [[رده:علوم قرآنی]] | ||