۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
الأنس الجليل بتاريخ القدس و الخليل: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'يك' به 'یک'
جز (جایگزینی متن - 'سبک ى ' به 'سبکى') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
جز (جایگزینی متن - 'يك' به 'یک') |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
جلد اوّل، از | جلد اوّل، از یک مقدّمه و متن اصلى اثر تشكيل شده است. اين جزء اثر، تحليل سياسى شهر بيت‌المقدس مى‌باشد. | ||
مقدّمه اين جزء توسط محقق اثر عدنان يونس عبدالمجيد ابوتبانه نگارش يافته است. | مقدّمه اين جزء توسط محقق اثر عدنان يونس عبدالمجيد ابوتبانه نگارش يافته است. | ||
جلد دوّم، كتاب هم از | جلد دوّم، كتاب هم از یک مقدّمه و متن اصلى اثر تشكيل يافته است. اين جزء به توصيف بناهاى بيت‌المقدس و مناطق نزدیک آن و شرم احوال بزرگان اين شهر پرداخته است. مقدّمه اين جزء هم توسط محقق آن محمود عوده كعابنه تحرير شده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
اين مباحث كه همه با آيات قرآن و احاديث و اخبار نبوى به طور مستدّل مطرح شده سليمان كه از پسران حضرت داود(ع) است و به تصريح قرآن، نبوت و سلطنت را با هم داشت. در زبان سلطنت خود بر روى مدفن ابراهيم(ع) كه در سرزمينى به نام حبرون قرار داشت، بنايى ساخت. قبل از ابراهيم(ع)، ساره همسرش در اين مكان دفن شده بود و بعد از ابراهيم(ع) نيز پسرش اسحاق و همسرش، يعقوب و همسرش همگى در اينجا دفن هستند و چون مسلمانان در فلسطين جاى گرفتند آن را مشهد ابراهيم ناميدند و مسجدى در آنجا ساختند و نيز اين منطقه حبرون بعدها لقب ابراهيم را گفت و به الخليل موسوم شد. مؤلف با ذكر اين مطالب، سپس وارد آداب زيارت حضرت ابراهيم(ع) و بعد طول و عرض جغرافيايى اين بنايى كه حضرت سليمان(ع) و لوط بردارزاده‌اش كه از نخستين كسانى بود كه همراه ساره همسرش به وى گرويدند و ايوب(ع) و شعيب(ع) مى‌شود و سرگذشت‌هاى اين پيامبران الهى را با تحليل حوادث آن بازگو مى‌كند تا نوبت به موسى(ع)، برگشت او به مصر و برگزيده شدن از سوى خدا و داستان و برخورد با ساحران و تا سپردن سپاهيان فرعون به دريا و از يادآورى اينها مجيرالدين مؤلف اثر، پلى مى‌سازد بين ارتباط و علاقه‌اى كه موسى(ع) به قوم بنى اسرائيل و پيوندى كه با بيت‌المقدس داشته است، مى‌رسد و از نفرتى كه با ستمگران كه بر اين سرزمين حكومت مى‌كند. | اين مباحث كه همه با آيات قرآن و احاديث و اخبار نبوى به طور مستدّل مطرح شده سليمان كه از پسران حضرت داود(ع) است و به تصريح قرآن، نبوت و سلطنت را با هم داشت. در زبان سلطنت خود بر روى مدفن ابراهيم(ع) كه در سرزمينى به نام حبرون قرار داشت، بنايى ساخت. قبل از ابراهيم(ع)، ساره همسرش در اين مكان دفن شده بود و بعد از ابراهيم(ع) نيز پسرش اسحاق و همسرش، يعقوب و همسرش همگى در اينجا دفن هستند و چون مسلمانان در فلسطين جاى گرفتند آن را مشهد ابراهيم ناميدند و مسجدى در آنجا