پرش به محتوا

أربعة كتب إسماعيلية: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۳ اکتبر ۲۰۱۸
جز
جایگزینی متن - 'يك' به 'یک'
جز (جایگزینی متن - 'براى' به 'برای')
جز (جایگزینی متن - 'يك' به 'یک')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
خط ۴۸: خط ۴۸:
اساس فرقه اسماعيليه مبتنى بر اين است كه امامت، حضرت [[امام جعفر صادق(ع)]] به اسماعيل فرزند بزرگش كه قبل از پدر فوت كرده بود رسيده است كه اين فرقه به نام اسماعيليه خالص معروفند.اين گروه مرگ اسماعيل را در زمان حيات پدرش انكار مى‌نمايد و مدعى شده‌اند اسماعيل نمى‌ميرد تا زمانى كه حاكميت بر زمين را در اختيار گيرد و همو امام قائم است.فرقه دوم عقيده دارند امامت پس از [[امام جعفر صادق(ع)]] به محمد بن اسماعيل رسيده است اين گروه مى‌گویند:امامت آينده در زمان حيات [[امام جعفر صادق(ع)]] از آن او بود، ولى چون او قبل از پدرش درگذشت [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] امامت را به محمد بن اسماعيل سپرده است.پيروان اين عقيده مبارکيّه نام دارند.پس اگر بتوان برای مكتب اسماعيليه با تمام تقسيمات و انشعاباتى كه در آن رخ داده است و در سراسر جهان پراكنده‌اند انديشه‌اى محورى، ايده‌اى اصلى و مشخصه‌اى روشن كرد انديشه امامت اسماعيلى است كه از اهميت ممتازى برخوردار است.شايد بتوان ادعا كرد كه همه تعاليم و آموزه‌ها و ابعاد فعاليت آنان را پيوندى محكم جهت‌دهى، منظم، كاربردى و معنادار كرده است.
اساس فرقه اسماعيليه مبتنى بر اين است كه امامت، حضرت [[امام جعفر صادق(ع)]] به اسماعيل فرزند بزرگش كه قبل از پدر فوت كرده بود رسيده است كه اين فرقه به نام اسماعيليه خالص معروفند.اين گروه مرگ اسماعيل را در زمان حيات پدرش انكار مى‌نمايد و مدعى شده‌اند اسماعيل نمى‌ميرد تا زمانى كه حاكميت بر زمين را در اختيار گيرد و همو امام قائم است.فرقه دوم عقيده دارند امامت پس از [[امام جعفر صادق(ع)]] به محمد بن اسماعيل رسيده است اين گروه مى‌گویند:امامت آينده در زمان حيات [[امام جعفر صادق(ع)]] از آن او بود، ولى چون او قبل از پدرش درگذشت [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]] امامت را به محمد بن اسماعيل سپرده است.پيروان اين عقيده مبارکيّه نام دارند.پس اگر بتوان برای مكتب اسماعيليه با تمام تقسيمات و انشعاباتى كه در آن رخ داده است و در سراسر جهان پراكنده‌اند انديشه‌اى محورى، ايده‌اى اصلى و مشخصه‌اى روشن كرد انديشه امامت اسماعيلى است كه از اهميت ممتازى برخوردار است.شايد بتوان ادعا كرد كه همه تعاليم و آموزه‌ها و ابعاد فعاليت آنان را پيوندى محكم جهت‌دهى، منظم، كاربردى و معنادار كرده است.


يكى از ابعاد وجودى امام از نظر اسماعيليه حتى در دورانى كه در ستر كامل به سر مى‌برد، برقرارى پيوندش با طبقات مختلف جامعه است و داعيان به مراتب گوناگون دستورها و خواسته‌هاى او را در جامعه گسترش مى‌دهند امام شأن تأویل و تفسير شريعت را بر دوش دارد.از نظر اسماعيليان عقايد و انديشه‌هاى انسانها و معارف و احكام الهى و شريعت داراى دو مرتبه است:ظاهر و باطن و از جنبه باطنى مذهب آنان بر دو پايه استوار است:
یکى از ابعاد وجودى امام از نظر اسماعيليه حتى در دورانى كه در ستر كامل به سر مى‌برد، برقرارى پيوندش با طبقات مختلف جامعه است و داعيان به مراتب گوناگون دستورها و خواسته‌هاى او را در جامعه گسترش مى‌دهند امام شأن تأویل و تفسير شريعت را بر دوش دارد.از نظر اسماعيليان عقايد و انديشه‌هاى انسانها و معارف و احكام الهى و شريعت داراى دو مرتبه است:ظاهر و باطن و از جنبه باطنى مذهب آنان بر دو پايه استوار است:


1) تأویل قرآن و دين كه در بخش بعدى اين را توضيح خواهيم داد.
