۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
همایون نامه: تاریخ منظوم حکیم زجاجی سراینده سده هفتم: تفاوت میان نسخهها
همایون نامه: تاریخ منظوم حکیم زجاجی سراینده سده هفتم (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۲۰:۴۷
، ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'گزارشهاي' به 'گزارشهای'
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') |
جز (جایگزینی متن - 'گزارشهاي' به 'گزارشهای') |
||
| خط ۳۲: | خط ۳۲: | ||
این مقاله درصدد معرفی نیمه دوم کتاب میباشد. | این مقاله درصدد معرفی نیمه دوم کتاب میباشد. | ||
اين منظومه، اثر طبع سرايندهاى در سده هفتم در تبريز است كه شاهنامه را نمونه ذوق و پسند خاطرِ خود كرد و به پيروى از آن، اين دفتر را ساخت. شاعرانى در شمال غربى ايران، در نيمه دوم سده ششم، پيدا شدند كه كارشان با شاعرانِ سرزمين ادبپرورِ خراسان متفاوت بود. نامدارانى چون ابوالعلاى گنجوى، قوامى گنجوى، فلكى شروانى، خاقانى شروانى و نظامى گنجوى در آذربايجان از اين دستهاند و شايد شعر حكيم زجّاجى را كه در ميانه سده هفتم مىزيست، دنباله شيوه و حركت همانان بتوان شمرد. اين كتاب با | اين منظومه، اثر طبع سرايندهاى در سده هفتم در تبريز است كه شاهنامه را نمونه ذوق و پسند خاطرِ خود كرد و به پيروى از آن، اين دفتر را ساخت. شاعرانى در شمال غربى ايران، در نيمه دوم سده ششم، پيدا شدند كه كارشان با شاعرانِ سرزمين ادبپرورِ خراسان متفاوت بود. نامدارانى چون ابوالعلاى گنجوى، قوامى گنجوى، فلكى شروانى، خاقانى شروانى و نظامى گنجوى در آذربايجان از اين دستهاند و شايد شعر حكيم زجّاجى را كه در ميانه سده هفتم مىزيست، دنباله شيوه و حركت همانان بتوان شمرد. اين كتاب با گزارشهایى از رويدادهاى روزگار بنى اميه آغاز مىشود و همه رويدادهاى دوران امويان و عباسيان و خروج مغول و سقوط خلافت بغداد را در بر مىگيرد. تاريخ سرايش اين منظومه دانسته نيست، اما گمان مىرود كه زجاجى در 68 سالگى به پايان سرودنِ بخشى از اشعار رسيده باشد؛ زيرا وى در دو جا از اين تاريخ (ميان سالهاى 675 تا 680) به روشنى سخن مىگويد. او در دنباله ستايش صدرالدين زنجانى، از ده سال رنج خود در كار ساماندهى اين تاريخ منظوم ياد مىكند و مىگويد كه اين دفتر را به ياد زنجانى پرداخته است به اميد اينكه در روزگار پيرى از او دستگيرى شود. | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
| خط ۴۸: | خط ۴۸: | ||
تـاریخ آغـاز و پایـان نظم همایون نامه دقیقاً معلوم نیست امّا زجّاجی در یک جا از پنجاه و هشت سالگی خویش سـخن گـفته است که اگر سال تولّد وی احتمالاً (608 ﻫ.ق.) باشد نشان می دهد در حدود سـال (666 ﻫ.ق) مـشغول کـار نظم کتاب بوده و چون در جاهای دیگر به شصت و هفت و شصت و هشت سالگی خود هم اشـاره کـرده مـی توان گفت این کار ده سال بعد از آن (سال های 676 و 675 ﻫ.ق.) نیز ادامه داشـته اسـت. زجّاجی در بیتی در نیمه نخستِ منظومه گفته که بیش از بیست سـال اسـت که سرگرم سرایش آن است و این با در نظر داشـتنِ حـجمِ متن پذیرفتنی است<ref>همان</ref>. | تـاریخ آغـاز و پایـان نظم همایون نامه دقیقاً معلوم نیست امّا زجّاجی در یک جا از پنجاه و هشت سالگی خویش سـخن گـفته است که اگر سال تولّد وی احتمالاً (608 ﻫ.ق.) باشد نشان می دهد در حدود سـال (666 ﻫ.ق) مـشغول کـار نظم کتاب بوده و چون در جاهای دیگر به شصت و هفت و شصت و هشت سالگی خود هم اشـاره کـرده مـی توان گفت این کار ده سال بعد از آن (سال های 676 و 675 ﻫ.ق.) نیز ادامه داشـته اسـت. زجّاجی در بیتی در نیمه نخستِ منظومه گفته که بیش از بیست سـال اسـت که سرگرم سرایش آن است و این با در نظر داشـتنِ حـجمِ متن پذیرفتنی است<ref>همان</ref>. | ||