ساختند و نيز اين منطقه حبرون بعدها لقب ابراهيم را گفت و به الخليل موسوم شد. مؤلف با ذكر اين مطالب، سپس وارد آداب زيارت حضرت ابراهيم(ع) و بعد طول و عرض جغرافيايى اين بنايى كه حضرت سليمان(ع) و لوط بردارزاده‌اش كه از نخستين كسانى بود كه همراه ساره همسرش به وى گرويدند و ايوب(ع) و شعيب(ع) مى‌شود و سرگذشت‌هاى اين پيامبران الهى را با تحليل حوادث آن بازگو مى‌كند تا نوبت به موسى(ع)، برگشت او به مصر و برگزيده شدن از سوى خدا و داستان و برخورد با ساحران و تا سپردن سپاهيان فرعون به دريا و از يادآورى اينها مجيرالدين مؤلف اثر، پلى مى‌سازد بين ارتباط و علاقه‌اى كه موسى(ع) به قوم بنى اسرائيل و پيوندى كه با بيت‌المقدس داشته است، مى‌رسد و از نفرتى كه با ستمگران كه بر اين سرزمين حكومت مى‌كند. | ||
در ادامه مؤلف، از ديگران پيامبران بزرگ كه ارتباط و علاقه‌اى با اين سرزمين و مكان مقدس داشته‌اند، صحبت مى‌كند. از داود، سليمان و يونس تا اينكه مى‌رسد. كنى كه بعد از به تخت نشستن، در سال چهارم حكومت خود(600 سال قبل از ميلاد) به بيت‌المقدس تاخت و اين شهر را ويران نمود و اين اوّلين ويرانى شهر مقدس بود و آن تا 70 سال به طول انجاميد. پس در جنگى كه بين ايران و بابل درگرفت، بيت‌المقدس به دست كوروش هخامنشى فتح شد و از 538 قبل از ميلاد تا 332 در تصرف آنها بود. در اين دوره گروهايى از بنى اسرائيل كه به سرزمين‌هاى عربى گريخته بودند، مجددا به بيت‌المقدس بازگشتند. در سال 332 قبل از ميلاد اسكندر مقدونى با شكست امپراتورى ايران، اين شهر را فتح كرد. پس از اسكندر، بيت‌المقدس متناوبا زير سيطره «بطالسه مصر» و «پادشاهان سلوكى» قرار داشت. و اين وضع ادامه داشت تا اينكه در سال 63 قبل از ميلاد«روميان»، و در 40 قبل از ميلاد «پارتيان» ايرانى بر بيت‌المقدس مسلط شدند و اندكى بعد «هرود» به يارى روميان بر بيت‌المقدس استيلا يافت حضرت عيسى(ع) در دوره حكومت او به دنيا آمد. چهل سال بعد از مصلوب شدن حضرت مسيح و رفته او به آسمان، «طيطوس» شاه رومى، در همان اولين سال حكومت خود به بيت‌المقدس حمله كرد و ابن شهر را ويران نمود. | در ادامه مؤلف، از ديگران پيامبران بزرگ كه ارتباط و علاقه‌اى با اين سرزمين و مكان مقدس داشته‌اند، صحبت مى‌كند. از داود، سليمان و يونس تا اينكه مى‌رسد. كنى كه بعد از به تخت نشستن، در سال چهارم حكومت خود(600 سال قبل از ميلاد) به بيت‌المقدس تاخت و اين شهر را ويران نمود و اين اوّلين ويرانى شهر مقدس بود و آن تا 70 سال به طول انجاميد. پس در جنگى كه بين ايران و بابل درگرفت، بيت‌المقدس به دست كوروش هخامنشى فتح شد و از 538 قبل از ميلاد تا 332 در تصرف آنها بود. در اين دوره گروهايى از بنى اسرائيل كه به سرزمين‌هاى عربى گريخته بودند، مجددا به بيت‌المقدس بازگشتند. در سال 332 قبل از ميلاد اسكندر مقدونى با شكست امپراتورى ايران، اين شهر را فتح كرد. پس از اسكندر، بيت‌المقدس متناوبا زير سيطره «بطالسه مصر» و «پادشاهان سلوكى» قرار