۶۱٬۱۸۹
ویرایش
تاريخ سجستان/ تعريب: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران'
جز (جایگزینی متن - '== ساختار ==' به '==ساختار==') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'ايران' به 'ایران') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
كتاب با حمد خداوند آغاز مى‌شود و مؤلف در چند صفحه نخست از برخى شخصيت‌هاى | كتاب با حمد خداوند آغاز مى‌شود و مؤلف در چند صفحه نخست از برخى شخصيت‌هاى ایران باستان و نام‌هاى سيستان، حدود جغرافيايى و شمار شهرها و نيز مذهب اهل اين ديار ياد مى‌كند. سپس به داستان ابرهه، داستان ميلاد پيامبر اكرم(ص)، خلافت خلفاى راشدين و...مى‌پردازد. مهم‌ترين مطالب قسمت اول عبارت است از: توضيحاتى درباره عياران و خوارج سيستان؛ نامه هارون الرشيد به حمزه بن عبداللّه (متوفى ح 213)، از رؤساى خوارج در سيستان، و پاسخ او به هارون كه از گزارش‌هاى ممتاز و منحصربه فرد اين كتاب است؛ مؤلف مطالب جديدى درباره تسلط تركان بر سيستان دارد؛ و شرح مفصّلى درباره اميران صفارى و فتوحات آنان ارائه مى‌دهد و بر خلاف نوشته‌هاى مورخانِ دولت‌هاى رقيب؛ مانند سامانيان و سلجوقيان و غزنويان - كه به دشمنى با صفاريان پرداخته بودند - از آنان به نيكى ياد مى‌كند. | ||
قسمت دوم، درباره رويدادهاى سيستان پس از وفات ابوالفضل نصر بن احمد است. از مطالب مهم اين قسمت، شرح مؤلف درباره حمله قرامطه به سيستان است. بيشتر مطالب اين قسمت درباره ركن‌الدين محمود، شاه نيمروز (سيستان)، و درگيرى‌هاى او با اميران مغول است. | قسمت دوم، درباره رويدادهاى سيستان پس از وفات ابوالفضل نصر بن احمد است. از مطالب مهم اين قسمت، شرح مؤلف درباره حمله قرامطه به سيستان است. بيشتر مطالب اين قسمت درباره ركن‌الدين محمود، شاه نيمروز (سيستان)، و درگيرى‌هاى او با اميران مغول است. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۴: | ||
نخستين ويژگى كتاب به منابع آن مربوط مى‌شود. مؤلف در آغاز به دو مأخذ خود - كه‌اكنون در دست نيست - يعنى كتاب گرشاسب، اثر ابوالمؤيد بلخى و فضايل سجستان، از هلال يوسف اوقى اشاره مى‌كند. ديگر منابع او اين‌ها هستند: كتاب عجائب بَرّ و بحر، از بشر مقسم و اخبار سيستان از نويسنده‌اى نامعلوم، سير ملوك عجم از ابن‌مقفع، كتاب الخراج قدامه بن جعفر، كتاب انبيا از على بن محمد طبرى و التاريخ از محمد ابن موسى خوارزمى. | نخستين ويژگى كتاب به منابع آن مربوط مى‌شود. مؤلف در آغاز به دو مأخذ خود - كه‌اكنون در دست نيست - يعنى كتاب گرشاسب، اثر ابوالمؤيد بلخى و فضايل سجستان، از هلال يوسف اوقى اشاره مى‌كند. ديگر منابع او اين‌ها هستند: كتاب عجائب بَرّ و بحر، از بشر مقسم و اخبار سيستان از نويسنده‌اى نامعلوم، سير ملوك عجم از ابن‌مقفع، كتاب الخراج قدامه بن جعفر، كتاب انبيا از على بن محمد طبرى و التاريخ از محمد ابن موسى خوارزمى. | ||
