۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
سامرا؛ عاصمة الدولة العربية في عهد العباسيين: تفاوت میان نسخه‌ها
سامرا؛ عاصمة الدولة العربية في عهد العباسيين (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۳ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۳:۴۶
، ۱۳ نوامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'هايي' به 'هایی'
جز (جایگزینی متن - 'كاري' به 'كاری') |
جز (جایگزینی متن - 'هايي' به 'هایی') |
||
| خط ۳۱: | خط ۳۱: | ||
تأسيس شهر سامرا از مهم‌ترين كارهاي معتصم بالله بود. اين پايتخت جديد نقش مهمي در مسير تمدن عربی در طول بيش از نيم قرن ايفا كرد. علاقه معتصم به عمران و نيز مال فراواني كه در اختيار او بود، اقدام به اين كار بزرگ را برای او آسان نمود. او مكان مناسبي را از جهت لطافت هوا و آب فراوان و امنيت موقعيت اختيار كرد و با تأمين مالي آن تصميم به ايجاد آن در مدت كوتاهي گرفت و توانست در سال 221ق كار را آغاز و در سال بعد آن را به پايان برساند. او كساني را از تمامي بلاد در ساخت آن مشاركت داد و بناي شهر را توسعه داد و خانه‌ها و قصرها و بازارهاي آن را به يكديگر وصل نمود. | تأسيس شهر سامرا از مهم‌ترين كارهاي معتصم بالله بود. اين پايتخت جديد نقش مهمي در مسير تمدن عربی در طول بيش از نيم قرن ايفا كرد. علاقه معتصم به عمران و نيز مال فراواني كه در اختيار او بود، اقدام به اين كار بزرگ را برای او آسان نمود. او مكان مناسبي را از جهت لطافت هوا و آب فراوان و امنيت موقعيت اختيار كرد و با تأمين مالي آن تصميم به ايجاد آن در مدت كوتاهي گرفت و توانست در سال 221ق كار را آغاز و در سال بعد آن را به پايان برساند. او كساني را از تمامي بلاد در ساخت آن مشاركت داد و بناي شهر را توسعه داد و خانه‌ها و قصرها و بازارهاي آن را به يكديگر وصل نمود. | ||
اين شهر اگر چه نقش مهمي در بناي تمدن اسلامی داشت؛ اما آنچنان كه بايد مورد توجه مورخين قرار نگرفت. در اين دوران همچنين بزرگاني در ميادين مختلف علم و ادب ظهور يافتند كه كمتر از آنها ياد شده است. نویسنده در مقدمه اظهار اميدواري مي‌كند كه بتواند بخشي از اين اهمال را جبران نمايد و | اين شهر اگر چه نقش مهمي در بناي تمدن اسلامی داشت؛ اما آنچنان كه بايد مورد توجه مورخين قرار نگرفت. در اين دوران همچنين بزرگاني در ميادين مختلف علم و ادب ظهور يافتند كه كمتر از آنها ياد شده است. نویسنده در مقدمه اظهار اميدواري مي‌كند كه بتواند بخشي از اين اهمال را جبران نمايد و ديدگاه‌هایی كه در مباحث كتاب مطرح می‌شود، در ايجاد تصويري روشن از تاريخ مذكور موفق باشد. خلاصه‌ای از مطالب به ترتيب ابواب بدين شرح است: | ||
1-از مطالبی كه در منابع مختلف؛ مانند: [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، تجارب الامم و [[معجم البلدان]] آمده است، چنين برداشت می‌شود كه عامل اصلی انتقال پايتخت از بغداد، كثرت نظاميان در بغداد و شاكايات مردم از هتك حرمت و تعدي اتراك نسبت به آنها بوده است كه معتصم بالله را به چاره انديشي مي‌اندازد. نویسنده در اين مبحث در ابتداي فصل چهارم اين باب اشاره مي‌كند كه منبع اصلی ما در اين بحث "كتاب البلدان" يعقوبي(متوفي 284ق) است چرا كه نزدیک ترين فرد با زمان تأسيس آن بوده است. در ادامه چگونگی طراحیاسلامی شهر و نامگذاري شهر مورد بررسی قرار گرفته است. | 1-از مطالبی كه در منابع مختلف؛ مانند: [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]، تجارب الامم و [[معجم البلدان]] آمده است، چنين برداشت می‌شود كه عامل اصلی انتقال پايتخت از بغداد، كثرت نظاميان در بغداد و شاكايات مردم از هتك حرمت و تعدي اتراك نسبت به آنها بوده است كه معتصم بالله را به چاره انديشي مي‌اندازد. نویسنده در اين مبحث در ابتداي فصل چهارم اين باب اشاره مي‌كند كه منبع اصلی ما در اين بحث "كتاب البلدان" يعقوبي(متوفي 284ق) است چرا كه نزدیک ترين فرد با زمان تأسيس آن بوده است. در ادامه چگونگی طراحیاسلامی شهر و نامگذاري شهر مورد بررسی قرار گرفته است. | ||
