المغرب في حلی المغرب: تفاوت میان نسخه‌ها

در اواخر سده گذشته، نخستين بار فولرس قسمتى از المغرب را در مورد طولونيان مصر با عنوان الدّر المكنون في حُلى دولة بنى‌طولون، با ترجمه آلمانى آن و در پى او تالكيست متن و ترجمه آلمانى قسمت مربوط به اخشيديان را با عنوان كتاب العُيون الدُعج في حُلى دولة بنى طُغج منتشر كرد. به مناسبت جشن صدمين زادروز آماري خاورشناس ايتاليايى، موريتس قسمت مربوط به جزيره سيسيل را با عنوان الالحان المُسَلّية في حلى جزيره صقليه به طبع رسانيد. جزء اول قسمت مصري المغرب را زكى محمدحسن با همكاري [[ضیف، شوقی|شوقى ضيف]] و سيده كاشف در 1953م. در قاهره به چاپ رساند. [[ضیف، شوقی|شوقى ضيف]] قسمت مربوط به اندلس را در 2 مجلد (1953م و 1955م) در قاهره منتشر كرد. جزء قاهره از المغرب با عنوان النجوم الزاهرة في حلى حضرة القاهرة به وسيله حسين نَصّار به مناسبت جشن هزاره بناي قاهره تصحيح و در 1970م در آن شهر چاپ شده است. با اين همه كار در مورد المغرب هنوز نسخه‌اي از برخى اجزاي آن به دست نيامده است. مثلاً از قسمت دوم كتاب كه مربوط به بلاد بربر است، چيزي شناخته نشده است. همچنين از بعضى اجزاي قسمت مصري كتاب تنها عنوان آن شناخته است. جزء آغازين قسمت اندلس (قسمت سوم كتاب) هنوز مفقود است. از نسخه‌اي به خط مؤلف كه به كتابخانه ابن عديم در حلب اهدا شده است و از دست كسانى چون صفدي و ابن‌دقماق گذشته، بخش‌هاي پراكنده‌اي مانده كه در 4 مجلد بزرگ در دارالكتب مصر نگهداري مى‌شود. بخشى از آن هم با برگ‌هاي نامنظم در كتابخانه بل‌صفوره در نزدیکى سوهاج مصر وجود دارد. اين نسخه‌ها اساس كارهاي اخير در انتشار اجزاي المغرب قرار گرفته است. با آنكه يكى از محققان متأخر لحن ابن سعيد را در المغرب بيش‌از حد خودستايانه و متوجه بزرگ‌كردن خود و خانواده‌اش شمرده و ادعاهاي او را بزرگ‌تر از محتواي اثرش دانسته است؛ اما ابن فضل‌الله عمري (د 749ق.)، كه مسالك خود را بسيار بزرگ‌تر و پرمغزتر از المغرب مى‌داند. ابن‌سعيد مكمل المغرب را به ابداع و دانايى بسيار ستوده است.