سفرنامه شاردن: تفاوت میان نسخه‌ها

گزارشات [[شاردن، ژان|شاردن]] درباره راه و رسم زندگی مردم، آئين دربار، وضعيت اصناف، معماری و فضاي دروني منازل، محوطه‌سازی باغ‌ها، درختكاري و گياه‌شناسی (حتّي ثبت شيوه‌هاي پيوند زدن درختان ميوه در ايران) و غيره، سواي اينكه از دقّت حرف‌هاي او در جواهرسازی كه پرداختن و توجّه به جزئيات را ايجاب مى‌كرد، سرچشمه مى‌گرفت، بيانگر جهان بيني عصر او نيز بود. [[شاردن، ژان|شاردن]] به تبع روحيه جستجوگر زمانه در پي كشف روابط مكنون در واقعيت پيرامون بود و هم از همين ديدگاه راه و روش ايرانيان را مى‌سنجيد و نقد مى‌كرد. مثلاً هر چند از طرفي ستايش‌گر ارج‌گزاري ايرانيان به علوم و دانش‌ها و به فضلا و دانشمندان بود؛ ولي از سوي ديگر از گرايش آنها به كليّات و عدم پیروی از ضابطه مشخّص علمي خرده مى‌گرفت. به زعم [[شاردن، ژان|شاردن]] ايرانيان به جاي آنكه شاخ‌هاي از علمي را گرفته و آن را گسترش بخشند، به دور باطل كلّى‌نگري و كلّى‌گويي در باب دانش‌ها افتاده بودند، و يا اينكه آنها به خلق و خوي شخص دانشمند اهميت بيشتري مى‌دادند تا به ثمره واقعي دانش او.

بر همين منوال [[شاردن، ژان|شاردن]] از يكسو ايرانيان را دارای روحيه‌اي معتدل مى‌داند و آنها را به خاطر اينكه اهل مدارا و تساهل هستند، تحسين مى‌كند؛ ولي از سوي ديگر كم تجربگي و محافظه‌كاري و عدم رغبت آنان را به مسافرت ناشي از عدم دسترسي آنان به نقشه مى‌داند و از همين رو به نظر او ايرانيان تصوّر درستي از دنياي خارج در ذهن نداشتند و به طور كلّي در جغرافيا سررشته نداشتند. علومي كه ايرانيان در آن دستي داشتند، به زعم وي عبارت بود از: رياضيات و موسيقي (كه [[شاردن، ژان|شاردن]] آن را جزو رياضيات به حساب مى‌آورد) و به خصوص نجوم.

بيشتر ارزاق شهر از مزارع اطراف به شعاع حدود يازده كيلومتري شهر تأمين مى‌گرديد. در اطراف شهر حدود 000,3 برج كبوتر وجود داشت كه از آنها برای جمع‌آوري كود جهت تقويت محصولات صيفي، مخصوصاً خربزه و طالبي، استفاده مى‌شد. شاه حدود 800 باز و قِرقي نگه مى‌داشت كه هر كدام هم دارای نگهبان مخصوص خود بود. اعيان و اشراف هم دارای پرندگان شكاري بودند. شكار شامل شير، ببر و پلنگ بود. ماهي غالباً از بحر خزر به صورت خشك و نمك سود به اصفهان و چند شهر ديگر برده مى‌شد. ماهي خليج فارس هم، كه به زعم وي لذيذترين ماهي جهان بود، به بازار مى‌رسيد. [[شاردن، ژان|شاردن]] طرفدار نظم حكومتي و كارآيي اداري و نكوهنده استبداد سیاسی است. از اين نظر دربار صفوي را استوار بر بنيادي مى‌داند كه شاه عباس اوّل گذاشته بود و هر چند كه پس از او سلاطين نالايق بر سر كار آمدند؛ ولي نظام سیاسی و اداري ايران دارای عوامل نيرومندي؛ از جمله قدرت سلطنت و قدرت روحانیّت بود كه از درون متضمّن ادامه و بقاي آن بودند. امور عرفي مشروعيّت خود را به ميزان زيادي از تأييد روحانیّت كسب می‌كردند. خدا حاكم كّل آفرينندگان دانسته مى‌شد كه مردم را به وسيله پيامبران هدايت مى‌كرد و سلاطين نيز تا جايي كه به امر رهبري جامعه مربوط مى‌شد. جانشين پيامبران بودند، از اين رو نوعي قدرت الهي در قدرت و نهاد سلطنت متجلّي مى‌شد. به نظر [[شاردن، ژان|شاردن]] اين گونه اطاعت كامل از اوامر شاه مختصّ تمدن‌هاي قديم آسيا؛ مانند ژاپن و چين بود كه دارای حكومت‌هاي مطلقه و الهي بودند و هيچ يك از اين قبيل حكومت‌ها به راه تكامل سیاسی آن طور كه اروپا افتاده بود، نيفتاده بودند. ديگر اينكه در ايران خزانه‌داري و اداره حسابداري كّل ساختي متمركز و واحد داشتند؛ امّا نظام حقوقي كشور دارای يك مركزيّت سازماني نبود و هر كس بنا به ميل خود مى‌توانست به محكم‌هاي كه مى‌خواست رجوع كند. شغل متوليّان اوقاف هم يك كار اداري و عرفي شمرده مى‌شد و نه يك مسند روحانی.