1) تأویل قرآن و دين كه در بخش بعدى اين را توضيح خواهيم داد.
خط ۵۹: خط ۵۹:
از اين واژه تعريف جامعى ارائه نشده است ولى به نظر مى‌رسد او كسى است كه به قيام رسول ناطق مى‌پردازد و عهده‌دار تربيت و تعليم و پاسداشت و حفاظت و يار اوست.چنين شخصى بالاترين مراتب امامت را دارا است.
از اين واژه تعريف جامعى ارائه نشده است ولى به نظر مى‌رسد او كسى است كه به قيام رسول ناطق مى‌پردازد و عهده‌دار تربيت و تعليم و پاسداشت و حفاظت و يار اوست.چنين شخصى بالاترين مراتب امامت را دارا است.
2-امام اساس:
2-امام اساس:
از جانشين هريك از پيامبران به اساس دوره، صامت و وصى تعبير آورده مى‌شود.
از جانشين هریک از پيامبران به اساس دوره، صامت و وصى تعبير آورده مى‌شود.
علوم تأویل شريعت و اسرار بواطن به خلايق پيش اوست و امامان بعدى از نسل اویند.اساس ممكن است مستقر يا مستودع باشد.امام مستقر امامى است كه امامت در فرزندان او ادامه مى‌يابد و امام مستودع امامى است كه همه صفات و خصوصيات امام را داراست ولى سلسله امامت بعد از او در فرزندانش ادامه نمى‌يابد و به برادرش مى‌رسد.براساس نظر اسماعيليان فقط امامت مستقر در همه دوره‌ها وجود داشته است، نه مستودع.امام مستقر مى‌تواند در هر دو دوره بهتر و كشف عهده‌دار امامت باشد.
علوم تأویل شريعت و اسرار بواطن به خلايق پيش اوست و امامان بعدى از نسل اویند.اساس ممكن است مستقر يا مستودع باشد.امام مستقر امامى است كه امامت در فرزندان او ادامه مى‌يابد و امام مستودع امامى است كه همه صفات و خصوصيات امام را داراست ولى سلسله امامت بعد از او در فرزندانش ادامه نمى‌يابد و به برادرش مى‌رسد.براساس نظر اسماعيليان فقط امامت مستقر در همه دوره‌ها وجود داشته است، نه مستودع.امام مستقر مى‌تواند در هر دو دوره بهتر و كشف عهده‌دار امامت باشد.
3-امام متمّ
3-امام متمّ
خط ۶۵: خط ۶۵:
4-امام دوره ستر:
4-امام دوره ستر:
امامى است كه از ديده پيروانش پنهان است، از نظر اسماعيليان با هجرت محمد بن اسماعيل از مدينه دوران ستر امامت آغاز و با استقرار خلافت فاطمى به پایان رسيده است و از آنجا كه لفظ دور مطرح شد و در كتاب كرارا خواهد آمد مورد بررسى قرار مى‌دهيم.
امامى است كه از ديده پيروانش پنهان است، از نظر اسماعيليان با هجرت محمد بن اسماعيل از مدينه دوران ستر امامت آغاز و با استقرار خلافت فاطمى به پایان رسيده است و از آنجا كه لفظ دور مطرح شد و در كتاب كرارا خواهد آمد مورد بررسى قرار مى‌دهيم.
اسماعيليان قديم معتقد بودند كه تاريخ بشر در هفت دوره هريك با طول زمان معينى به پایان مى‌رسد هر دوره با پيامبرى كه آورنده وحى و شريعتى دارد آغاز مى‌شود.
اسماعيليان قديم معتقد بودند كه تاريخ بشر در هفت دوره هریک با طول زمان معينى به پایان مى‌رسد هر دوره با پيامبرى كه آورنده وحى و شريعتى دارد آغاز مى‌شود.
براساس اين نظريه در شش دوره تاريخ اوليه بشر شش ناطق ظهور كرده است كه اينان همان پيامبران اولو العزم، حضرت آدم(ع)، نوح(ع)، ابراهيم(ع) موسى(ع)، عيسى(ع) و حضرت محمد(ص)هستند.امامان متمّم اين 6 دوره عبارتند از هنيد، هود، تارخ ادّ، حزيمه و جناب ابوطالب و برای هريك از اين 6 باطن نخستين يك وصى روحانى كه اساس وصايت و يا امام مستقر هست كه عبارتند از شيث، سام، اسماعيل، هارون، ايوشح، شمعون و [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]].هابيل برای دوره اوّل و اسحاق برای دوره سوم عهده‌دار نقش اساس(امام مستودع) بوده‌اند.مبدأ دوره ششم از نظر اسماعيليان با رسالت حضرت محمد(ص)آغاز مى‌شود.
