۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
إنباه الرواة علی أنباه النحاة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'مي' به 'می'
جز (جایگزینی متن - ' اين ' به ' این ') |
جز (جایگزینی متن - 'مي' به 'می') |
||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
'''إنباه الرواة على أنباه النحاة'''، تأليف [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدين ابوالحسن على بن يوسف قفطى]] (متوفى 624ق)، با تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، کتابى است درباره زندگى‌نامه و حالات شعرا و ادبا كه به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى نوشته شده است. | '''إنباه الرواة على أنباه النحاة'''، تأليف [[قفطی، علی بن یوسف|جمال‌الدين ابوالحسن على بن يوسف قفطى]] (متوفى 624ق)، با تحقيق محمد ابوالفضل ابراهيم، کتابى است درباره زندگى‌نامه و حالات شعرا و ادبا كه به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى نوشته شده است. | ||
نویسندگان و علماى مختلف، نام این کتاب را به‌صورت‌هاى گوناگون، ذكر كرده‌اند. مؤلف خود در کتاب «أخبار الحكماء» و ياقوت در «معجم الأدباء» و ادفوى در «الطالع السعيد»، از آن به‌عنوان «أخبار النحاة» ياد كرده و [[سيوطى]] در «البغية و حسن المحاضرة»، آن را «تاريخ النحاة» خوانده است. ياقوت در جاى ديگرى در ترجمه قفطى، آن را «أخبار النحویين» | نویسندگان و علماى مختلف، نام این کتاب را به‌صورت‌هاى گوناگون، ذكر كرده‌اند. مؤلف خود در کتاب «أخبار الحكماء» و ياقوت در «معجم الأدباء» و ادفوى در «الطالع السعيد»، از آن به‌عنوان «أخبار النحاة» ياد كرده و [[سيوطى]] در «البغية و حسن المحاضرة»، آن را «تاريخ النحاة» خوانده است. ياقوت در جاى ديگرى در ترجمه قفطى، آن را «أخبار النحویين» نامیده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص27</ref> | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
وى در گردآورى مطالب کتاب، به دو مصدر اصلى و اساسى مراجعه داشته است: | وى در گردآورى مطالب کتاب، به دو مصدر اصلى و اساسى مراجعه داشته است: | ||
#نوشته‌هايى در باب تراجم، سيره‌ها، اخبار مثل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] خطيب، [[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]] [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]]، تاريخ مصر ابن يونس، تاريخ نيشابور ابن بيع، تاريخ همدان شيرویه، تاريخ غرس النعمة صابى، طبقات الأمم صاعد اندلسى، المقتبس في تاريخ الأندلس ابن حيان، رجال الأندلس [[ابن حزم، علی بن احمد|ابن حزم]]، [[الصلة مع التكملة و صلة الصلة|الصلة]] [[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]، أخبار النحویين ابن درستویه، طبقات النحویين و اللغویين زبيدى، المقتبس في أخبار النحویين و اللغویين مرزبانى، [[الفهرست (ابن نديم)|الفهرست ابن نديم]]، طبقات الشعراء ابن سلام، المختلف و المؤتلف ابن حبيب، الأنموذج ابن رشيق، يتيمة الدهر و تتمة اليتيمة ثعالبى، | #نوشته‌هايى در باب تراجم، سيره‌ها، اخبار مثل [[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]] خطيب، [[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]] [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]]، تاريخ مصر ابن يونس، تاريخ نيشابور ابن بيع، تاريخ همدان شيرویه، تاريخ غرس النعمة صابى، طبقات الأمم صاعد اندلسى، المقتبس في تاريخ الأندلس ابن حيان، رجال الأندلس [[ابن حزم، علی بن احمد|ابن حزم]]، [[الصلة مع التكملة و صلة الصلة|الصلة]] [[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]، أخبار النحویين ابن درستویه، طبقات النحویين و اللغویين زبيدى، المقتبس في أخبار النحویين و اللغویين مرزبانى، [[الفهرست (ابن نديم)|الفهرست ابن نديم]]، طبقات الشعراء ابن سلام، المختلف و المؤتلف ابن حبيب، الأنموذج ابن رشيق، يتيمة الدهر و تتمة اليتيمة ثعالبى، دمیة القصر باخرزى، وشاح الدمیة بيهقى، خريدة القصر عماد اصفهانى و... كه نویسنده در برخى از موارد، به استفاده از آن‌ها تصريح كرده و در برخى موارد، بدون تصريح نام، از آن‌ها بهره برده است. | ||
