پرش به محتوا

الصراط المستقيم في ربط الحادث بالقديم: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>'
جز (جایگزینی متن - '==پانویس == <references />' به '==پانویس== <references/>')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
جز (جایگزینی متن - 'است<ref>' به 'است.<ref>')
خط ۳۱: خط ۳۱:
بنا بر اصل مسلم فلسفی ضرورت سنخیت و همگونی علت و معلول، نمی‌توان علت هستی را قدیم و هستی را حادث دانست، بلکه باید یا هر دو قدیم باشند و یا هر دو حادث که هر یک محذورهایی را به‌همراه دارند. میر برای پاسخ به این نوع پرسش از مبانی فلسفی و طبیعی چند بهره جست که مهم‌ترین آنها نظریه «حدوث دهری» است.
بنا بر اصل مسلم فلسفی ضرورت سنخیت و همگونی علت و معلول، نمی‌توان علت هستی را قدیم و هستی را حادث دانست، بلکه باید یا هر دو قدیم باشند و یا هر دو حادث که هر یک محذورهایی را به‌همراه دارند. میر برای پاسخ به این نوع پرسش از مبانی فلسفی و طبیعی چند بهره جست که مهم‌ترین آنها نظریه «حدوث دهری» است.


اساسا در میان تمامی نظریات فلسفی میر، آنچه باعث شهرت و آوازه وی گردید و از اهمیت خاصی برخوردار است، همین نظریه ابداعی اوست که یکی از شاهکارهای فلسفی بشمار می‌آید و با مباحث متعددی چون حرکت، زمان، و علم الهی در ارتباط است<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه ‌بیست‌ودو</ref>.
اساسا در میان تمامی نظریات فلسفی میر، آنچه باعث شهرت و آوازه وی گردید و از اهمیت خاصی برخوردار است، همین نظریه ابداعی اوست که یکی از شاهکارهای فلسفی بشمار می‌آید و با مباحث متعددی چون حرکت، زمان، و علم الهی در ارتباط است.<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، صفحه ‌بیست‌ودو</ref>.


این‌ نظریه از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین نظریات در باب پیـدایش جـهان مـی‌باشد، خود میرداماد هم به دشواری، عمق و پیـچیدگی آن اشـاره کرده است‌؛ چنان‌که در متن این‌ کتاب‌ به آن اشاره کرده و می‌گوید: «و أمّا إثبات البداية له علی المعنی المحصّل الذي سـمّيناه الحـدوث الدهـري فدقيق غامض لم يتعرّفه الجمهور لدقّته و غموضته»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص213 و 214</ref>.
این‌ نظریه از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین نظریات در باب پیـدایش جـهان مـی‌باشد، خود میرداماد هم به دشواری، عمق و پیـچیدگی آن اشـاره کرده است‌؛ چنان‌که در متن این‌ کتاب‌ به آن اشاره کرده و می‌گوید: «و أمّا إثبات البداية له علی المعنی المحصّل الذي سـمّيناه الحـدوث الدهـري فدقيق غامض لم يتعرّفه الجمهور لدقّته و غموضته»<ref>ر.ک: متن کتاب، ص213 و 214</ref>.
خط ۴۲: خط ۴۲:


