۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'اخباري' به 'اخباری') |
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوانهای دیگر =ارشاد الاریب الی معرفه الادیب | | عنوانهای دیگر =ارشاد الاریب الی معرفه الادیب | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله]] ( | [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله]] (نویسنده) | ||
[[عباس، احسان]] (محقق) | [[عباس، احسان]] (محقق) | ||
خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
'''معجم الأدباء'''، اثر ياقوت حموى رومى، با تحقيق [[عباس، احسان|دكتر احسان عباس]]، تذكرهاى است مفصل در شرح احوال اهل ادب، اعم از شاعران، نحويان، لغتشناسان، نسبشناسان، اخباریون، مورخان، مفسران، قراء، وراقان، كاتبان و خطاطان مشهور، از قرون اوليه هجرى تا زمان حيات مؤلف در 626ق<ref>دسترنجى، حكيمه، ص 201</ref> | '''معجم الأدباء'''، اثر ياقوت حموى رومى، با تحقيق [[عباس، احسان|دكتر احسان عباس]]، تذكرهاى است مفصل در شرح احوال اهل ادب، اعم از شاعران، نحويان، لغتشناسان، نسبشناسان، اخباریون، مورخان، مفسران، قراء، وراقان، كاتبان و خطاطان مشهور، از قرون اوليه هجرى تا زمان حيات مؤلف در 626ق<ref>دسترنجى، حكيمه، ص 201</ref> | ||
كتاب به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى نوشته شده است. | كتاب به زبان عربى و در قرن هفتم هجرى نوشته شده است. | ||
نویسنده در مقدمه كتاب خود، گاه آن را «إرشاد الأريب في معرفة الأديب» ناميده، ولى در مواضع ديگر، نامهاى مختلفى به آن داده است، چون: «معجم الأدباء»، «أخبار الأدباء»، «كتاب الأدباء» و نيز «أخبار النحويين» و ابن شعار آن را «معجم أئمة الأدباء» ناميده است. ابن المستوفى گويد كه مؤلف، كتاب خود را «إرشاد الأريب إلى معرفة الأديب» ناميده بود، ولى بعد آن را «إرشاد الألباء إلى معرفة الأدباء» ناميد<ref>عبدالمحمد آيتى، ص 7</ref> | |||
خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در هفت جلد، تنظيم شده است. | كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در هفت جلد، تنظيم شده است. | ||
نویسنده در كتاب خود، از نحويان، لغتشناسان، نسبشناسان، اخباریان، مورخان، وراقان معروف، كاتبان مشهور، صاحبان رسايل مدون و خطاطان حكايت كرده و كوشيده است تاريخ ولادت و وفات و آثار هريك از آنها را ذكر كند و نيز نسب آنان را تا جايى كه برايش ممكن بوده، برشمارد و نيز شمارى از شعرهايشان را بياورد، ولى به قصد ايجاز مطلب، اسانيد روايات را حذف كرده، ولى منابع هر روايت را آورده است. همچنين شرح حال برخى را بهتفصيل آورده، چون شرح حال [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]]، ابوحيان توحيدى، ابوالفتح بن عميد و وزير، مهلبى، [[طبری، محمد بن جریر|محمد بن جرير طبرى]] و شافعى<ref>عبدالمحمد آيتى، ص 7</ref> | |||
نویسنده عنوانها را به ترتيب حروف هجا آورده است؛ هرچند اين ترتيب، بهدقت رعايت نشده و گاه شرح حال شاعران را نيز در زمره شرح حال ادبا آورده است<ref>همان</ref> | |||
نویسنده، براى تأليف اثر خود، از بيست سالگى آغاز تحقيق كرده است. او، در طى سفرهاى خود، اغتنام فرصت كرده و از محضر بسيارى از دانشمندان بزرگ، بهره جسته و از چندين كتابخانه باشكوه و كمنظير آن روزگار، توشه برگرفته و سرانجام، با استفاده از قريب دويست و پنجاه منبع، شرح حال و اخبار بزرگان هر صنفى از ادب را با نظم الفبايى (با اعتبار دستكم چهار حرف نخست نام صاحب ترجمه) گرد آورده است<ref>س. س، ك، ص 192</ref> | |||
منابع مهم او عبارتند از: «فهرست» [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، «يتيمة الدهر» ثعالبى، «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]» خطيب، «[[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]]» [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]]، «[[تاریخ نیشابور]]» حاكم، «المقتبس» ابن حيان، «معجم الشعراء» مرزبانى، «خريدة القصر» عماد اصفهانى، «مراتب النحويين» ابوطيب لغوى، «نشوار المحاضرة» تنوخى، «أخلاق الوزيرين» ابوحيان توحيدى، «طبقات النحويين» زبيدى و آثار علماى اندلس، چون «جذوة المقتبس» حميدى، «[[الصلة مع التكملة و صلة الصلة|الصلة]]» [[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]، «الذخيرة» ابن بسام و علماى صقليه چون حسن بن يحيى فقيه صقلى و ابن القطاع و نيز «قلائد العقيان» ابن خاقان و كتابهايى چون «تاريخ اصفهان»، «تاريخ بيهق»، «تاريخ خوارزم»، «تاريخ مرو»، «تاريخ هرات» و تاريخ «همدان». گاه نيز از مؤلفى نام برده، ولى از كتابى كه از آن بهره گرفته، ياد نبرده است<ref>عبدالمحمد آيتى، ص 7</ref> | منابع مهم او عبارتند از: «فهرست» [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، «يتيمة الدهر» ثعالبى، «[[تاریخ بغداد|تاريخ بغداد]]» خطيب، «[[تاریخ مدینة دمشق |تاريخ دمشق]]» [[ابن عساکر، علی بن حسن|ابن عساكر]]، «[[تاریخ نیشابور]]» حاكم، «المقتبس» ابن حيان، «معجم الشعراء» مرزبانى، «خريدة القصر» عماد اصفهانى، «مراتب النحويين» ابوطيب لغوى، «نشوار المحاضرة» تنوخى، «أخلاق الوزيرين» ابوحيان توحيدى، «طبقات النحويين» زبيدى و آثار علماى اندلس، چون «جذوة المقتبس» حميدى، «[[الصلة مع التكملة و صلة الصلة|الصلة]]» [[ابن بشکوال، خلف بن عبدالملک|ابن بشكوال]]، «الذخيرة» ابن بسام و علماى صقليه چون حسن بن يحيى فقيه صقلى و ابن القطاع و نيز «قلائد العقيان» ابن خاقان و كتابهايى چون «تاريخ اصفهان»، «تاريخ بيهق»، «تاريخ خوارزم»، «تاريخ مرو»، «تاريخ هرات» و تاريخ «همدان». گاه نيز از مؤلفى نام برده، ولى از كتابى كه از آن بهره گرفته، ياد نبرده است<ref>عبدالمحمد آيتى، ص 7</ref> | ||
خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
در مقدمه محقق، به نكاتى پيرامون كتاب، اشاره شده است<ref>مقدمه محقق، ص 5</ref> | در مقدمه محقق، به نكاتى پيرامون كتاب، اشاره شده است<ref>مقدمه محقق، ص 5</ref> | ||
نویسنده در مقدمه، از سبب تأليف، منابع تحقيق، روش كار، عذر تقصير احتمالى، تسميه كتاب و امساكش در قرار دادن اين اثر در اختيار ديگران سخن گفته و افزوده است كه چون كتابش را به هيچ دولتمردى اتحاف نكرده، بهجاى صله، از خوانندگان دعاى خير طلب مىكند. وى در مقدمهاش از علم ادب دفاع جانانهاى كرده و با نقل سخنانى از بزرگان دين و دانش، فصلى در فضيلت ادب و اديبان و نكوهش جهل و جاهلان و فصلى ديگر در فضيلت علم اخبار، پرداخته و آنگاه متن اصلى كار خود را آغاز كرده است<ref>س. س، ك، ص 192</ref> | |||
نویسنده در هر مورد، به ضبط نام، تولد و وفات و ذكر آثار و اخبار صاحبان تراجم همت داشته و اگر ايشان را در نظم يا ترسل عربى دستى بوده است، از شعر و بعضا از رسايل ايشان، نمونهاى آورده است. او براى پرهيز از تطويل، اسانيد روات را حذف، اما منابع اصلى خود را ذكر كرده است<ref>همان</ref> | |||
در اين اثر، شرح حال بسيارى از نويسندگان و دانشمندان ايرانى نيز ضبط شده كه براى تحقيق در تاريخ ادب ايران، ارزش و اهميت بسيار دارد<ref>س. س، ك، ص 192</ref> | در اين اثر، شرح حال بسيارى از نويسندگان و دانشمندان ايرانى نيز ضبط شده كه براى تحقيق در تاريخ ادب ايران، ارزش و اهميت بسيار دارد<ref>س. س، ك، ص 192</ref> |
ویرایش