۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي: تفاوت میان نسخه‌ها
الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۹:۰۹
، ۲۴ اکتبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>') |
||
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
}} | }} | ||
'''الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي'''، به تحقیق [[عايدي، محمد صبحي|محمد صبحی عایدی]] و [[عايدي، ربيع صبحي|ربیع صبحی عایدی]] و با مقدمه [[موصلي، اکرم عبدالوهاب|عبدالوهاب موصلی]] و علی فقیر، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] این کتاب را بهعنوان مقدمهای برای طالبان شناخت علوم کلام و اصول دین نگاشته است<ref>ر.ک: تقدیم دکتر اکرم عبدالوهاب موصلی، ص5</ref>. | '''الإشارة في أصول الكلام للإمام فخرالدين محمد بن عمر بن الحسين الرازي'''، به تحقیق [[عايدي، محمد صبحي|محمد صبحی عایدی]] و [[عايدي، ربيع صبحي|ربیع صبحی عایدی]] و با مقدمه [[موصلي، اکرم عبدالوهاب|عبدالوهاب موصلی]] و علی فقیر، کتابی است به زبان عربی با موضوع کلام اسلامی. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] این کتاب را بهعنوان مقدمهای برای طالبان شناخت علوم کلام و اصول دین نگاشته است.<ref>ر.ک: تقدیم دکتر اکرم عبدالوهاب موصلی، ص5</ref>. | ||
این اثر مختصر، کتابی است مفید در بیان عقاید اهل سنت و جماعت بر مذهب [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]<ref>ر.ک: تمهید، ص11</ref>. | این اثر مختصر، کتابی است مفید در بیان عقاید اهل سنت و جماعت بر مذهب [[اشعری، علی بن اسماعیل|ابوالحسن اشعری]]<ref>ر.ک: تمهید، ص11</ref>. | ||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
این اثر، همان طور که از نام آن (الإشارة) برمیآید، مقدمهای است برای طالبان معرفت در علوم کلام و اصول دین. دکتر اکرم موصلی میگوید: پرواضح است که این اثر از کتابهایی است که در دوران پختگی نویسنده تألیف شده و همچنین روشن است که آن را بعد از کتاب «الأربعين» نوشته، بهویژه به این دلیل که بسیاری از عناوین موضوعات این اثر، عنوانهای همان کتاب (الأربعين) است<ref>ر.ک: تقدیم دکتر اکرم عبدالوهاب موصلی، ص5</ref>. | این اثر، همان طور که از نام آن (الإشارة) برمیآید، مقدمهای است برای طالبان معرفت در علوم کلام و اصول دین. دکتر اکرم موصلی میگوید: پرواضح است که این اثر از کتابهایی است که در دوران پختگی نویسنده تألیف شده و همچنین روشن است که آن را بعد از کتاب «الأربعين» نوشته، بهویژه به این دلیل که بسیاری از عناوین موضوعات این اثر، عنوانهای همان کتاب (الأربعين) است.<ref>ر.ک: تقدیم دکتر اکرم عبدالوهاب موصلی، ص5</ref>. | ||
همان گونه که دکتر علی فقیر مینویسد، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]، در دوران اختلاط فرهنگهای مختلف و دیالوگ آنها باهم، زیست میکرده؛ ازاینرو، در کتابهای او و همدورهایهایش از فلاسفه، بحث از مطالبی یافت میشود که پیش از آن وجود نداشته است... [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در دورانی که برخی از افراد امت اسلامی (مانند ابوداود در قول به حدوث قرآن در مقابله با مسیحیانی که قائل به قدم «كلمةالله»، یعنی عیسی بودند) مشغول به اختلافات بودند، حرف آخر (كلمةالفصل) را گفت تا فساد راه برخی را نشان دهد<ref>ر.ک: تقدیم دکتر علی فقیر، ص7-8</ref>. | همان گونه که دکتر علی فقیر مینویسد، [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]]، در دوران اختلاط فرهنگهای مختلف و دیالوگ آنها باهم، زیست میکرده؛ ازاینرو، در کتابهای او و همدورهایهایش از فلاسفه، بحث از مطالبی یافت میشود که پیش از آن وجود نداشته است... [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در دورانی که برخی از افراد امت اسلامی (مانند ابوداود در قول به حدوث قرآن در مقابله با مسیحیانی که قائل به قدم «كلمةالله»، یعنی عیسی بودند) مشغول به اختلافات بودند، حرف آخر (كلمةالفصل) را گفت تا فساد راه برخی را نشان دهد<ref>ر.ک: تقدیم دکتر علی فقیر، ص7-8</ref>. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
