دانش رجال از دیدگاه اهل سنت: تفاوت میان نسخه‌ها

[[جدیدی نژاد، محمدرضا]] (نويسنده)

كتاب با پيشگفتار نويسنده آغاز و مطالب در يك مقدمه و شش فصل، تنظيم شده است.

اين اثر دربردارنده مبانى و اصول رجالى معتبر نزد مشهور اهل سنت مى‌باشد كه در حد آشنايى با اين دانش از ديدگاه ايشان است؛ اما در عين حال كوشش نويسنده بر آن بوده كه مطالب كلى و اصلى هر مبحث و نيز منابع اصلى در هر مبحث، ارائه و شناسانده شوند. شيوه ارائه و دسته‌بندى مطالب و منطق آن، به‌گونه‌اى انتخاب شده كه دانش‌پژوهان شيعى مذهب نيز به خوبى بتوانند به آراى رجالى اهل سنت دست يابند<ref>سخنى با خواننده، ص12</ref>

در تأليف اين اثر، اصول زير مورد توجه نويسنده بوده است:

#سعى نويسنده بر آن بوده تا مبانى اهل سنت به صورت دقيق و مستند گزارش شوند و هرگونه نقد آن‌ها به فرصت ديگرى واگذار شود.

در پيشگفتار، ضمن اشاره به موضوع فصول كتاب، شيوه كار نويسنده توضيح داده شده است.<ref>پيشگفتار، ص13- 16</ref>

به نظر نويسنده، اسناد از آن جهت كه تنها طريق مناسب براى نسبت دادن كلامى به گوينده‌اش مى‌باشد، بسيار با اهميت است؛ چه آن كلام، حديث و گوينده‌اش پيامبر(ص) باشد و چه خبرى تاريخى و گوينده‌اش مورخ، ليكن اين اهميت در نقل احاديث پيامبر(ص) قابل مقايسه با نقل ساير اخبار نيست؛ زيرا حلال و حرام الهى به وسيله احاديث به اثبات مى‌رسند<ref>همان، ص19</ref>

در گفتار اول، به بررسى مبانى حجيت جرح و تعديل رجالى پرداخته شده است. به نظر نويسنده، از آنچه كه علما در كتب «مصطلح الحديث» در مورد اختلاف محدّثان در قبول تزكيه و جرح از يك عادل گفته‌اند، چنين به دست مى‌آيد كه اساس حجّيت و پذيرش جرح و تعديل از علماى رجال، بر يكى از چهار نظريه ذيل استوار است:

در گفتار دوم، شرايط عالمان جرح و تعديل بررسى گرديده است. به اعتقاد نويسنده از آنجا كه ثبوت روايات و سنّت نبوى برعهده علماى جرح و تعديل مى‌باشد، ازاين‌رو، آنان متناسب با چنين جايگاه رفيعى، لزوماً مى‌بايد علاوه بر شرايط عمومى تكليف- كه مسلمان بودن، بالغ بودن و دارا بودن عقل است- متّصف به صفاتى متناسب با جايگاه ويژه‌شان باشند و مهم‌ترين آن صفات، عبارتند از: عدالت؛ علم؛ دورى از تعصّب؛ دانستن اسباب جرح و تزكيه و آگاهىِ كامل از مدلول و معانى الفاظ از جهت لغت و اصطلاح<ref>همان، ص115</ref>

محدّثان، جرح و تعديل را به واسطه ضرورت شرعى مهمّى- كه حفظ و صيانت شريعت و احاديث باشد- از مصاديق غيبت محرّم ندانسته‌اند. بنابراین به نظر نويسنده حدّ مجاز جرح و تعديل، محدود به ضرورت مزبور است و از طرفى، تحصيل كامل ضرورت و غرض مزبور، مستلزم رعايت آدابى است كه در صورت عدم رعايت آنها توسط علماى جرح و تعديل، يا افراط مى‌شود و از حدّ مجاز جرح، تجاوز مى‌كند و يا تفريط مى‌شود و به تحصيل غرض مزبور، لطمه وارد مى‌شود. ازاين‌رو، علماى جرح و تعديل و نيز ناقلان جرح و تعديل، مى‌بايد ملتزم به رعايت آدابى گردند كه در گفتار سوم، مهم‌ترين اين آداب توضيح داده شده است.<ref>همان، ص121- 122</ref>

نويسنده در گفتار پنجم نظر محدثان در مورد تعارض جرح و تعديل<ref>همان، ص137</ref>و در گفتار ششم، مراتب جرح و تعديل را بررسى نموده است.<ref>همان، ص149</ref>

نويسنده معتقد است پس از طرح و بررسى قواعد علم رجال و معرفى مصادر رجالى (كه در دو فصل قبل صورت گرفته است) بايد ديد استفاده از كدام يك از جوامع و مسانيد حديثى، بيشتر نياز به اعمال قواعد علم رجال و مراجعه به مصادر رجالى دارد و كدام يك كم‌تر و اين تنها با شناخت كتاب‌هاى مزبور ميسّر مى‌گردد. به همين جهت، فصل پنجم، به معرفى و بررسى رجالى و اعتبار نه كتاب از مهم‌ترين جوامع و مسانيد حديثى اهل سنّت اختصاص يافته است. اين كتب عبارتند از: «الموطّأ مالك»؛ «[[مسند الإمام أحمد بن حنبل|مسند احمد]]»؛ «[[صحيح بخارى]]»؛ «[[صحيح مسلم]]»؛ «سنن أبى داود»؛ «سنن الترمذى»؛ «سنن النسائى»؛ «[[سنن ابن ماجة|سنن ابن ماجه]]» و «المستدرك على الصحيحين»<ref>همان، ص191- 217</ref>

نويسنده معتقد است مراجعه به متخصّصان و خبرگان در فنون و علوم و صنايع مختلف، مسئله‌اى عقلايى با پشتوانه سيره مستمر و پيوسته عقلا در طول زمان‌هاى مختلف بوده و علم رجال و نياز به مراجعه به علماى اين علم براى كسب اطّلاع از احوال راويان حديث نيز از اين قاعده مستثنا نيست. لذا طالبان اين علم مى‌بايد شخصيت‌هاى برجسته اين علم را كه هر يك در زمان خود به جرح و تعديل رجال پرداخته‌اند، بشناسند و بدانند كه اعتبار اقوال هر يك از آنها در چه حدّى است و كدام يك از آنان داراى تمام صفات لازم براى جرح و تعديل رجال بوده‌اند و سخن آنان، همواره پذيرفته شده است و كدام يك از آنان، فاقد برخى شرايط و صفات لازم بوده‌اند و كلام آنان در اين زمينه يا اصلاً پذيرفته نشده و يا از اعتبار چندانى برخوردار نيست. به همين جهت، در فصل پايانى، به ذكر خلاصه‌اى از زندگى مهم‌ترين علماى علم رجال پرداخته شده است.<ref>همان، ص223</ref>

فهرست مطالب در ابتدا و فهرست راهنماى استفاده از فهرست‌ها؛ آيات؛ روايات نبوى؛ مكان‌ها؛ اشخاص و اسامى كتاب‌هاى مذكور در متن، به همراه فهرست منابع مورد استفاده نويسنده، در انتهاى كتاب آمده است.