۶۱٬۱۸۹
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده'
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر]] ( | [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر]] (نویسنده) | ||
[[هنداوی، عبدالحمید]] (محقق) | [[هنداوی، عبدالحمید]] (محقق) | ||
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =16604 | | کتابخانۀ دیجیتال نور =16604 | ||
| کتابخوان همراه نور =15358 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۵: | خط ۳۶: | ||
}} | }} | ||
'''مفتاح العلوم'''، اثر [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|ابويعقوب يوسف بن محمد سكاكى]] (متوفى 626ق)، كتابى دانشنامه‌مانند مى‌باشد كه در آن خلاصه‌اى از علوم ادبى زمان | '''مفتاح العلوم'''، اثر [[سکاکی، یوسف بن ابی‌بکر|ابويعقوب يوسف بن محمد سكاكى]] (متوفى 626ق)، كتابى دانشنامه‌مانند مى‌باشد كه در آن خلاصه‌اى از علوم ادبى زمان نویسنده، شرح داده شده است كه شامل صرف، تجويد، اشتقاق (صغير و كبير و اكبر)، نحو، معانى، بيان، بديع (كه آن را وجوه تحسين كلام ناميده است)، حد (يعنى تعريف منطقى مفاهيم)، استدلال، عروض، قافيه، نقد شعر و سرانجام مبحثى درباره اعجاز قرآن و رد مطاعن مخالفان مى‌شود<ref>ذاكرى، مصطفى، ص 97</ref> | ||
خطيب دمشقى در «تلخيص المفتاح» پيرامون اين اثر، چنين نوشته است: «چون علم بلاغت و توابع آن (يعنى علم بديع) از جليل‌القدرترين و دقيق‌ترين علوم است كه از روى آن، دقائق عربیت و اسرار آن معلوم مى‌شود و وجوه اعجاز قرآن از روى آن آشكار مى‌گردد و قسم سوم «مفتاح العلوم» سكاكى بزرگ‌ترين كتابى است كه در اين زمينه نوشته شده و از همه سودمندتر و ترتيب مطالب در آن، از همه بهتر و اصول مطالب در آن، از همه مجموع‌تر است، لذا با توجه به اينكه حشو و تطويل دارد و حشو و زوايد آن را بايد زدود، لذا من اين مختصر را تأليف كردم»<ref>همان</ref> | خطيب دمشقى در «تلخيص المفتاح» پيرامون اين اثر، چنين نوشته است: «چون علم بلاغت و توابع آن (يعنى علم بديع) از جليل‌القدرترين و دقيق‌ترين علوم است كه از روى آن، دقائق عربیت و اسرار آن معلوم مى‌شود و وجوه اعجاز قرآن از روى آن آشكار مى‌گردد و قسم سوم «مفتاح العلوم» سكاكى بزرگ‌ترين كتابى است كه در اين زمينه نوشته شده و از همه سودمندتر و ترتيب مطالب در آن، از همه بهتر و اصول مطالب در آن، از همه مجموع‌تر است، لذا با توجه به اينكه حشو و تطويل دارد و حشو و زوايد آن را بايد زدود، لذا من اين مختصر را تأليف كردم»<ref>همان</ref> | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و | كتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز شده است. احمد بن مصطفى، معروف به طاش كبرى‌زاده در «مفتاح السعادة و مصباح السيادة»<ref>ج 1، ص 188</ref>مى‌گويد كه: «مفتاح العلوم در 12 علم است. اما اين سكاكى گويى اصلا نظم و ترتيب را نمى‌شناخته و ترتيب مباحث كتابش چنان درهم‌ريخته است كه به‌سختى مى‌توان توالى و ترتيب مطالب را پيگيرى كرد. خود او در ابتدا بعد از آنكه اسامى علوم فوق را برمى‌شمارد، گويا فراموش مى‌كند كه نام دوازده علم را برده است، بلافاصله مى‌گويد: اين كتاب را به سه قسم قرار دادم؛ يكى در صرف و دوم در نحو و سوم در دو علم معانى و بيان، كه البته هركدام از آن‌ها ضمائمى دارد. سپس در تقسيمات اصلى و فرعى، بارها كلمه فصل را به كار مى‌برد كه ما نمى‌دانيم مثلاًفصل سوم، مربوط به كدام تقسيم است و قس‌على‌هذا<ref>ذاكرى، مصطفى، ص 97</ref> | ||
زبان | زبان نویسنده، بسيار دشوار، سخت و ديرياب است و كرنكوف در «دائرةالمعارف اسلام» مى‌گويد: اين دشوارى، ناشى از طول جمله‌هاست كه در عربى، مألوف نيست و شايد تحت تأثير ترجمه كتب فلسفه يونانى بوده كه او مطالعه مى‌كرده است<ref>همان</ref> | ||
اثر حاضر، تحقيقات و نوآورى‌هايى در زمينه علوم مورد بحث دارد كه موجب توجه علما و ادبا بدان گرديده است<ref>همان</ref> | اثر حاضر، تحقيقات و نوآورى‌هايى در زمينه علوم مورد بحث دارد كه موجب توجه علما و ادبا بدان گرديده است<ref>همان</ref> | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۲: | ||
در مقدمه محقق، پس از توضيح اقدامات تحقيقى انجام‌شده در مورد كتاب، به مطالب زير پرداخته شده است: زندگى‌نامه سكاكى و اثر وى، روش سكاكى در كتابش و تقسيماتى كه وى براى علم بلاغت قائل شده است<ref>مقدمه محقق، ص 5</ref> | در مقدمه محقق، پس از توضيح اقدامات تحقيقى انجام‌شده در مورد كتاب، به مطالب زير پرداخته شده است: زندگى‌نامه سكاكى و اثر وى، روش سكاكى در كتابش و تقسيماتى كه وى براى علم بلاغت قائل شده است<ref>مقدمه محقق، ص 5</ref> | ||
مقدمه | مقدمه نویسنده، به تعريف علم بلاغت و توضيح مطالبى پيرامون كتاب، اختصاص يافته است<ref>مقدمه نویسنده، ص 29</ref> | ||
اين كتاب، همه علوم بلاغت را در بر داشته و قسمتى هم از آن، درباره بديع است<ref>شيردل، الهه، ص 32</ref> | اين كتاب، همه علوم بلاغت را در بر داشته و قسمتى هم از آن، درباره بديع است<ref>شيردل، الهه، ص 32</ref> | ||