داشت. و اين وضع ادامه داشت تا اينكه در سال 63 قبل از ميلاد«روميان»، و در 40 قبل از ميلاد «پارتيان» ايرانى بر بيت‌المقدس مسلط شدند و اندكى بعد «هرود» به يارى روميان بر بيت‌المقدس استيلا يافت حضرت عيسى(ع) در دوره حكومت او به دنيا آمد. چهل سال بعد از مصلوب شدن حضرت مسيح و رفته او به آسمان، «طيطوس» شاه رومى، در همان اولين سال حكومت خود به بيت‌المقدس حمله كرد و ابن شهر را ويران نمود. هیکل يا همان معبدسليمان(ع) را به آتش كشيد و همه كتب آنها را بسوزاند و يهوديان مستقر در بيت‌المقدس را به قتل رساند؛ مگر آنانى كه گريختند يا مخفى شدند. اين ويرانى دوم بيت‌المقدس بود. قوم يهود از اين پس تاكنون برای آنها در اين سرزمين (منظور سال تألیف اثر است) رياست و حكومتى نبوده است. مؤلف در ضمن اين برهه از تاريخ بيت‌المقدس، سرگذشت و حوادث تاريخى انبياء زكريا، يحيى و عيسى عليهم‌السلام با كمك گرفتن آيات از قرآن كريم و احاديث دنبال مى‌كنند. سرزمين فلسطين و بيت‌المقدس در 312 ميلادى به متصرفات «قسطنطن» امپراتور مسيحى روم افزوده شد. در اين دوره كليسها و دينى مسيحى رو به توسعه نهاد و گروه‌هاى مسيحى به اين شهر كوچ نموده و در آنجا اقامت گزيدند. اين وضع ادامه داشت تا اينكه درپى شكست روميان از ساسانيان، بيت‌المقدس به تصرف ايرانيان درآمد؛ ولى با تحولات سياسى و نظامى كه رخ داد تا فتح آل به دست مسلمانان (15 قمرى) در سلطه مسيحيان بود. | ||
مؤلف با رسيدن به فتح بيت‌المقدس توسط مسلمانان بخشى را اختصاص به زندگانى پيامبر اكرم(ص) (ميلاد، نسب، بعثت، هجرت، رابطه با انصار، غزوات، صفات، سخوات، همسران و وفات آن حضرت) مى‌دهند. و با كمك آيات، روايات و كتب تاريخى به تحليل حوادث اين برهه مى‌پردازد. | مؤلف با رسيدن به فتح بيت‌المقدس توسط مسلمانان بخشى را اختصاص به زندگانى پيامبر اكرم(ص) (ميلاد، نسب، بعثت، هجرت، رابطه با انصار، غزوات، صفات، سخوات، همسران و وفات آن حضرت) مى‌دهند. و با كمك آيات، روايات و كتب تاريخى به تحليل حوادث اين برهه مى‌پردازد. | ||
| خط ۱۰۲: | خط ۱۰۲: | ||
و اين امر در زمان حكومت المستفى بالله به وقوع پيوست كه مؤلف در قسمتى كه با عنوان «ذكر الفتح الصلاحى» آمده، اين واقعه را به طور كامل و مبسوط بيان نموده است. | و اين امر در زمان حكومت المستفى بالله به وقوع پيوست كه مؤلف در قسمتى كه با عنوان «ذكر الفتح الصلاحى» آمده، اين واقعه را به طور كامل و مبسوط بيان نموده است. | ||
و در اين ادالة تاريخ بيت‌المقدس كه صفحات پایانى اين مجلد است، مى‌آورد كوشش‌هاى «فرنكان» برای تسخير مجدد شهر در زمان صلاح‌الدين ايوبى (متوفاى 589 قمرى) به جايى نرسيد؛ اما پس از مرگ «العادل ايوبى» كه بيان اعضاى خاندان رقابت و كشمكش افتاد، صليبيان پس از تسخيير | و در اين ادالة تاريخ بيت‌المقدس كه صفحات پایانى اين مجلد است، مى‌آورد كوشش‌هاى «فرنكان» برای تسخير مجدد شهر در زمان صلاح‌الدين ايوبى (متوفاى 589 قمرى) به جايى نرسيد؛ اما پس از مرگ «العادل ايوبى» كه بيان اعضاى خاندان رقابت و كشمكش افتاد، صليبيان پس از تسخيير یکى از شهرها روى به بيت‌المقدس نهادند. | ||
