علوم محضه از آغاز صفویه تا تأسیس دارالفنون: تفاوت میان نسخه‌ها

آثار رياضى‌دانان عهد صفوى تا تأسيس مدرسه دارالفنون، چندان حايز اهميت نيست و اين مربوط به شرايط سياسى آن عهد است؛ ازاين‌رو، نويسنده در اين مقاله، صفحاتى را به شرح اوضاع سياسى آن دوران اختصاص داده است. همچنين چند صفحه‌اى را براى بحث درباره موسيقى عصر يادشده در نظر گرفته است؛ چراكه به اعتقاد وى، موسيقى جزئى از رياضيات محسوب مى‌شود و افزون بر اين، موسيقى يك عصر، اوضاع سياسى و فكرى آن عصر را كمابيش نشان مى‌دهد. ازاين‌روست كه سخن كنفوسيوس: «مقام تربيت هر قوم را از تأليفات موسيقايى آن قوم توان شناخت» و نيز سخن منسيوس (MENCIUS)، فيلسوف چينى قرن چهارم پيش از ميلاد: «اگر فرمانروايى موسيقى را از دل‌وجان دوست بدارد، كشور را بهتر اداره مى‌كند»، كاملا مورد توجه نويسنده اين سطور بوده و مثال‌هايى در تأييد اين سخنان آورده است، از جمله آن‌ها اينكه انوشيروان كه دادگر بود، موسيقى را براى تجليل آورده شدن كتاب [[كليلة و دمنة]] توسط برزويه طبيب از هند به ايران به كار برد، در صورتى كه ناصرالدين شاه كه مستبد بود، موسيقى را براى عياشى و خوشگذرانى شخصى مى‌خواست<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18789/2/1 همان]</ref>

تكيه نويسنده اين مقاله بر سخن منسيوس از لحاظ نظام فكرى است كه موسيقى به وجود مى‌آورد. در اين زمينه؛ يعنى، به وجود آوردن نظام فكرى، رياضيات نقش بسيار مهمى دارد و فكر نظام‌يافته است كه خواهان نظم و عدل و احترام به قانون است<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18789/2/2 همان، ص 2]</ref>

به اعتقاد نويسنده، دانستن اين نكته جالب است كه در دوران اسلامى فراگيرى علوم، از جمله پزشکى، منحصر به فرزندان افراد ثروتمند و اعيان و اشراف نبوده است، بلكه برعكس، بسيارى از كسانى كه تحصيل علوم مى‌كردند، در نهايت فقر و فاقه بسرمى‌بردند و بعضى از آن‌ها براى آنكه بتوانند خرج تحصيل خود را فراهم كنند، در ازاى دستمزدهاى ناچيز، از روى كتب، نسخه‌بردارى مى‌كردند. آزادى تحصيل به حدى بود كه حتى گاهى اوقات به فراش‌هاى مدرسه نيز اجازه داده مى‌شد، تا در كلاس‌هاى درس حضور پيدا كنند<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/18789/2/111 همان]</ref>