۶۱٬۱۸۹
ویرایش
مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم: تفاوت میان نسخه‌ها
مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۴ نوامبر ۲۰۱۸، ساعت ۱۰:۱۳
، ۴ نوامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - ' قزويني' به ' قزوینی'
جز (جایگزینی متن - '== وابسته‌ها ==' به '==وابسته‌ها==') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - ' قزويني' به ' قزوینی') |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان =مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم | | عنوان =مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[رفيعي | [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن]] (نويسنده) | ||
[[رضانژاد، غلامحسین]](مصحح) | [[رضانژاد، غلامحسین]](مصحح) | ||
|- | |- | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
'''مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم'''، مجموعه حواشى و تعلیقات و توضیحات [[رفيعي | '''مجموعه حواشی و تعلیقات بر 19 کتاب کلامی، فلسفی و حکمی حکمای متأخر و قدیم'''، مجموعه حواشى و تعلیقات و توضیحات [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|سید ابوالحسن رفیعی قزوینی]]، بر نوزده کتاب کلامى، فلسفى و حکمى از میان اوراق کتب و حواشى او، به زبان فارسی و عربی است که به کوشش و تصحیح [[رضانژاد، غلامحسین|غلامحسین رضانژاد]] فراهم آمده است. | ||
این مجموعه بهمناسبت بزرگداشت شخصیت فلسفی و عرفانی [[رفيعي | این مجموعه بهمناسبت بزرگداشت شخصیت فلسفی و عرفانی [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه رفیعی قزوینی]] (که در اردیبهشت 1386ش، با همیاری مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و اداره کل ارشاد اسلامی در قزوین برگزار گردیده) به چاپ رسیده است<ref>ر.ک: آغاز کتاب، ص3</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
| خط ۳۷: | خط ۳۷: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
[[رضانژاد، غلامحسین|غلامحسین رضانژاد]] در مقدمه، از اشخاص ذیل تقدیر و تشکر کرده است: | [[رضانژاد، غلامحسین|غلامحسین رضانژاد]] در مقدمه، از اشخاص ذیل تقدیر و تشکر کرده است: | ||
# حجتالاسلام سید محسن رفیعى، فرزند نویسنده که آثار [[رفيعي | # حجتالاسلام سید محسن رفیعى، فرزند نویسنده که آثار [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]] را در اختیار او قرار داده؛ | ||
# محمدامین شاهجویى، محقق و پژوهشگر مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران که امور ویرایشی این اثر را انجام داده؛ | # محمدامین شاهجویى، محقق و پژوهشگر مؤسسه پژوهشى حکمت و فلسفه ایران که امور ویرایشی این اثر را انجام داده؛ | ||
# فروغ اعظمى، حروفچین کتاب؛ | # فروغ اعظمى، حروفچین کتاب؛ | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
# دکتر شهین اعوانى، معاون مؤسسه<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه چهلوپنج – چهلوشش</ref>. | # دکتر شهین اعوانى، معاون مؤسسه<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه چهلوپنج – چهلوشش</ref>. | ||
حواشی و تعلیقات [[رفيعي | حواشی و تعلیقات [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]] در این اثر، شامل کتابهای ذیل است: حواشی بر اشارات و تنبیهات، حواشی و شرح بر محاکمات، شرح هياكل النور، حواشی بر شرح التجريد ملا علی قوشجی، تعلیقات بر مقدمه [[شرح فصوص الحكم