أسس القضاء و الشهادة: تفاوت میان نسخه‌ها

چنانچه از عنوان كتاب پيداست به دو موضوع كلى مرتبط است. بخش اول درباره احكام قضاوت و شرايط و صفات قاضى و احكام مرتبط با مدعى و متهم و بخش دوم درباره شرايط شاهد و احكام شهادت مى‌باشد. نخست فرق ميان قضاوت، حكومت و فتوا مشخص شده سپس از صفات قاضى، عدالت، ذكوريت و اجتهاد بحث گرديده است. آن‌گاه از برخى مباحث اخلاقى قضاوت مانند دورى از قضاوت در حكومت جور و برخى مباحث اقتصادى مانند ارتزاق قاضى از بيت المال مكروهات و مستحباتى كه در امر قضاوت وجود دارد، مطرح گرديده است. مؤلف، معتقد است در مبحث تعديل به حسن ظاهر مى‌توان اكتفا كرد و كنكاش در باطن افراد ضرورتى ندارد. یک فرع ديگر اين است كه مستحب است شهود از یک‌ديگر متفرق شوند و قاضى بايد ميان هر دو خصم، تساوى قايل باشد. در اين مبحث از جواب مدعى عليه و اقرار و انكار متهم به تفصيل بحث شده و مفهوم سكوت و يمين و تأثير هر كدام از نظر قضايى ارزيابى شده است. از مباحث قابل توجه كتاب تبيين مبانى، مستندات و ادله فقهى، قسمت، كيفيت قسمت، انواع مقسوم و احكام تقسيم اموال و املاك است كه در كتب استدلالى و تفريعى شيعه در پایان مبحث شركت مطرح شده است اما در اثر حاضر به تبع متن شرائع الاسلام در پایان بخش قضاوت و قبل از مبحث مدعى و متهم و شرايط سماع دعوا آمده است. در اين مبحث از قسمت و احكام و مسائل آن بحث شده و جزئيات و مباحث مورد ابتلا از نظر استدلالى مورد مداقه قرار گرفته است. قسمت، به عقدى تعريف شده كه مفاد آن تعيين سهم‌هاى مشخص در مال مشترك مى‌باشد به تفصيل ادله روايى و قرآنى اين عقد و احكام خاص آن مطرح شده و فروعات اختلاف متقاسمين كه با مبحث قضاوت مرتبط است در ادامه مسائل ویژه مدعى و مدعى عليه مطرح شده است. در اختلافات مدنى، بينه جايگاه ویژه‌اى دارد. نویسنده از نقش بينه، كاركردها و تأثير آن در رفع اختلاف‌ها و نيز محدوديت‌هاى آن بحث كرده سپس مصاديق اختلاف در حقوق، اختلاف در دعوى عقود، اختلاف در ارث و نيز تعارض ميان بينه‌ها را توضيح داده است. در كتاب شهادات نيز به شيوه مرسوم كتب فقهى از شرايط شاهد و به طور مشخص از اشتراط بلوغ، عقل، ايمان و عدالت بحث شده و فروعاتى به شهادت كافر، شهادت صغير و شهادت عبداختصاص يافته است.

شهادت اخرس و اعمى، شهادت زنان و موارد و مصاديق شهادت زنان به تفصيل در ادامه اين بحث آمده است. برخى از احكام اداى شهادت، تحمل شهادت و مسائل فرعى آن نيز در كنار مبحث تعارض شاهدان و بينه‌ها مطرح شده است. برخى از احكام حدود كه با مبحث شهادت مرتبط است در ادامه ارائه شده است. نحوه شهادت بر حدود و تعزيرات كه از مباحث دقيق و ظريف دادرسى كيفرى در نظام مجازات اسلامى است در اين مبحث طرح شده است. ضمانت شاهدان، تقسيط ضمان و غرامت بر شاهدان و تحالف بينه‌ها از ديگر فروعات قابل توجه است.