الأبنية عن حقائق الأدوية: تفاوت میان نسخه‌ها

از اين کتاب، تنها یک نسخه منحصربه‌فرد كه به خط على بن احمد طوسى اسدى، شاعر معروف و سراينده گرشاسب‌نامه و مؤلف فرهنگ فارسی معروف به لغات اسدى، در ماه شوال سال 447ق، استنساخ شده است.

مؤلف انگيزه‌اش را از نگارش اين اثر چنين بازگو مى‌كند: «من کتاب‌هاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به‌تأمل نگاه كردم... پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل‌هايى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه کتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوت‌هاشان پيدا كنم و فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى نیکو كه بزرگ‌تر منفعتى و عظيم‌تر خطرى اين راست» (الابنية عن حقائق الادوية، ص1 - 2). وى در ادامه، کتاب را به حاكم سامانى هديه مى‌كند.

اين نكته را نيز بايد گوشزد كنيم كه هرچند مؤلف، اين اثر را بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوين و تحرير نموده است، ولى رعايت اين ترتيب تنها در اولين حرف كلمات است.

1. اين اثر، یکى از قديمى‌ترين نگاشته‌هاى پارسى در طب سنتى است، بلكه شايد بتوان آن را قديمى‌ترين نگاشته طب فارسی دانست كه به دست ما رسيده است.

2. از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه برای تأليف اين اثر به همه کتاب‌هاى پيشينيان نظر انداخته است.

نگاهى به مطالب اين اثر، نشان‌گر اين است كه مدعاى مؤلف چندان به‌گزافه نيست؛ مثلاً در ابتداى حرف الف، سخنى از طبيبى هندى با نام سرى فركوادت نقل مى‌كند (الابنية عن حقائق الادوية، ص6) كه ما امروزه كوچك‌ترين مطلبى درباره زندگى او نمى‌دانيم.

افزون بر اينها، از آنجا كه تنها نسخه اين اثر را شاعر مشهور، اسدى طوسى استنساخ كرده است، رسم‌الخط و شيوه نگارشى اين اثر نيز قابل توجه است.

مرحوم [[بهمنیار، احمد|احمد بهمنيار]]، استاد دانشگاه تهران، اين کتاب را برای چاپ آماده و مهيا نموده بودند، ولى از آنجا كه اجل مهلتى به ايشان نداد، ثمره زحمات ايشان به كوشش آقاى حسین محبوبى اردكانى چاپ و منتشر شد.

پاورقى‌هاى اين اثر، توضيح و شرح واژگان و يا عباراتى است كه در متن کتاب آمده است.