کتاب «الإشارة...» سرشار از استدلالات و براهین است. سبب نامگذاری آن به این نام، این است که دغدغه [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در این اثر بر این بوده که مطالب را بهصورت مختصر و درعینحال غیر مخلّ ذکر کند. خود فخر رازی هم در برخی موارد به این امر تذکر میدهد؛ مثلاًدر جایی که در تفسیر «اله» مینویسد: «و هذا المعتقد لا يحتمل ذلك فاكتفينا ههنا بإشارة وجيزة إلی تفسير لفظ الإله...»، یا مثل مواردی که در باب قرآن یا رؤیت سخن گفته است. بهعلاوه، وی گاهی در این کتاب صرفا بدون ذکر قائلین به اقوال اشاره میکند؛ شاید این نیز از باب اشاره و اختصار باشد<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | کتاب «الإشارة...» سرشار از استدلالات و براهین است. سبب نامگذاری آن به این نام، این است که دغدغه [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در این اثر بر این بوده که مطالب را بهصورت مختصر و درعینحال غیر مخلّ ذکر کند. خود فخر رازی هم در برخی موارد به این امر تذکر میدهد؛ مثلاًدر جایی که در تفسیر «اله» مینویسد: «و هذا المعتقد لا يحتمل ذلك فاكتفينا ههنا بإشارة وجيزة إلی تفسير لفظ الإله...»، یا مثل مواردی که در باب قرآن یا رؤیت سخن گفته است. بهعلاوه، وی گاهی در این کتاب صرفا بدون ذکر قائلین به اقوال اشاره میکند؛ شاید این نیز از باب اشاره و اختصار باشد<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>. | ||
البته باید در نظر داشت که اختصار در اینجا از باب اختصار در ذکر مسائل نیست، بلکه اکثر مسائل کلامی در آن ذکر شده است، بلکه اختصار در شبهات خصم و پاسخ به آنهاست<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | البته باید در نظر داشت که اختصار در اینجا از باب اختصار در ذکر مسائل نیست، بلکه اکثر مسائل کلامی در آن ذکر شده است، بلکه اختصار در شبهات خصم و پاسخ به آنهاست.<ref>ر.ک: همان، ص15</ref>. | ||
نویسنده در مقدمه در رد اینکه این کتاب از کتابهای اولیه رازی باشد، شواهدی را از محتوای مطالب این اثر، سایر کتابهای او، ذکر این نکته از زبان [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در هنگام بحث از برخی مسائل که مثلاً«این مطلب در کتابهای سابقم بیان شده است» و... ارائه میکند<ref>ر.ک: همان، ص15-19</ref>. | نویسنده در مقدمه در رد اینکه این کتاب از کتابهای اولیه رازی باشد، شواهدی را از محتوای مطالب این اثر، سایر کتابهای او، ذکر این نکته از زبان [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در هنگام بحث از برخی مسائل که مثلاً«این مطلب در کتابهای سابقم بیان شده است» و... ارائه میکند<ref>ر.ک: همان، ص15-19</ref>. | ||
[[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در تصحیح معاد جسمانی مینویسد: سابقا بیان کردهایم که از معتقدات ما صحت اعاده معدوم است و دلیلمان بر این امر این است که اگر چنین نباشد باید معتقد باشیم محال است و محال بودن آن یا باید بهخاطر حقیقت و ذات آن شیء معدومشده باشد یا به دلیل امری که لازم حقیقت آن است یا بهخاطر امری غیر لازم. دو مورد اول باطل است؛ چون مستلزم محال بودن وجود امثال آن شیء... است. صورت سوم، مستلزم آن است که با از میان رفتن آن امر غیر لازم، اعاده شیء معدم، ممکن شود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص347</ref>. وی در این راستا اشکالی را هم بیان کرده و پاسخ میگوید و سپس مینویسد: حال که جواز اعاده ابدان و اجسام به دلیل عقلی ثابت شد، خوب است که بدانی تمام انبیا بر آن اتفاق دارند و از وقوعش خبر دادهاند؛ هیچیک از اصحاب شرایع و ارباب ادیان، منکر آن نیستند و صدق لهجه و وجوب تبعیت از سخن آنان را هم قبلا ثابت کردهایم، پس اعتراف به معاد جسمانی و تصدیق به وقوعش واجب است<ref>ر.ک: همان، ص349</ref>. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] سپس متفرعات اعتقاد به معاد جسمانی مانند حق بودن عذاب قبر، سؤال نکیر و منکر، میزان، حوض، صراط، سخن گفتن جوارح و مخلوق بودن بهشت و جهنم را با استناد به آیات، ذکر میکند و توضیح میدهد<ref>ر.ک: همان، ص347-355</ref>. | [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] در تصحیح معاد جسمانی مینویسد: سابقا بیان کردهایم که از معتقدات ما صحت اعاده معدوم است و دلیلمان بر این امر این است که اگر چنین نباشد باید معتقد باشیم محال است و محال بودن آن یا باید بهخاطر حقیقت و ذات آن شیء معدومشده باشد یا به دلیل امری که لازم حقیقت آن است یا بهخاطر امری غیر لازم. دو مورد اول باطل است؛ چون مستلزم محال بودن وجود امثال آن شیء... است. صورت سوم، مستلزم آن است که با از میان رفتن آن امر غیر لازم، اعاده شیء معدم، ممکن شود<ref>ر.ک: متن کتاب، ص347</ref>. وی در این راستا اشکالی را هم بیان کرده و پاسخ میگوید و سپس مینویسد: حال که جواز اعاده ابدان و اجسام به دلیل عقلی ثابت شد، خوب است که بدانی تمام انبیا بر آن اتفاق دارند و از وقوعش خبر دادهاند؛ هیچیک از اصحاب شرایع و ارباب ادیان، منکر آن نیستند و صدق لهجه و وجوب تبعیت از سخن آنان را هم قبلا ثابت کردهایم، پس اعتراف به معاد جسمانی و تصدیق به وقوعش واجب است.<ref>ر.ک: همان، ص349</ref>. [[فخر رازی، محمد بن عمر|فخر رازی]] سپس متفرعات اعتقاد به معاد جسمانی مانند حق بودن عذاب قبر، سؤال نکیر و منکر، میزان، حوض، صراط، سخن گفتن جوارح و مخلوق بودن بهشت و جهنم را با استناد به آیات، ذکر میکند و توضیح میدهد<ref>ر.ک: همان، ص347-355</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
محققان، در انتهای این اثر خطاها و تحریفاتی که در چاپ قبلی (به تحقیق محمد ادریس و مراجعه بلال نجار و اشراف شیخ سعید فوده) صورت گرفته را تحت عنوان ملحقات ذکر کردهاند<ref>ر.ک: تمهید، ص21</ref>. آنان این خطاها را در قالب، خطاهای روشی (مانند خطاهای روشی در تحقیق نسخه خطی، میزان ارزش نسخه و تخریج احادیث و ارجاعشان به اصولشان) و اشتباهات نوشتاری (مانند تحریفات، اضافات و کاستیها) دستهبندی کردهاند<ref>ر.ک: ملحقات کتاب، ص357-411</ref>. آنان مینویسند: با چشمپوشی از بسیاری از خطاها و تحریفات در نسخه سابق، بیش از سیصد مورد اشتباه در آن یافتیم<ref>ر.ک: همان، ص411</ref>. | محققان، در انتهای این اثر خطاها و تحریفاتی که در چاپ قبلی (به تحقیق محمد ادریس و مراجعه بلال نجار و اشراف شیخ سعید فوده) صورت گرفته را تحت عنوان ملحقات ذکر کردهاند<ref>ر.ک: تمهید، ص21</ref>. آنان این خطاها را در قالب، خطاهای روشی (مانند خطاهای روشی در تحقیق نسخه خطی، میزان ارزش نسخه و تخریج احادیث و ارجاعشان به اصولشان) و اشتباهات نوشتاری (مانند تحریفات، اضافات و کاستیها) دستهبندی کردهاند<ref>ر.ک: ملحقات کتاب، ص357-411</ref>. آنان مینویسند: با چشمپوشی از بسیاری از خطاها و تحریفات در نسخه سابق، بیش از سیصد مورد اشتباه در آن یافتیم<ref>ر.ک: همان، ص411</ref>. | ||
فهرستهای منابع و مطالب، در انتهای اثر ذکر شده است<ref>ر.ک: کتاب، ص413-425</ref>. | فهرستهای منابع و مطالب، در انتهای اثر ذکر شده است.<ref>ر.ک: کتاب، ص413-425</ref>. | ||
محققان کتاب، پنج دلیل، از جمله وحدت سیاق عبارات این کتاب با سایر کتابهای رازی، ذکر نام پدرش در این اثر و... را برای صحت انتساب آن به نویسنده، ارائه میکنند<ref>ر.ک: تمهید، ص13-14</ref>. | محققان کتاب، پنج دلیل، از جمله وحدت سیاق عبارات این کتاب با سایر کتابهای رازی، ذکر نام پدرش در این اثر و... را برای صحت انتساب آن به نویسنده، ارائه میکنند<ref>ر.ک: تمهید، ص13-14</ref>. | ||