مهم‌ترين ويژگى تاريخ سيستان، به عنوان تاريخ محلى، توجه مؤلف به | مهم‌ترين ويژگى تاريخ سيستان، به عنوان تاريخ محلى، توجه مؤلف به ایران باستان است كه آگاهى‌هاى ارزشمندى از آن به دست مى‌آيد. اين ويژگى كتاب، آن را سخت مورد توجه خاورشناسان قرار داده است، چنان كه برخى آن را به درستى يكى از 3 اثر مهم تاريخى ميان سد 5ق11/م شمرده‌اند، نقل برخى اطلاعات از كتاب بندهش زردشتيان و نيز داستانِ ساختن آتشگاه كركويه در سيستان، مى‌تواند نشانه‌اى از توجه مؤلف به جايگاه سيستان در فرهنگ ایران باستان و دين و آيين آن پس از سلط عرب محسوب گردد. | ||
ويژگى ديگر اين كتاب اطلاعاتى است كه از احوال برخى طبقات و مردم | ويژگى ديگر اين كتاب اطلاعاتى است كه از احوال برخى طبقات و مردم ایران از قبيل زرتشتیان و عادات و زندگى آنان، آتشگاه‌ها و غيره در سيستان در اختيار قرار مى‌دهد. | ||
تاريخ سيستان با نقل يك سرود فارسی درى در 5 بيت كه 8 مصراع نخست آن قافى يكسان، و آخرين بيت قافيه‌اى ديگر دارد و ظاهراً بخشى از يك تركيب بند بوده، كهن‌ترين شعر فارسی درى شناخته شده را، حفظ كرده است. | تاريخ سيستان با نقل يك سرود فارسی درى در 5 بيت كه 8 مصراع نخست آن قافى يكسان، و آخرين بيت قافيه‌اى ديگر دارد و ظاهراً بخشى از يك تركيب بند بوده، كهن‌ترين شعر فارسی درى شناخته شده را، حفظ كرده است. | ||
در واقع، با چنين زمينه‌هايى است كه كتاب به لحاظ آگاهى‌هاى تاريخى مندرج در آن، در ميان متون كهن تاريخى به زبان فارسی يگانه و ممتاز مى‌گردد. از اين ديدگاه، تاريخ سيستان از دو جهت سخت ارزشمند است: نخست استفاده از مآخذى دربار تاريخ | در واقع، با چنين زمينه‌هايى است كه كتاب به لحاظ آگاهى‌هاى تاريخى مندرج در آن، در ميان متون كهن تاريخى به زبان فارسی يگانه و ممتاز مى‌گردد. از اين ديدگاه، تاريخ سيستان از دو جهت سخت ارزشمند است: نخست استفاده از مآخذى دربار تاريخ ایران باستان كه اكنون در دست نيستند و مقايس آنها با مطالب بازمانده در آثار ديگر براى ارزشيابى تاريخى آنها سودمند است. مثلاً مقايس روايت فردوسى از رستم، با گزارش‌هاى تاريخ سيستان، دقت فردوسى را در اخذ مطلب از مأخذ خود نشان مى‌دهد. ديگر شرح واكنش يعقوب است در هنگامى كه او را به شعر تازى ستودند و عبارت بسيار مهم مؤلف كه مى‌گويد. | ||
«و بدان روزگار نام پارسى نبود» و سپس شرح او از رواج شعر پارسى. از همين روايت منحصر به فرد است كه برخى از محققان، افزون بر شعر فارسی، حتى رواج زبان فارسی درى را هم از همان روزگار نتيجه مى‌گيرند و روايت اين تاريخ را دربار آغاز شعر فارسی نسبتاً درست‌ترين روايت‌ها شمرده‌اند. | «و بدان روزگار نام پارسى نبود» و سپس شرح او از رواج شعر پارسى. از همين روايت منحصر به فرد است كه برخى از محققان، افزون بر شعر فارسی، حتى رواج زبان فارسی درى را هم از همان روزگار نتيجه مى‌گيرند و روايت اين تاريخ را دربار آغاز شعر فارسی نسبتاً درست‌ترين روايت‌ها شمرده‌اند. | ||