داود القيصري (حسن‌زاده آملی)|شرح فصوص الحكم قیصری]]، حواشی بر شرح مطالع، تعلیقات بر شرح حكمة الإشراق، حواشی بر قبسات، تعلیقات بر تعلیقات [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالمتألهین]] بر الهیات شفای بوعلی، حواشی بر جلد سوم در المسائل الربوبية در اسفار اربعه (حکمت متعالیه)، حواشی بر جلد چهارم از سفر نفس از اسفار اربعه [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، حواشی بر جلد اول در امور عامه و جلد دوم در قسم طبیعی (جواهر و اعراض) از اسفار، تعلیقات بر شواهد الربوبية [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، حواشی بر المشاعر [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|صدرالدین شیرازی]]، حواشی بر مفاتيح الغیب، حواشی بر أسرار الآيات، حواشی بر [[شوارق الإلهام في شرح تجريد الكلام (انتشارات مهدوی)|شوارق الإلهام]] [[صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم|ملاصدرا]]، حواشی بر گوهر مراد ملا عبدالرزاق، حواشی بر اللآلي المنتظمة، غرر الفوائد، أسرار الحكم و [[شرح الأسماء]] (معروف به جوشن کبیر)، هر چهار اثر از [[سبزواری، هادی|حکیم سبزواری]]. | ||
نویسنده در مورد تمام این کتابها، نخست، عبارتی از متن را بهصورت «قوله:....» ذکر کرده و سپس حاشیه یا تعلیقه خود را بر آن مرقوم نموده است. [[رفيعي | نویسنده در مورد تمام این کتابها، نخست، عبارتی از متن را بهصورت «قوله:....» ذکر کرده و سپس حاشیه یا تعلیقه خود را بر آن مرقوم نموده است. [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]]، برخی از این حواشی و تعلیقات را به زبان عربی نوشته و برخی را به زبان فارسی و در برخی کتابها مانند گوهر مراد از هر دو زبان استفاده کرده است. | ||
کتاب در بیان حاشیههای [[رفيعي | کتاب در بیان حاشیههای [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]] بر شرح مطالع با این عبارات فارسی مصحح آغاز میشود: «بدان که در موضوع تصدیق، سه قول است: یکى آنکه بسیط است و عبارت است از مجرّد حکم و هو قول الحكماء؛ دوم آنکه مرکب است از ادراکات اربعه یا ثلاثه على خلاف، با دخول حکم در میان اجزاء و هو قول الفخر الرّازي و أتباعه؛ سوم آنکه مرکب است از ادراکات ثلاثه: إدراك المحكوم عليه و به و النّسبة الحكمية و حکم خارج از ماهیت تصدیق و عارض». سپس زبان نوشتار، عوض شده و به عربی ادامه مییابد: «فالتّصديق على هذا القول هو الإدراكات الثّلاثة بشرط كونها معروضة للحكم و هو مذهب سخيف مستحدث؛ كما ذكره العلّامة الشّريف المحشّي في حواشيه، فليراجع من شاء»؛ یعنی: تصدیق، بنابراین، عبارت خواهد بود از ادراکات ثلاثه؛ البته مشروط به اینکه معروض حکم باشد که البته این قولی سخیف و نودرآمد است؛ چنانکه علامه شریف محشی در حواشی خویش متذکر این امر شده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص39</ref>. پس از آن، حواشی [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]]، به این صورت آغاز میگردد: | ||
«قوله: «و إن اختلف وجه التّعدّد و الوحدة...». | «قوله: «و إن اختلف وجه التّعدّد و الوحدة...». | ||
| خط ۵۳: | خط ۵۳: | ||
أقول: لأنّ التّعدّد هنا في هذا الاصطلاح معنويّ؛ سواء كان بالأجزاء الخارجية أو بالعقلية أو بالحيثيات و الاعتبارات و لا أقّل من التّعدّد من حيث الوجود و الماهية؛ لأنّ «كلّ ممکن زوج ترکيبي»، بخلاف التّعدّد المراد في اللّغة؛ لأنّه من حيث اللّفظ و العناوين الظّاهرية و قس على ما ذكر حال الوحدة»<ref>ر.ک: همان، ص39-40</ref>؛ یعنی اینکه گفت هرچند وجه تعدد و وحدت مختلف باشد.... در توضیح آن میگویم: این بدان علت است که تعدد در اینجا اصطلاحی معنوی است، خواه تعدد به اجزای خارجیه منظور باشد یا اجزای عقلیه یا به حیثیات و اعتبارات و کمترین میزان تعدد، تعدد از حیث وجود وماهیت است؛ زیرا «هر موجود امکانی، ماهیتی دارد و وجودی»، بهخلاف تعددی که در لغت منظور است؛ زیرا تعدد در لغت یعنی تعدد از جهت لفظ و عناوین ظاهریه. حال وحدت را هم از بیان تعدد میتوان به دست آورد. | أقول: لأنّ التّعدّد هنا في هذا الاصطلاح معنويّ؛ سواء كان بالأجزاء الخارجية أو بالعقلية أو بالحيثيات و الاعتبارات و لا أقّل من التّعدّد من حيث الوجود و الماهية؛ لأنّ «كلّ ممکن زوج ترکيبي»، بخلاف التّعدّد المراد في اللّغة؛ لأنّه من حيث اللّفظ و العناوين الظّاهرية و قس على ما ذكر حال الوحدة»<ref>ر.ک: همان، ص39-40</ref>؛ یعنی اینکه گفت هرچند وجه تعدد و وحدت مختلف باشد.... در توضیح آن میگویم: این بدان علت است که تعدد در اینجا اصطلاحی معنوی است، خواه تعدد به اجزای خارجیه منظور باشد یا اجزای عقلیه یا به حیثیات و اعتبارات و کمترین میزان تعدد، تعدد از حیث وجود وماهیت است؛ زیرا «هر موجود امکانی، ماهیتی دارد و وجودی»، بهخلاف تعددی که در لغت منظور است؛ زیرا تعدد در لغت یعنی تعدد از جهت لفظ و عناوین ظاهریه. حال وحدت را هم از بیان تعدد میتوان به دست آورد. | ||
در بخش حواشی بر گوهر مراد [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهیجی]]، ابتدا [[رضانژاد، غلامحسین|غلامحسین رضانژاد]] در حد یک صفحه درباره [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق]] و کتابش توضیح مختصری میدهد و سپس حواشی [[رفيعي | در بخش حواشی بر گوهر مراد [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق لاهیجی]]، ابتدا [[رضانژاد، غلامحسین|غلامحسین رضانژاد]] در حد یک صفحه درباره [[لاهیجی، عبدالرزاق بن علی|ملا عبدالرزاق]] و کتابش توضیح مختصری میدهد و سپس حواشی [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]] با این عبارات آغاز میشود: | ||
«قوله: آن مجموع مقدار را جسم تعلیمى گویند». | «قوله: آن مجموع مقدار را جسم تعلیمى گویند». | ||
زیرا «جسم تعلیمى»، عبارت است از مقدار متّصل ثخین و ثخونت، عبارت از حشو بین السّطوح است. پس مادامى که ملاحظه ابعاد ثلاثه مجموعا نشود، ثخونت محقّق نشود و جسم تعلیمى صورت نپذیرد<ref>ر.ک: همان، ص129-130</ref>. | زیرا «جسم تعلیمى»، عبارت است از مقدار متّصل ثخین و ثخونت، عبارت از حشو بین السّطوح است. پس مادامى که ملاحظه ابعاد ثلاثه مجموعا نشود، ثخونت محقّق نشود و جسم تعلیمى صورت نپذیرد<ref>ر.ک: همان، ص129-130</ref>. | ||
[[رفيعي | [[رفيعي قزوینی، ابوالحسن|علامه قزوینی]] در جای دیگر از تعلیقه بر کتاب مزبور چنین مینگارد: «قوله: چه حرکت در مقوله جوهر ممکن نیست...». خلافا للحكيم النّحرير صدر المحقّقين الشّيرازي، أستاد هذا المحقّق - رحمهاللّه - حيث قال بتجدّد الأجسام و تبدّلها في صورها النّوعية و حركتها الجوهرية و أقام عليه براهين كثيرة. | ||
أقول: و هو الحقّ المحقّق و به يستصحّ مسئلة حدوث العالم و يندفع لزوم تخلّف المعلول عن علّته التّامة بناء على حدوثه؛ التّفصيل في الأسفار الأربعة<ref>همان، ص131</ref>؛ | أقول: و هو الحقّ المحقّق و به يستصحّ مسئلة حدوث العالم و يندفع لزوم تخلّف المعلول عن علّته التّامة بناء على حدوثه؛ التّفصيل في الأسفار الأربعة<ref>همان، ص131</ref>؛ | ||