«المعظم» كه تاب مقاومت نداشت، در محرم 616، ديوارهاى شهر بيت‌المقدس را ويران كرد تا فرزانگان، نتوانند بعد از پيروزى از آنجا به عنوان پايگاهى برای حمله به ديگر نقاط استفاده كنند. از اين پس، بيت‌المقدس تا سال 626 قمرى كه در دست مصريان بود، چندين بار اين شهر ميان آنها دست به دست شده است. در اين سال طبق معاهده‌اى به فرنگان واگذار شد. | «المعظم» كه تاب مقاومت نداشت، در محرم 616، ديوارهاى شهر بيت‌المقدس را ويران كرد تا فرزانگان، نتوانند بعد از پيروزى از آنجا به عنوان پايگاهى برای حمله به ديگر نقاط استفاده كنند. از اين پس، بيت‌المقدس تا سال 626 قمرى كه در دست مصريان بود، چندين بار اين شهر ميان آنها دست به دست شده است. در اين سال طبق معاهده‌اى به فرنگان واگذار شد. | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۹: | ||
اين مجلد هم از | اين مجلد هم از یک مقدّمه كه تدوين، توسط محققّ محمود عوده كعابنه انجام پذيرفته و متن اصلى تشكيل يافته است. در مقدّمه، محقّق؛ همانند مجلد اوّل، قسمت اوّل به معرفى احوال مجيرالدين عليمى حنبلى و بررسى علمى عصر مؤلف پرداخته، امّا به طور مختصر و در آخر اين قسمت از مصادر و منابعى كه در نگارش اثر سود جسته و بعد از روش نگارش او سخن رانده است. | ||
قسمت دوّم اين مقدّمه، اختصاص به معرّفى اين مجلّد؛ شامل موضوعاتى كه مطرح شده و در آخر از نسخ خطى كه از اين جزء موجود است و از ويژگى نسخه‌اى كه اصل قرار گرفته و يا نسخ ديگر مقابله شده، به طور كامل بحث مى‌كند. در پایان اين قسمت تصويرى از تمامى نسخ؛ همانند مجلد اوّل درج نموده است. | قسمت دوّم اين مقدّمه، اختصاص به معرّفى اين مجلّد؛ شامل موضوعاتى كه مطرح شده و در آخر از نسخ خطى كه از اين جزء موجود است و از ويژگى نسخه‌اى كه اصل قرار گرفته و يا نسخ ديگر مقابله شده، به طور كامل بحث مى‌كند. در پایان اين قسمت تصويرى از تمامى نسخ؛ همانند مجلد اوّل درج نموده است. | ||
متن اصلى اين جزء كه در ادامه تاريخ بيت‌المقدّس مى‌باشد و بيش از 13 صفحه نمى‌باشد، با عنوان فتح ملك ناصرى - داورى آغاز مى‌شود. بيت‌المقدس تا سال 626 قمرى در دست مصيريان بود. در الكامل برادر العظم(متوفاى 656) معاهده‌اى با امپراتور روم منعقد نمود، طبق اين معاهده شهر بيت‌المقدس به مدت 11(626 تا 638) به آنها سپرده شد. در سال 641 قمرى ايوبيان مصر (ملك صالح ايوب) به توسط | متن اصلى اين جزء كه در ادامه تاريخ بيت‌المقدّس مى‌باشد و بيش از 13 صفحه نمى‌باشد، با عنوان فتح ملك ناصرى - داورى آغاز مى‌شود. بيت‌المقدس تا سال 626 قمرى در دست مصيريان بود. در الكامل برادر العظم(متوفاى 656) معاهده‌اى با امپراتور روم منعقد نمود، طبق اين معاهده شهر بيت‌المقدس به مدت 11(626 تا 638) به آنها سپرده شد. در سال 641 قمرى ايوبيان مصر (ملك صالح ايوب) به توسط ممالیک ترك باز