==گزارش محتوا==
==گزارش محتوا==
یکی از مسائل جنجالی و بسیار کهن فلسفی، مسئله حدوث و قدم هستی است. در طول تاریخ، هماره متکلمان و فیلسوفان در این مسئله بنیادی با هم نزاع و مجادله داشتند. تصور متکلمان از حدوث و قدم، محصور در حدوث و قدم زمانی بود و از دید آنها حادث به موجودی اطلاق می‌شد که مسبوق به عدم زمانی باشد و قدیم موجودی بود که مسبوق به عدم زمانی نباشد و بدین ترتیب حق تعالی را قدیم زمانی و ماسوای او را حادث زمانی می‌انگاشتند. در مقابل، فلاسفه عالم امکان را قدیم زمانی می‌دانستند و معتقد بودند که حدوث آن از نوع حدوث ذاتی است و تقدم واجب بر ممکنات همانند تقدم هر علت تامه‌ای بر معلولش تقدم ذاتی است، نه زمانی؛ چه، پذیرش حدوث زمانی عالم به معنای فرض زمانی است که در آن زمان عالم نبوده، اما خالق هستی وجود داشته و این مستلزم تخلخل زمانی در افاضه وجود و خلق و آفرینش و منافی با صفات کمالیه حق تبارک و تعالی و... است<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌وچهار</ref>.
یکی از مسائل جنجالی و بسیار کهن فلسفی، مسئله حدوث و قدم هستی است. در طول تاریخ، هماره متکلمان و فیلسوفان در این مسئله بنیادی با هم نزاع و مجادله داشتند. تصور متکلمان از حدوث و قدم، محصور در حدوث و قدم زمانی بود و از دید آنها حادث به موجودی اطلاق می‌شد که مسبوق به عدم زمانی باشد و قدیم موجودی بود که مسبوق به عدم زمانی نباشد و بدین ترتیب حق تعالی را قدیم زمانی و ماسوای او را حادث زمانی می‌انگاشتند. در مقابل، فلاسفه عالم امکان را قدیم زمانی می‌دانستند و معتقد بودند که حدوث آن از نوع حدوث ذاتی است و تقدم واجب بر ممکنات همانند تقدم هر علت تامه‌ای بر معلولش تقدم ذاتی است، نه زمانی؛ چه، پذیرش حدوث زمانی عالم به معنای فرض زمانی است که در آن زمان عالم نبوده، اما خالق هستی وجود داشته و این مستلزم تخلخل زمانی در افاضه وجود و خلق و آفرینش و منافی با صفات کمالیه حق تبارک و تعالی و... است.<ref>ر.ک: همان، صفحه بیست‌وچهار</ref>.


این سرآغازی شد برای مجموعه‌ای از نزاع‌ها و مشاجره‌های شدید میان حکما و متکلمان.
این سرآغازی شد برای مجموعه‌ای از نزاع‌ها و مشاجره‌های شدید میان حکما و متکلمان.
خط ۷۳: خط ۷۳:
او در جای‌جای آثارش از جمله اثر حاضر، به دیدگاه‌های ابن سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی، جلال‌الدین دوانی و فخر رازی استناد کرده و به تحلیل و نقد آنها پرداخته و از آیات و روایات نیز مدد جسته است.
او در جای‌جای آثارش از جمله اثر حاضر، به دیدگاه‌های ابن سینا، شیخ اشراق، خواجه نصیرالدین طوسی، جلال‌الدین دوانی و فخر رازی استناد کرده و به تحلیل و نقد آنها پرداخته و از آیات و روایات نیز مدد جسته است.


میر در غالب آثار فلسفی‌اش از نظریات حکمای یونان نیز یاد کرده و در تشریح مباحث از دیدگاه‌های فلسفی و شیوه‌های تحلیل آنها بهره برده است<ref>ر.ک: همان</ref>.
میر در غالب آثار فلسفی‌اش از نظریات حکمای یونان نیز یاد کرده و در تشریح مباحث از دیدگاه‌های فلسفی و شیوه‌های تحلیل آنها بهره برده است.<ref>ر.ک: همان</ref>.


میر در سطور پایانی نزعه اولی اثر حاضر تصریح دارد: هرکه جویای درک حقیقت است، باید از میزان طبع مستقیم و معیار ذوق سلیم برخوردار بوده و به جانب بدن و عالم طبیعت التفات ننماید.
میر در سطور پایانی نزعه اولی اثر حاضر تصریح دارد: هرکه جویای درک حقیقت است، باید از میزان طبع مستقیم و معیار ذوق سلیم برخوردار بوده و به جانب بدن و عالم طبیعت التفات ننماید.
خط ۹۳: خط ۹۳:
مآخذ اکثر اقوال، استخراج و در لابه‌لای حواشی و تعلیقات مصنف در بخش پایانی آمده است.
مآخذ اکثر اقوال، استخراج و در لابه‌لای حواشی و تعلیقات مصنف در بخش پایانی آمده است.


منابع روایات، بیشتر با استفاده از برنامه نرم‌افزاری معجم فقهی استخراج شده است<ref>ر.ک: همان، صفحه سی‌ و سی‌ویک</ref>.
منابع روایات، بیشتر با استفاده از برنامه نرم‌افزاری معجم فقهی استخراج شده است.<ref>ر.ک: همان، صفحه سی‌ و سی‌ویک</ref>.


فهرست مطالب، در آغاز کتاب و فهرست‌های آیات، روایات، اشعار، کسان، گروه‌ها، کتاب‌ها و منابع و مآخذ در پایان آن ذکر شده است.
فهرست مطالب، در آغاز کتاب و فهرست‌های آیات، روایات، اشعار، کسان، گروه‌ها، کتاب‌ها و منابع و مآخذ در پایان آن ذکر شده است.
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش