كتاب الواحد و الوحدة: تفاوت میان نسخه‌ها

| کتابخانۀ دیجیتال نور =2845

'''كتاب الواحد و الوحدة'''، اثر [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]، رساله‎ای است پیرامون واحد و کثیر که به زبان عربی و در قرن چهارم هجری نوشته شده است.

کتاب، توسط محسن مهدی، تحقیق، مقدمه‎نگاری و حاشیه‎نویسی شده است.

محقق در مقدمه، به این نکته اشاره نموده است که [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]، کتاب دیگری به نام «[[كتاب الحروف|الحروف]]» داشته که وی، به تحقیق آن پرداخته و در مقدمه آن، متذکر گردیده که بحث واحد و وحدت در این کتاب، ناقص بوده و [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آن را در جای دیگری مطرح نموده است. وی معتقد است که شاید اثر حاضر، در واقع جزئی از اجزای کتاب «[[كتاب الحروف|الحروف]]» باشد؛ زیرا اسلوب و روش کار مؤلف در هر دو اثر، تقریبا یکسان و مشابه می‎باشد<ref>ر.ک: مقدمه، ص23-‎25</ref>.

[[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در توضیح مفهوم‎ مقابل‎ «واحد‎» به معنی «منحاز بماهيته» می‎گوید:‎ این معنای از واحد‎ در‎ مقابل کثیر نیست؛ یعنی نفی آن (غير منحاز بماهيته)، مستلزم کثرت نیست، بلکه موجب‎ «انحیاز‎» به ماهیت دیگری اعم از ماهیت‎ اول‎ است؛ بنابراین انحیاز یا تمایز‎ مورد نظر [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]، نافی امکان اطلاق بر امور کثیر و مستلزم جزئیت نیست و موجود بودن یا‎ به‎ تعبیر دیگر «وجود داشتن» به این معنا، هرچند متمایز بودن شیء را در خود دارد، ولی به معنای نفی‎ اشتراک‎ با‎ غیر نیست. به عقیده [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]]، موجود در این معنا، خود‎ عبارت‎ است‎ از‎ آنچه‎ ماهیتش آن را خارج از نفس متمایز از غیر می‎کند؛ صرف ‎نظر از اینکه ما در نفسمان تصوری از آن شیء داشته باشیم یا نه. ظاهراً [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] این معنا را به مجموعه معانی «موجود» که ارسطو آنها را ذکر کرده بود، افزوده است. فارابی متذکر می‎شود که این معنا اخص از «منحاز بماهية ما علی الإطلاق» است‎؛ چرا‎که نمی‎تواند شامل صورت‎های ذهنی‎ای شود که هیچ ما به‎ازایی در خارج ندارند و یا با ما به‎ازایشان مطابقت ندارند و در نتیجه کاذب هستند. به همین جهت‎ است‎ که او مفهوم «شیء» را اعم از مفهوم موجود می‎داند. فارابی در این رساله، چهارمین معنای «واحد» را «منحاز بماهيته» و مساوق «موجود» دانسته است، اعم از اینکه این ماهیت منقسم باشد یا غیر منقسم‎ و همین‎طور اعم از اینکه خارج از نفس باشد یا متصور در نفس. توجه به این نکته ضروری است که این معنای از «موجود» به دلیل رهایی از قید «في الخارج» که‎ در‎ کتاب «[[كتاب الحروف|الحروف]]» [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آمده، مساوق «شیء» هم می‎شود. هرچند اضافه شدن قید «في الخارج» به این معنا در کتاب «[[كتاب الحروف|الحروف]]» ناشی از نقطه نظر خاصی است، ولی فارابی در‎ برخی‎ دیگر از آثارش مثلاً «آراء أهل المدينة الفاضلة» و «السياسة المدنية» معنای مورد نظر در «الواحد و الوحدة» را اخذ و استفاده کرده است<ref>ر.ک: شهیدی، فاطمه، ص60-‎61</ref>.

در باب سوم، در فصل هشتم و نهم، ابتدا به بحث پیرامون اصناف واحد پرداخته شده و سپس، اصناف کثیر مقابل هریک، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این باب، کثیر موضوع برای واحد، کثیر در مقابل واحد و کثیر حادث از واحد، بررسی شده است و در ادامه، به توضیح این مطلب پرداخته شده است که کثیر حادث از هر صنف از اصناف واحد، غیر از کثیر حادث از صنف دیگر می‎باشد<ref>ر.ک: همان، ص75-‎80</ref>.

در باب چهارم، ابتدا واحد از این جهت که جزیی از کثیر می‎باشد، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و سپس، از غیر این جهت، بررسی شده و در آخر، اقوال پیرامون واحد، مطرح گردیده است<ref>ر.ک: همان، ص84-‎96</ref> و آخرین باب، به بیان خلاصه‎ای از آنچه درباره واحد گفته شده، اختصاص یافته است<ref>ر.ک: همان، ص97-103</ref>.

فهرست مطالب در ابتدای کتاب آمده و در پاورقی‎ها، علاوه بر اشاره به اختلاف نسخ، به توضیح برخی کلمات متن، پرداخته شده است<ref>ر.ک: پاورقی، ص86</ref>.

#[[:noormags:1115753|شهیدی، فاطمه، «موجود و وجود در کتاب الحروف فارابی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: جاویدان‎خرد، بهار و تابستان 1393، شماره 25 علمی - ‎پژوهشی (22 صفحه، ‎از 55 تا 76)]].