پرش به محتوا

کلیات اوحدی اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'ـ' به ''
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ـ' به '')
خط ۶۸: خط ۶۸:
{{ب|''هوس کعبه و آن منزل و آنجاست مرا''|2=''آرزوی حرم مکه و بطحاست مرا''<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>‏}}{{پایان شعر}}
{{ب|''هوس کعبه و آن منزل و آنجاست مرا''|2=''آرزوی حرم مکه و بطحاست مرا''<ref>ر.ک: همان، ص47</ref>‏}}{{پایان شعر}}


از هفت منظومه‎‎ای که هم‎اکنون‎ به نام «ده‎نامه» شناخته و در دست اسـت، شش منظومه در قرن‎ هشتم و فقط یکی از‎ آنها‎ در قرن نهم سروده شده است. شـش منظومه متعلق به قـرن‎ هـشتم در بحر هزج و یک منظومه مربوط به قرن نهم در بحر خفیف است. این منظومه‎ها دارای آرایشی خاص است‎. گذشته از مطالبی که‎ با عنوان‎های ویژه در آغاز و انجام منظومه می‎آید، در متن آن غالباً پنج ‎نامه از سـوی عاشق به معشوق و پنج نامه از معشوق در پاسخ ‎نامه‎های‎ عاشق رد‎ و بدل‎ می‎شود. هریک از نامه‎ها نیز با مقدمات و مؤخراتی همراه‎ است و در متن هر نامه هم غزلی بر وزن منظومه با رعایت قافیه سروده شـده‎ است. نامه بر دست یکی از عناصر طبیعت مانند باد و آفتاب یا مصنوعات‎ بشری همچون شانه و آیینه فرستاده می‎شود. در متن نامه عاشق دلدادگی‎ خـود را‎ بـه‎ معشوق شرح می‎دهد و معشوق نیز با سنگدلی تمام پاسخ‎ می‎گوید، ولی سرانجام در نتیجه پایداری عاشق و زاری‎های او معشوق بر سر مهر می‎آید و از سخنان انجامین وی معلوم‎ می‎شود‎ که‎ آن همه ناز برای‎ آزمـودن‎ عـاشق‎ بوده‎ است نه آزار وی و چون عاشق از بوته آزمون‎ شایسته و خالص به‎در آمده، معشوق او را لایق عشق خود دیده و پذیرفته‎‎ است‎. کهن‎ترین‎ ده‎نامه‎ای که با آرایش یادشده در‎ دست‎ است «منطق العـشاق» اوحـدی مـراغه‎ای است. از سخن خود اوحـدی‎ بـرمی‎آید کـه ده‎نامه او تازگی‎ داشته‎ و ده‎‎نامه‎های سابق طرز و روش او را نداشته است:
از هفت منظومه‎‎ای که هم‎اکنون‎ به نام «ده‎نامه» شناخته و در دست است، شش منظومه در قرن‎ هشتم و فقط یکی از‎ آنها‎ در قرن نهم سروده شده است. شش منظومه متعلق به قرن‎ هشتم در بحر هزج و یک منظومه مربوط به قرن نهم در بحر خفیف است. این منظومه‎ها دارای آرایشی خاص است‎. گذشته از مطالبی که‎ با عنوان‎های ویژه در آغاز و انجام منظومه می‎آید، در متن آن غالباً پنج ‎نامه از سوی عاشق به معشوق و پنج نامه از معشوق در پاسخ ‎نامه‎های‎ عاشق رد‎ و بدل‎ می‎شود. هریک از نامه‎ها نیز با مقدمات و مؤخراتی همراه‎ است و در متن هر نامه هم غزلی بر وزن منظومه با رعایت قافیه سروده شده‎ است. نامه بر دست یکی از عناصر طبیعت مانند باد و آفتاب یا مصنوعات‎ بشری همچون شانه و آیینه فرستاده می‎شود. در متن نامه عاشق دلدادگی‎ خود را‎ به‎ معشوق شرح می‎دهد و معشوق نیز با سنگدلی تمام پاسخ‎ می‎گوید، ولی سرانجام در نتیجه پایداری عاشق و زاری‎های او معشوق بر سر مهر می‎آید و از سخنان انجامین وی معلوم‎ می‎شود‎ که‎ آن همه ناز برای‎ آزمودن‎ عاشق‎ بوده‎ است نه آزار وی و چون عاشق از بوته آزمون‎ شایسته و خالص به‎در آمده، معشوق او را لایق عشق خود دیده و پذیرفته‎‎ است‎. کهن‎ترین‎ ده‎نامه‎ای که با آرایش یادشده در‎ دست‎ است «منطق العشاق» اوحدی مراغه‎ای است. از سخن خود اوحدی‎ برمی‎آید که ده‎نامه او تازگی‎ داشته‎ و ده‎‎نامه‎های سابق طرز و روش او را نداشته است:


{{شعر}}
{{شعر}}


{{ب|''دل از‎ ده‎نامه‎های کهنه سیر است''|2=''بگو ده‎نامه‎ای شیرین که دیر است''}}
{{ب|''دل از‎ ده‎نامه‎های کهنه سیر است''|2=''بگو ده‎نامه‎ای شیرین که دیر است''}}
{{ب|''حدیثی تـازه کـن از سـینه نو‎''|2=''سماطی‎ در کش از لوزینه نو''<ref>ر.ک: عیوضی، رشید، ص526-525؛ متن کتاب، ص456</ref>‏}}
{{ب|''حدیثی تازه کن از سینه نو‎''|2=''سماطی‎ در کش از لوزینه نو''<ref>ر.ک: عیوضی، رشید، ص526-525؛ متن کتاب، ص456</ref>‏}}
{{پایان شعر}}
{{پایان شعر}}


در ده‎نامه [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]]، برخلاف روش معمول، سه نامه اول از زبان عاشق به معشوق و پس از آن نامه‎ها یک‎درمیان از عاشق به معشوق و بالعکس است. عاشق، نامه اول را به ‎دست باد می‎سپارد. پس از آنکه نامه به دست معشوق می‎رسد و او از وصل عاشق سر باز می‎زند، شاعر تا انتهای کتاب پس از هر پاسخ، تحت عنوان خلاصه سخن، این سنگدلی معشوق را آزمایش عاشق دانسته و با ذکر حکایتی توضیح می‎دهد. در آخر معشوق به عاشق پاسخ مثبت می‎دهد و [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] ده‎نامه را با ذکر حکایت حاجی‎ای که به عشق دیدن جمال کعبه خستگی بیابان را بر خود هموار ساخته و خاتمه‎ای در اشاره به نام‎گذاری ده‎نامه به «منطق العشاق» و طلب بخشش از خداوند به پایان می‎برد<ref>ر.ک: متن، کتاب، ص479-478</ref>‏.
در ده‎نامه [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]]، برخلاف روش معمول، سه نامه اول از زبان عاشق به معشوق و پس از آن نامه‎ها یک‎درمیان از عاشق به معشوق و بالعکس است. عاشق، نامه اول را به ‎دست باد می‎سپارد. پس از آنکه نامه به دست معشوق می‎رسد و او از وصل عاشق سر باز می‎زند، شاعر تا انتهای کتاب پس از هر پاسخ، تحت عنوان خلاصه سخن، این سنگدلی معشوق را آزمایش عاشق دانسته و با ذکر حکایتی توضیح می‎دهد. در آخر معشوق به عاشق پاسخ مثبت می‎دهد و [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] ده‎نامه را با ذکر حکایت حاجی‎ای که به عشق دیدن جمال کعبه خستگی بیابان را بر خود هموار ساخته و خاتمه‎ای در اشاره به نام‎گذاری ده‎نامه به «منطق العشاق» و طلب بخشش از خداوند به پایان می‎برد<ref>ر.ک: متن، کتاب، ص479-478</ref>‏.


از سده پیش از حمله مغولان تا سده پیش از به قدرت رسیدن قزلباشان و تأسیس‎ سلسله‎ صفویّه سرودن منظومه‎های عرفانی شامل مباحث اجتماعی و تربیتی و اخلاقی و حتی انتقادی نسبت به حاکمان و صاحبان مناصب ظـاهری دیـن، رواج یافته بود. عطّار، سنایی، مولوی، شیخ شبستری و نیز [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] سراینده منظومه باارزش جام ‎جم، در زمره نامدارترین این گویندگان بشمار رفته‎اند. در این منظومه‎های معروف، فزون بر مواعظ و نصایح به‎طور مـستقیم و غـیر مستقیم، اوضاع و احوال زمان و آشفتگی نهادها و کارکردهای اجتماعی‎ و سیاسی‎ و چگونگی دست‎اندازی‎های نااهلان بر فضایل جامعه و مذهب و کم‎بها شدن رفتارها و سنّت‎های کارساز و شیوع رذایل و قبایح، اعتیاد به می‎خوارگی و کـشیدن بـنگ، دغل‎کاری در لباس علم و فقه و قضا و فتوّت‎، در‎ میان‎ مردم نیز مورد عنایت قرار‎ گرفته‎ است‎. حقیقت این است که منظومه جام جم فقط به دنبال مثنوی‎های آن عصر به سبک حـديقة الحـقيقة سـنایی سروده نشده، بلکه‎ با‎ رعـایت‎ سـبک شـعری، رسالت و حوالتی تاریخی و فرهنگی نیز برعهده‎ داشته است. اوحدی، سرودن جام‎ جم‎ را‎ در‎ دوره کـمال و پخـتگی، بـه خواست غیاث‎الدّین محمّد بن رشیدالدّین‎ فضل‎اللّه به سـال 237ق، آغاز کرده و در رمضان سال بعد به پایان رسانده است. شاعر بـا تـوانمندی‎ تـمام‎ بر‎ قامت دانش و ذوق و آگاهی‎های خود، جامه زیبای مثنوی را پوشانیده و با صداقت بیان کرده اسـت‎ که‎:
از سده پیش از حمله مغولان تا سده پیش از به قدرت رسیدن قزلباشان و تأسیس‎ سلسله‎ صفویّه سرودن منظومه‎های عرفانی شامل مباحث اجتماعی و تربیتی و اخلاقی و حتی انتقادی نسبت به حاکمان و صاحبان مناصب ظاهری دین، رواج یافته بود. عطّار، سنایی، مولوی، شیخ شبستری و نیز [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] سراینده منظومه باارزش جام ‎جم، در زمره نامدارترین این گویندگان بشمار رفته‎اند. در این منظومه‎های معروف، فزون بر مواعظ و نصایح به‎طور مستقیم و غیر مستقیم، اوضاع و احوال زمان و آشفتگی نهادها و کارکردهای اجتماعی‎ و سیاسی‎ و چگونگی دست‎اندازی‎های نااهلان بر فضایل جامعه و مذهب و کم‎بها شدن رفتارها و سنّت‎های کارساز و شیوع رذایل و قبایح، اعتیاد به می‎خوارگی و کشیدن بنگ، دغل‎کاری در لباس علم و فقه و قضا و فتوّت‎، در‎ میان‎ مردم نیز مورد عنایت قرار‎ گرفته‎ است‎. حقیقت این است که منظومه جام جم فقط به دنبال مثنوی‎های آن عصر به سبک حديقة الحقيقة سنایی سروده نشده، بلکه‎ با‎ رعایت‎ سبک شعری، رسالت و حوالتی تاریخی و فرهنگی نیز برعهده‎ داشته است. اوحدی، سرودن جام‎ جم‎ را‎ در‎ دوره کمال و پختگی، به خواست غیاث‎الدّین محمّد بن رشیدالدّین‎ فضل‎اللّه به سال 237ق، آغاز کرده و در رمضان سال بعد به پایان رسانده است. شاعر با توانمندی‎ تمام‎ بر‎ قامت دانش و ذوق و آگاهی‎های خود، جامه زیبای مثنوی را پوشانیده و با صداقت بیان کرده است‎ که‎:
{{شعر}}
{{شعر}}
{{ب|''نامه‎ اولیاست این نامه‎''|2=''مبر این را به شهر هنگامه''}}
{{ب|''نامه‎ اولیاست این نامه‎''|2=''مبر این را به شهر هنگامه''}}
{{ب|''اندرین نامه بدیع‎سـرشت‎‎''|2=''ره دوزخ پدیـد و راه بـهشت''}}
{{ب|''اندرین نامه بدیع‎سرشت‎‎''|2=''ره دوزخ پدید و راه بهشت''}}
{{ب|''سخن مبدأ و معاش و معاد''|2=''انـدرین چند بیت کردم یاد''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص508</ref>‏}}{{پایان شعر}}
{{ب|''سخن مبدأ و معاش و معاد''|2=''اندرین چند بیت کردم یاد''<ref>ر.ک: متن کتاب، ص508</ref>‏}}{{پایان شعر}}
منظومه جام جـم بـا کوشش‎های مستمر [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] در چارچوب اندیشه‎ای‎ نظام‎دار ‎(ابتدا، حرکت، انتها) و بیانی دل‎انگیز‎ پایـان‎ پیـدا کرده‎ است<ref>ر.ک: تکمیل همایون، ناصر، ص‎113</ref>‏.
منظومه جام جم با کوشش‎های مستمر [[اوحدي، رکن‌الدين|اوحدی]] در چارچوب اندیشه‎ای‎ نظام‎دار ‎(ابتدا، حرکت، انتها) و بیانی دل‎انگیز‎ پایان‎ پیدا کرده‎ است<ref>ر.ک: تکمیل همایون، ناصر، ص‎113</ref>‏.


==وضعیت کتاب==
==وضعیت کتاب==
۶۱٬۱۸۹

ویرایش