حكيم فردوسى شاهكار جاودانه خويش را از نخستين پادشاهان افسانهاى، كه آبادانى و فرهنگ را به ايران زمين آوردند، آغاز مىكند و به فرو پاشيدگى دودمان ساسانى پايان مىبخشد. چنين مىنمايد كه حكيم زجّاجى كار او را دنبال كرده و منظومه را با | حكيم فردوسى شاهكار جاودانه خويش را از نخستين پادشاهان افسانهاى، كه آبادانى و فرهنگ را به ايران زمين آوردند، آغاز مىكند و به فرو پاشيدگى دودمان ساسانى پايان مىبخشد. چنين مىنمايد كه حكيم زجّاجى كار او را دنبال كرده و منظومه را با گزارشهایى از پيدايى پيامبر اسلام(ص) آغاز و تا روزگار زندگى خويش دنبال كرده است. بارى، در اين نسخه، ذكرى از چنين مطالبى نيست، بلكه درونمايه آغاز سخن او، پيكار مهلب و جنبش مختار است. بنا بر اين، گمان مىرود كه مجلد اول اين كتاب نيز وجود داشته باشد. زجّاجى از شاهان ايران باستان نيز بر پايه گفتار خودش، «به ضرورت»، سخن مىگويد؛ سخنى به نشانه علاقهمندى به آن روزگاران و ستايشى از فردوسى. | ||
سرودههايى در نعتِ پيامبر خدا(ص) و پيشوايان مذهبى، در اين نسخه فراهم آمده است و شعرهايى نيز در بيشتر جاهاى آن به هنگام سرايش داستانها، در ستايش برخى از پهلوانان، اميران، خلفا، سرداران، وزيران و بزرگان ديده مىشود. علاقه و دوستدارى سراينده را به تشيع، از شعرهاى وى در بخشِ ذكر فاجعه كربلا و جنبش مختار و ستايشهاى او درباره حضرت على (ع به روشنى مىتوان فهميد، اما قطعههايى ويژه همراه با ستايش نيز به نام خواجه شمسالدين محمد جوينى و صدرالدين زنجانى و سپاسى از مهربانىها و كمكهاى آن بزرگواران در اين كتاب هست كه از حال و روزگار سراينده منظومه حكايت مىكند. وى همچنين، از رنج و اندوه خود در مرگ زنجانى سخن به ميان مىآورد. محمد جوينى صاحب ديوان آباقا خان بود و در 661، به فرمان هلاكو به وزارت برگزيده و پس از 29 سال خدمتگزارى به دستگاه اميران مغول، در 683 كشته شد. هرچند ستايشهايى درباره محمد جوينى در اين نسخه وجود دارد، اشارتى به قتل او در آن يافت نمىشود. | سرودههايى در نعتِ پيامبر خدا(ص) و پيشوايان مذهبى، در اين نسخه فراهم آمده است و شعرهايى نيز در بيشتر جاهاى آن به هنگام سرايش داستانها، در ستايش برخى از پهلوانان، اميران، خلفا، سرداران، وزيران و بزرگان ديده مىشود. علاقه و دوستدارى سراينده را به تشيع، از شعرهاى وى در بخشِ ذكر فاجعه كربلا و جنبش مختار و ستايشهاى او درباره حضرت على (ع به روشنى مىتوان فهميد، اما قطعههايى ويژه همراه با ستايش نيز به نام خواجه شمسالدين محمد جوينى و صدرالدين زنجانى و سپاسى از مهربانىها و كمكهاى آن بزرگواران در اين كتاب هست كه از حال و روزگار سراينده منظومه حكايت مىكند. وى همچنين، از رنج و اندوه خود در مرگ زنجانى سخن به ميان مىآورد. محمد جوينى صاحب ديوان آباقا خان بود و در 661، به فرمان هلاكو به وزارت برگزيده و پس از 29 سال خدمتگزارى به دستگاه اميران مغول، در 683 كشته شد. هرچند ستايشهايى درباره محمد جوينى در اين نسخه وجود دارد، اشارتى به قتل او در آن يافت نمىشود. | ||