جایگاه مناطق اطراف دریای خزر در تاریخ جهان اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

مؤلف تهاجم مغول را تهاجم كوچندگانى كه تنها به نيروهاى مادى و معنوى خود متكى بودند، تلقى نمى‌كند. به باور او هيچگاه در تاريخ ديده نشده است كه كشورهاى متمدن آسياى شرقى؛ همچون چين و آسياى مقدم، تحت حكومت يك قوم متحد شده باشند. دولت كوچنده خان ترك در سده ششم ميلادى از چين تا بيزانس امتداد داشت، اما تنها استپ‌ها و مناطق فرهنگى مرزى را در بر مى‌گرفت.

در سخنرانى ششم، به اثرات تهاجم و تسلط مغولان - كه روسيه تا چين را تحت انقياد درآوردند - پرداخته، ثبات سياسى، ايجاد سازمان دولتى نيرومند، رونق تجارى، رشد معمارى و ترقى علوم تجربى را از مهم‌ترين آنها بر مى‌شمرد. او بر اين باور است كه «اروپاى غربى پيش از ايلغار مغول به خاور دور توجهى نداشت. پس از حمله مغولان جهانگردان و بازرگانان اروپايى از راه روسيه و سرزمين اردوى زرين سفر به چين را آغاز نمودند». از اين رو وى اين نظريه كه عقب ماندگى فرهنگى روسيه را حاصل هجوم مغولان مى‌دانند، رد كرده است. او جايگاه ارزشمند ابريشم گيلان در تجارت بين المللى و فعاليت دريانوردان جنوايى در درياى خزر را كه حاصل آن تهيه نقشه و اطلاعات مفيد در خصوص درياى خزر و نواحى ساحلى آن بود را نتيجه شكوفايى بازرگانى، به ويژه بازرگانى دريايى در اين دوره مى‌داند. مناقشات و ستيزه جويى‌هاى اردوى زرين و ايلخانيان برسر آذربايجان و نيز ميزان خراج مناطق ساحلى خزر از ديگر مباحث اين سخنرانى مى‌باشد.