براساس اين نظريه در شش دوره تاريخ اوليه بشر شش ناطق ظهور كرده است كه اينان همان پيامبران اولو العزم، حضرت آدم(ع)، نوح(ع)، ابراهيم(ع) موسى(ع)، عيسى(ع) و حضرت محمد(ص)هستند.امامان متمّم اين 6 دوره عبارتند از هنيد، هود، تارخ ادّ، حزيمه و جناب ابوطالب و برای هریک از اين 6 باطن نخستين یک وصى روحانى كه اساس وصايت و يا امام مستقر هست كه عبارتند از شيث، سام، اسماعيل، هارون، ايوشح، شمعون و [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]].هابيل برای دوره اوّل و اسحاق برای دوره سوم عهده‌دار نقش اساس(امام مستودع) بوده‌اند.مبدأ دوره ششم از نظر اسماعيليان با رسالت حضرت محمد(ص)آغاز مى‌شود.
در اين دوره نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداخته‌اند، امامان مستقر كه هفت نفرند عبارتند از:امام حسين(ع)، امام على بن الحسن(ع)، امام محمد بن على(ع)، امام جعفر بن محمّد(ع)، اسماعيل بن جعفر و محمد بن اسماعيل براساس اختلاف انظار ميان برخى از انشعابات اسماعيلى گاه [[امام على(ع)]]سر سلسله امامان هفت‌گانه ياد مى‌شود و در نتيجه امام حسن(ع) مستودع خواهد بود و گاه [[امام على(ع)]] اساس دوره شناخته مى‌شود و آنگاه سلسله امامان مستقر از امام حسن(ع)
در اين دوره نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداخته‌اند، امامان مستقر كه هفت نفرند عبارتند از:امام حسين(ع)، امام على بن الحسن(ع)، امام محمد بن على(ع)، امام جعفر بن محمّد(ع)، اسماعيل بن جعفر و محمد بن اسماعيل براساس اختلاف انظار ميان برخى از انشعابات اسماعيلى گاه [[امام على(ع)]]سر سلسله امامان هفت‌گانه ياد مى‌شود و در نتيجه امام حسن(ع) مستودع خواهد بود و گاه [[امام على(ع)]] اساس دوره شناخته مى‌شود و آنگاه سلسله امامان مستقر از امام حسن(ع)
آغاز مى‌گردد و آنچه مسلم است در اين دوره (پيامبرى حضرت محمد(ص))، محمد بن اسماعيل امام هفتم دوره، امام متمّم، اساس، صامت وصى و ناطق دوره بعدى (دور هفتم كه دور معادى آخر ناميده مى‌شود) است كه مقاله «رسالة تحفة المرتاد و غصة الاضداد» به‌طور كامل شرح اين ادوار پرداخته است.
آغاز مى‌گردد و آنچه مسلم است در اين دوره (پيامبرى حضرت محمد(ص))، محمد بن اسماعيل امام هفتم دوره، امام متمّم، اساس، صامت وصى و ناطق دوره بعدى (دور هفتم كه دور معادى آخر ناميده مى‌شود) است كه مقاله «رسالة تحفة المرتاد و غصة الاضداد» به‌طور كامل شرح اين ادوار پرداخته است.
بعد از انديشه امامت كه انديشه‌اى محورى و شاخص در فرقه اسماعيلى بود به شاخص دوم اين فرقه تأویل مى‌پردازيم.تأویل مفهومى بنيادين در انديشه اسماعيليه است و بر فرآيندى معرفتى، شهودى اطلاق مى‌شود كه ناظر به يك معرفت‌شناسى و جهان‌شناسى خاص است بر يك جمله مى‌توان گفت كه اين‌فرآيند نوعى گذر از معناهاى ظاهرى شريعت و قرآن به معناهاى باطنى آنهاست.اهمّيتى خاصى كه اسماعيليان برای باطن و حقايق مكتوم در باطن دين قائل بودند، آنان به عنوان سخن‌گویان اصلى سنّت باطنى در ميان مسلمانان شناخته شدند و به باطنيّه شهرت يافتند.
بعد از انديشه امامت كه انديشه‌اى محورى و شاخص در فرقه اسماعيلى بود به شاخص دوم اين فرقه تأویل مى‌پردازيم.تأویل مفهومى بنيادين در انديشه اسماعيليه است و بر فرآيندى معرفتى، شهودى اطلاق مى‌شود كه ناظر به یک معرفت‌شناسى و جهان‌شناسى خاص است بر یک جمله مى‌توان گفت كه اين‌فرآيند نوعى گذر از معناهاى ظاهرى شريعت و قرآن به معناهاى باطنى آنهاست.اهمّيتى خاصى كه اسماعيليان برای باطن و حقايق مكتوم در باطن دين قائل بودند، آنان به عنوان سخن‌گویان اصلى سنّت باطنى در ميان مسلمانان شناخته شدند و به باطنيّه شهرت يافتند.
اسماعيليه از دو شيوه در تأویل قرآن استفاده مى‌كنند:
اسماعيليه از دو شيوه در تأویل قرآن استفاده مى‌كنند:
1-شيوه استدلال مفهومى
1-شيوه استدلال مفهومى
خط ۹۶: خط ۹۶:
العالمين عليها توبه60/-زبور، حجّ، نمل، عاكفين، آيات محكمات و مساجد در سوره انبياء105/
العالمين عليها توبه60/-زبور، حجّ، نمل، عاكفين، آيات محكمات و مساجد در سوره انبياء105/
حجّ27/، نحل68/، بقرة125/، آل عمران7/، توبه18/ و جنّ18/
حجّ27/، نحل68/، بقرة125/، آل عمران7/، توبه18/ و جنّ18/
بعضى از آيات به‌طور خالص به هريك از ائمه تأویل شده است آيه'''التين و الزيتون'''و'''الشفع و الوتر'''به
بعضى از آيات به‌طور خالص به هریک از ائمه تأویل شده است آيه'''التين و الزيتون'''و'''الشفع و الوتر'''به
امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و در آيه'''الّذين يؤمنون بالغيب و يقيمون الصلوة'''(بقرة3/) مراد از صلوةامام حسين(ع) و امامان از ذريه او هستند.عنبا و قضبا، زيتونا و نخلا و حدائق غلبا و فاكهة و ابّا در
امام حسن(ع) و امام حسين(ع) و در آيه'''الّذين يؤمنون بالغيب و يقيمون الصلوة'''(بقرة3/) مراد از صلوةامام حسين(ع) و امامان از ذريه او هستند.عنبا و قضبا، زيتونا و نخلا و حدائق غلبا و فاكهة و ابّا در
سوره عبس آيه 24 تا 30 امام حسين(ع) و امامان بعد از او تا امام هفتم(ع) تأویل شده است.
سوره عبس آيه 24 تا 30 امام حسين(ع) و امامان بعد از او تا امام هفتم(ع) تأویل شده است.
خط ۱۲۲: خط ۱۲۲:
خداى تعالى امر خویش را به دو حرف بسته و اين دو حرف گواهى مى‌دهد كه همه آفريدگار جفتند.كاف و نون كه اوّل پديد آيد، مثل است بر دو اصل لطيف(عقل، نفس) و لام و ميم كز ميان ايشان پديد آيدش است بر دو اصل كثيف(ناطق، اساس).
خداى تعالى امر خویش را به دو حرف بسته و اين دو حرف گواهى مى‌دهد كه همه آفريدگار جفتند.كاف و نون كه اوّل پديد آيد، مثل است بر دو اصل لطيف(عقل، نفس) و لام و ميم كز ميان ايشان پديد آيدش است بر دو اصل كثيف(ناطق، اساس).
از نظر اسماعيليه از كلمه امر (كن) بارى تعالى عقل كل با عقل اول كه از آن به قلم نيز تعبير شده است.اوّل ما خلق اللّه العقل و اول ما خلق اللّه من خلقه بالقلم.پس از آفرينش عقل اوّل يا نفس كل، از كلمه امر، توسط عقل وجود يافت از آن به ثانى، تالى، معلول، نفس، قدر و لوح نيز تعبير شده است.
از نظر اسماعيليه از كلمه امر (كن) بارى تعالى عقل كل با عقل اول كه از آن به قلم نيز تعبير شده است.اوّل ما خلق اللّه العقل و اول ما خلق اللّه من خلقه بالقلم.پس از آفرينش عقل اوّل يا نفس كل، از كلمه امر، توسط عقل وجود يافت از آن به ثانى، تالى، معلول، نفس، قدر و لوح نيز تعبير شده است.
اسماعيليان از عقل كل و نفس كل به عنوان اصلين ياد مى‌كنند كه همه موجودات روحانى و جسمانى به واسطهآنها وجود يافته‌اند بعد از اين مرتبه دو اصل روحانى، سه فرع روحانى جدّ، فتح و خيال كه همان اسرافيل، ميكائيل و جبرئيل هستند به شمار مى‌آيند.جدّ، قوّت امر را از نفس كل مى‌پذيرد و به فتح مى‌رساند و فتح آن را به خيال مى‌رساند.عقل، نفس، جدّ، فتح و خيال حدود عالم روحانى به حساب مى‌آيند.  
اسماعيليان از عقل كل و نفس كل به عنوان اصلين ياد مى‌كنند كه همه موجودات روحانى و جسمانى به واسطهآنها وجود يافته‌اند بعد از اين مرتبه دو اصل روحانى، سه فرع روحانى جدّ، فتح و خيال كه همان اسرافيل، میکائيل و جبرئيل هستند به شمار مى‌آيند.جدّ، قوّت امر را از نفس كل مى‌پذيرد و به فتح مى‌رساند و فتح آن را به خيال مى‌رساند.عقل، نفس، جدّ، فتح و خيال حدود عالم روحانى به حساب مى‌آيند.  
يكى ديگر از اصول محورى در عقايد باطنيه، تطبيق عوالم انسانى و جسمانى بر عوالم روحانى است.
یکى ديگر از اصول محورى در عقايد باطنيه، تطبيق عوالم انسانى و جسمانى بر عوالم روحانى است.
حدود عالم جسمانى (انسانى)ناطق، اساس، امام، باب و حجت كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل، نفس، جدّ، فتح، خيال حدود عالم جسمانى (غير انسانى)آسمان، زمين، معدن، نبات، حيوان كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل، نفس، جدّ، فتح، خيال.آنچه كه در بالا آمد كه اسماعيليه وجود موجودات با كلمه كن كه اراده و مشيّت الهى انعكاس يافته به وجود آمده است كه آنها قائل به ابداع هستند برخلاف فلاسفه كه وجود موجودات را از طريق فيض مى‌دانند.
حدود عالم جسمانى (انسانى)ناطق، اساس، امام، باب و حجت كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل، نفس، جدّ، فتح، خيال حدود عالم جسمانى (غير انسانى)آسمان، زمين، معدن، نبات، حيوان كه تطبيق شده به حدود عالم روحانى عقل، نفس، جدّ، فتح، خيال.آنچه كه در بالا آمد كه اسماعيليه وجود موجودات با كلمه كن كه اراده و مشيّت الهى انعكاس يافته به وجود آمده است كه آنها قائل به ابداع هستند برخلاف فلاسفه كه وجود موجودات را از طريق فيض مى‌دانند.
با پایان شاخص‌هاى انديشه اسماعيليان مقاله اوّل مسائل في الحائق و جواباتها كه مشتمل بر 179 سؤال در 13 بخش جداگانه آمده بخش اعظم سؤالات حول تأویل، امامت و ابداع است مقاله دوم رسالة الايضاح و التبيين حول بحث دور كه هفت دور و خصوصيّات آن در بحث امامت آمد از دوره كشف و ستر و تطبيق اينها بر هفت مرحله در خلقت انسان و اين دو عالم دليل بر قدرت الهى است.مقاله سوم تحفة المرتاد و غصّة الاضداد حول بحث ادوار است كهگانه منظور پيامبران اولو العزم و برای هركدام از اينها 6 امام متمّ و 6 اساس، صامت و امام مستقر و دوره ششم كه دوره‌حضرت محمد(ص) است نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداخته‌اند تفصيلات خواهد آمد و يكى هم بحث از آنها ذكر شد.
با پایان شاخص‌هاى انديشه اسماعيليان مقاله اوّل مسائل في الحائق و جواباتها كه مشتمل بر 179 سؤال در 13 بخش جداگانه آمده بخش اعظم سؤالات حول تأویل، امامت و ابداع است مقاله دوم رسالة الايضاح و التبيين حول بحث دور كه هفت دور و خصوصيّات آن در بحث امامت آمد از دوره كشف و ستر و تطبيق اينها بر هفت مرحله در خلقت انسان و اين دو عالم دليل بر قدرت الهى است.مقاله سوم تحفة المرتاد و غصّة الاضداد حول بحث ادوار است كهگانه منظور پيامبران اولو العزم و برای هركدام از اينها 6 امام متمّ و 6 اساس، صامت و امام مستقر و دوره ششم كه دوره‌حضرت محمد(ص) است نيز دو گروه امامان مستقر و مستودع به انجام وظيفه پرداخته‌اند تفصيلات خواهد آمد و یکى هم بحث از آنها ذكر شد.


==نسخه‌شناسى==
==نسخه‌شناسى==
۴۲۵٬۲۲۵

ویرایش