قصرهایی كه توسط معتصم بالله احداث شد و از جمله دارالاماره سامراء و مكان‌هایی كه در آن ايجاد شده بود، به تفصيل ذكر شده است. متوكل بالله فرزند معتصم؛ مانند پدرش به بنا و عمران علاقه زيادي داشت و او نيز قصرها و ابنيه و خيابان‌هاي جديدي احداث نمود. او همانند پدرش كه ديواري را در ضلع شرقي برای محافظت از آن بنا نموده بود، ديوار جديدي بر محدوده ساختمان‌هاي جديد ايجاد نمود. به گزارش يعقوبي او مسجد جامعي نيز در مكان وسيعي در خارج منازل بنا نمود به گونه‌ای كه در صورت حضور لشكريان ضيق مكاني نباشد. از نكات قابل توجه در اين گزارشات تاریخی توجه حاكمان به مهندسي اسلامی است كه در عصر حاضر كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرد. متوكل كه همچون فرزندي خلف كارهاي پدر را تكرار مي‌كرد، شهري نيز به نام متوكليه ايجاد نمود كه ويژگى‌هاي آن در ضمن يك فصل شرح شده است. پس از متوكل فرزندان او تا زمان معتمد بالله حكومت را در اين شهر به عهده داشتند. در زمان وي بود كه بازگشت به بغداد صورت گرفت و زمان هجران سامرا شروع شد. | |||
2- در مقطع زمانى كه سامرا به عنوان پايتخت عباسيان از رونق برخوردار بود، نه نفر از بنى‌عباس بر آن حكومت كردند. چگونگى بيعت گرفتن، ضعف‌ها و قوت‌هاى اين خلفا، صفات و سيره حكومتى آنها و خلع و قتل آنها از مباحثى است كه از منابع مختلف گردآورى شده است. | 2- در مقطع زمانى كه سامرا به عنوان پايتخت عباسيان از رونق برخوردار بود، نه نفر از بنى‌عباس بر آن حكومت كردند. چگونگى بيعت گرفتن، ضعف‌ها و قوت‌هاى اين خلفا، صفات و سيره حكومتى آنها و خلع و قتل آنها از مباحثى است كه از منابع مختلف گردآورى شده است. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
5- رفتار خلفاى عباسى با علويون از بخش‌هاى قابل توجه كتاب است كه نویسنده با انصاف آن را نگارش كرده و احترام لازم را نسبت به ائمه اطهار(ع) به جا مى‌آورد. او سبب بغض متوكل نسبت به علويون تنها ولايت واخلاص آنها نسبت به ائمه مى‌داند. تخريب قبر امام حسين(ع) و منازل اطراف آن را به نقل از طبرى ذكر مى‌كند. امامين عسكريين دو امامى بوده‌اند كه با متوكل هم عصر بوده و شرح حال آنها ذكر شده است. در ادامه اين باب نهضت‌هاى علويون اين عصر و آسيب شناسی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. | 5- رفتار خلفاى عباسى با علويون از بخش‌هاى قابل توجه كتاب است كه نویسنده با انصاف آن را نگارش كرده و احترام لازم را نسبت به ائمه اطهار(ع) به جا مى‌آورد. او سبب بغض متوكل نسبت به علويون تنها ولايت واخلاص آنها نسبت به ائمه مى‌داند. تخريب قبر امام حسين(ع) و منازل اطراف آن را به نقل از طبرى ذكر مى‌كند. امامين عسكريين دو امامى بوده‌اند كه با متوكل هم عصر بوده و شرح حال آنها ذكر شده است. در ادامه اين باب نهضت‌هاى علويون اين عصر و آسيب شناسی آنها مورد بررسی قرار گرفته است. | ||
6- با گسترش قلمرو حكومت اسلامی از گوشه و كنار | 6- با گسترش قلمرو حكومت اسلامی از گوشه و كنار فتنه‌هایی سر برآورد. بررسی اين ناآرامي‌ها در دو فصل صورت گرفته است. در ابتدا فتنه‌هاي بزرگی؛ مانند: قيام بابك خرمدين رهبر جنبش خرميان تشريح شده است. مأمون بسيار تلاش نمود كه وي را شكست دهد؛ اما كاری از پيش نبرد. معتصم نيز تمام همت خود را بر سركوبي او به كار گرفت. او اين مهم را به كمك يك ايراني به نام افشين به اتمام رساند. مازيار حاكم طبرستان از ديگر متمردين از حكومت بود كه شرح سركوبي او و ديگر ناآرامي‌ها در ادامه مى‌توان مطالعه نمود. | ||
7- محنه يا محنت عنوانى است كه اكثر نويسندگان و مورّخان، چه متقدم و چه متأخر براى محاكم تفتيش عقايد عصر مأمون، معتصم و واثق به كار مى‌برند. اين دوره عموماً دامنگير فقها و محدّثان اهل سنت شده است و بدين سبب، جمهور اهل سنّت آن را شر و بلايى براى اسلام و مصيبتى براى مسلمين مى‌دانند. در اين اثر نيز همانند ساير آثار تاریخی به علل و عوامل ايجاد آن و پيآمدهايش كمتر توجه شده است و بيشتر به سير حوادث تاريخى توجه شده است. | 7- محنه يا محنت عنوانى است كه اكثر نويسندگان و مورّخان، چه متقدم و چه متأخر براى محاكم تفتيش عقايد عصر مأمون، معتصم و واثق به كار مى‌برند. اين دوره عموماً دامنگير فقها و محدّثان اهل سنت شده است و بدين سبب، جمهور اهل سنّت آن را شر و بلايى براى اسلام و مصيبتى براى مسلمين مى‌دانند. در اين اثر نيز همانند ساير آثار تاریخی به علل و عوامل ايجاد آن و پيآمدهايش كمتر توجه شده است و بيشتر به سير حوادث تاريخى توجه شده است. | ||