#معارفى كه از شيوخ خود در قاهره و اسكندريه و قفط كسب نموده يا در مسافرت‌هايش بين مصر و شام به دست آورده و يا در مجالس درس خویش در حلب برای شاگردانش افاده نموده و نيز از مكاتباتش كه با علماى شهرهاى مختلف، انجام داده است.<ref>ر.ک: همان، ص25-26</ref> | #معارفى كه از شيوخ خود در قاهره و اسكندريه و قفط كسب نموده يا در مسافرت‌هايش بين مصر و شام به دست آورده و يا در مجالس درس خویش در حلب برای شاگردانش افاده نموده و نيز از مكاتباتش كه با علماى شهرهاى مختلف، انجام داده است.<ref>ر.ک: همان، ص25-26</ref> | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده ارائه گرديده و سپس، به توضيح ویژگى‌ها و خصوصيات کتاب پرداخته شده.<ref>مقدمه نخست، ج1، ص9-30</ref>و در مقدمه نویسنده، به موضوع کتاب اشاره گرديده است.<ref>مقدمه دوم، همان، ص35-37</ref> | در مقدمه محقق، ابتدا زندگى‌نامه مفصلى از نویسنده ارائه گرديده و سپس، به توضيح ویژگى‌ها و خصوصيات کتاب پرداخته شده.<ref>مقدمه نخست، ج1، ص9-30</ref>و در مقدمه نویسنده، به موضوع کتاب اشاره گرديده است.<ref>مقدمه دوم، همان، ص35-37</ref> | ||
اثر حاضر، معجمى است كه شرح حال مشايخ دو علم نحو و لغت را از زمان ابوالاسود دوئلى تا زمان خود مؤلف در قرن هفتم هجرى در بر مى‌گيرد. علاوه بر اين، شرح حال عده زيادى از قراء، فقهاء، محدثين، | اثر حاضر، معجمى است كه شرح حال مشايخ دو علم نحو و لغت را از زمان ابوالاسود دوئلى تا زمان خود مؤلف در قرن هفتم هجرى در بر مى‌گيرد. علاوه بر اين، شرح حال عده زيادى از قراء، فقهاء، محدثين، متكلمین، صوفى‌ها و عالمان علم عروض، اديبان، شاعران، نویسندگان، مورخان و نيز منجمان را كه اندك مشاركتى در لغت يا شناختى نسبت به علم نحو داشته‌اند نيز در آن فراهم آمده است؛ بدين ترتيب، نزدیک به هزار شرح حال از علما در آن جمع شده است.<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ج1، ص25</ref> | ||
مؤلف به نقل و گزارش روايات و مطالب اكتفا نكرده، بلكه به نقد و تحليل آن‌ها نيز پرداخته و در بسيارى موارد، مخصوصا در مورد معاصرين، نظر خود را درباره افرادى كه شرح حالشان را نگاشته، به‌صراحت ابراز كرده و به تعريف و توصيف آثار آنان پرداخته است؛ به‌طورى كه بسيارى از كتبى كه وى ذكر نموده، تنها از طريق | مؤلف به نقل و گزارش روايات و مطالب اكتفا نكرده، بلكه به نقد و تحليل آن‌ها نيز پرداخته و در بسيارى موارد، مخصوصا در مورد معاصرين، نظر خود را درباره افرادى كه شرح حالشان را نگاشته، به‌صراحت ابراز كرده و به تعريف و توصيف آثار آنان پرداخته است؛ به‌طورى كه بسيارى از كتبى كه وى ذكر نموده، تنها از طريق همین کتاب معرفى شده‌اند.<ref>همان، ص26</ref> | ||
مطالب کتاب به زمانى خاص و يا | مطالب کتاب به زمانى خاص و يا سرزمینى ویژه تعلق ندارد، بلكه به شرح افرادى از سرزمین حجاز، يمن، بحرين، عمان، عراق، فارس، خراسان، ماوراءالنهر و... مى‌پردازد.<ref>همان</ref> | ||
بسيارى از حقايقى را كه قفطى در این اثر گرد آورده، يا ویژه خود اوست و يا از منابعى نقل شده‌اند كه در حال حاضر در دسترس ما قرار ندارند. از این جهت کتاب از لحاظ تاريخى، اثرى ارزشمند بشمار مى‌آيد.<ref>همان، ص26</ref> | بسيارى از حقايقى را كه قفطى در این اثر گرد آورده، يا ویژه خود اوست و يا از منابعى نقل شده‌اند كه در حال حاضر در دسترس ما قرار ندارند. از این جهت کتاب از لحاظ تاريخى، اثرى ارزشمند بشمار مى‌آيد.<ref>همان، ص26</ref> | ||