بر آنجا مسلط شدند. گرچه مدتى بعد بر اثر كشمكش‌هاى مجلى و تهاجم خوارزميان، شهر به دست صليبيان افتاد، در اين هنگام سلطان نورالدين سروان سپاه خود «شيركوه» به ديار مصر فرستاد(در مرتبه سوم) كه جنگ سختى ميان دو سپاه در گرفت و سرانجام «شيركوه» پيروز شد. بعد از فوت شيركوه (644) عاضرالدين الله خليفه ناطهى، يوسف صلاح‌الدين را به جاى او بر مسند وزارت نشاند. بعد از مدّتى سلطان نورالدين از شام نامه‌اى به وى نوشت كه از اين پس فاطمين را از خطبه محو سازد و خطبه به نام خليفه عباسى خوانده شود و بيت‌المقدس در دست مصريان بازماند كه مؤلف تمام اين وقايع را به طور مفصل و كامل تحليل نموده است و در زمان او هنوز مصريان بر بيت‌المقدس حكم مى‌رانند تا اين كه در سال 923 قمرى سلطان سليم(پادشان عثمانى) به اين شهر دست يافت. | ||
از صفحه 45 تا پایان (صفحه504) مؤلف اول به معرفى آثار و بناهاى تاريخى بيت‌المقدس از جمله مساجد، كليساها، مدرسه‌ها زوايا، تكايا، رباطها، مقابر و قلاع و استكامات مى‌پردازد(صفحه 150) كه به معرفى و توصيف مجموعه حرم شامل مسجد الاقصى و قبة الصخره (مسجد عمر) كه از زيباترين، قديمى‌ترين بناهاى اين شهر مى‌باشد، مى‌پردازد كه از جمله آنها محراب داود(ع) جامع الغاريه مهد عيسى(ع)، قبة السلسة، قبه معراج، مقام النبى(ص)، مقام خضر(ع)، قبه سليمان، قبه موسى، ابواب مسجدالاقصى باب الرحمة، با التوبة، باب البراق(درى كه پيامر(ص) در شب معراج از آنجا داخل مسجد الاقصى شد) يا باب الجنائن، باب الاسباط و از مدارس بيت‌المقدس، مدرسه فخريّه، تنكزيّه، بلديّه، عثمانيّه، ارغونيّه، خاتونيّه، جوهريّه (مدارس كه در غرب كليساى آن واقع هستند) و مدرسه جاوليّه، ملكيّه، اصعرديّه، فاسيه، دواداريه و...(از سمت شمال) از كليساها كليساى قمامه، صهيون ماريعقوب و كليساى مصلبه و از زوايا مى‌توان زاويه الازرق، شيخ يعقوب عجمى، بلاسى، طواشيه و... | از صفحه 45 تا پایان (صفحه504) مؤلف اول به معرفى آثار و بناهاى تاريخى بيت‌المقدس از جمله مساجد، كليساها، مدرسه‌ها زوايا، تكايا، رباطها، مقابر و قلاع و استكامات مى‌پردازد(صفحه 150) كه به معرفى و توصيف مجموعه حرم شامل مسجد الاقصى و قبة الصخره (مسجد عمر) كه از زيباترين، قديمى‌ترين بناهاى اين شهر مى‌باشد، مى‌پردازد كه از جمله آنها محراب داود(ع) جامع الغاريه مهد عيسى(ع)، قبة السلسة، قبه معراج، مقام النبى(ص)، مقام خضر(ع)، قبه سليمان، قبه موسى، ابواب مسجدالاقصى باب الرحمة، با التوبة، باب البراق(درى كه پيامر(ص) در شب معراج از آنجا داخل مسجد الاقصى شد) يا باب الجنائن، باب الاسباط و از مدارس بيت‌المقدس، مدرسه فخريّه، تنكزيّه، بلديّه، عثمانيّه، ارغونيّه، خاتونيّه، جوهريّه (مدارس كه در غرب كليساى آن واقع هستند) و مدرسه جاوليّه، ملكيّه، اصعرديّه، فاسيه، دواداريه و...(از سمت شمال) از كليساها كليساى قمامه، صهيون ماريعقوب و كليساى مصلبه و از زوايا مى‌توان زاويه الازرق، شيخ يعقوب عجمى، بلاسى، طواشيه و... | ||