۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'برخي' به 'برخی'
جز (جایگزینی متن - 'سياسي' به 'سیاسی') |
جز (جایگزینی متن - 'برخي' به 'برخی') |
||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
سفرنامه شاردن از همان ابتدا شهرت و محبوبيّت زيادي در ميان اروپاييان پيدا كرد، چه در ميان عامّه كتابخوان كه اينك مايل به خواندن عجايب سرزمينهاي دور دست و افسانهاي مشرق زمين بودند و چه آنها كه نسبت به ويژگىهاي اقليمي و اوضاع اقتصادي و روابط اجتماعي ممالك ديگر كنجكاوي و دقت نظر بيشتري داشتند. مشاهدات شاردن از بدو انتشار مورد نظر نويسندگاني؛ چون منتسكيو، گيبون، ولتر و رسو گرديد. مثلاً نظريه مشهور منتسكيو درمورد تأثير شرايط اقليمي بر طرز فكر و روابط اجتماعي جوامع، مطروح در آثاري؛ مانند نامههاي ايراني و روح القوانين، به گزارشات شاردن از ايران و هندوستان ارجاع دارد. گيبون نيز او را كنجكاوترين سيّاح دنياي جديد مىدانست. | سفرنامه شاردن از همان ابتدا شهرت و محبوبيّت زيادي در ميان اروپاييان پيدا كرد، چه در ميان عامّه كتابخوان كه اينك مايل به خواندن عجايب سرزمينهاي دور دست و افسانهاي مشرق زمين بودند و چه آنها كه نسبت به ويژگىهاي اقليمي و اوضاع اقتصادي و روابط اجتماعي ممالك ديگر كنجكاوي و دقت نظر بيشتري داشتند. مشاهدات شاردن از بدو انتشار مورد نظر نويسندگاني؛ چون منتسكيو، گيبون، ولتر و رسو گرديد. مثلاً نظريه مشهور منتسكيو درمورد تأثير شرايط اقليمي بر طرز فكر و روابط اجتماعي جوامع، مطروح در آثاري؛ مانند نامههاي ايراني و روح القوانين، به گزارشات شاردن از ايران و هندوستان ارجاع دارد. گيبون نيز او را كنجكاوترين سيّاح دنياي جديد مىدانست. | ||
شاردن خود | شاردن خود برخی متون قديمی يوناني و رومي درباره ايران؛ از جمله آثار هرودوت و استرابورا را خوانده بود و نيز با آثار سياحان اروپايي پيش از خود هم آشنا بود و با ديدي انتقادي به نوشتههاي آنان درباره ايران مينگريست. | ||
گزارشات شاردن درباره راه و رسم زندگی مردم، آئين دربار، وضعيت اصناف، معماري و فضاي دروني منازل، محوطهسازی باغها، درختكاري و گياهشناسی (حتّي ثبت شيوههاي پيوند زدن درختان ميوه در ايران) و غيره، سواي اينكه از دقّت حرفهاي او در جواهرسازی كه پرداختن و توجّه به جزئيات را ايجاب مىكرد، سرچشمه مىگرفت، بيانگر جهان بيني عصر او نيز بود. شاردن به تبع روحيه جستجوگر زمانه در پي كشف روابط مكنون در واقعيت پيرامون بود و هم از همين ديدگاه راه و روش ايرانيان را مىسنجيد و نقد مىكرد. مثلاً هر چند از طرفي ستايشگر ارجگزاري ايرانيان به علوم و دانشها و به فضلا و دانشمندان بود؛ ولي از سوي ديگر از گرايش آنها به كليّات و عدم پيروي از ضابطه مشخّص علمي خرده مىگرفت. به زعم شاردن ايرانيان به جاي آنكه شاخهاي از علمي را گرفته و آن را گسترش بخشند، به دور باطل كلّىنگري و كلّىگويي در باب دانشها افتاده بودند، و يا اينكه آنها به خلق و خوي شخص دانشمند اهميت بيشتري مىدادند تا به ثمره واقعي دانش او. | گزارشات شاردن درباره راه و رسم زندگی مردم، آئين دربار، وضعيت اصناف، معماري و فضاي دروني منازل، محوطهسازی باغها، درختكاري و گياهشناسی (حتّي ثبت شيوههاي پيوند زدن درختان ميوه در ايران) و غيره، سواي اينكه از دقّت حرفهاي او در جواهرسازی كه پرداختن و توجّه به جزئيات را ايجاب مىكرد، سرچشمه مىگرفت، بيانگر جهان بيني عصر او نيز بود. شاردن به تبع روحيه جستجوگر زمانه در پي كشف روابط مكنون در واقعيت پيرامون بود و هم از همين ديدگاه راه و روش ايرانيان را مىسنجيد و نقد مىكرد. مثلاً هر چند از طرفي ستايشگر ارجگزاري ايرانيان به علوم و دانشها و به فضلا و دانشمندان بود؛ ولي از سوي ديگر از گرايش آنها به كليّات و عدم پيروي از ضابطه مشخّص علمي خرده مىگرفت. به زعم شاردن ايرانيان به جاي آنكه شاخهاي از علمي را گرفته و آن را گسترش بخشند، به دور باطل كلّىنگري و كلّىگويي در باب دانشها افتاده بودند، و يا اينكه آنها به خلق و خوي شخص دانشمند اهميت بيشتري مىدادند تا به ثمره واقعي دانش او. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
بررسی وجهي از مشاهدات او در خصوص اوضاع اقليمي، اجتماعي، سیاسی، اقتصادي، مذهبی، آموزشي و هنري ايران عهد صفوي مىپردازد. به نظر شاردن سرزمين ايران به دليل پهناور بودنش شرايط اقليمي متنوّعي دارد و اين امر در تنوّع آداب و رسوم آن مستقيماً مؤثّر بوده است. در مقايسه با اروپا در ايران فعّاليت مسافرتي كمتر به چشم مىخورد، به خصوص در زمستانها كه بسياري از راهها به علت برف و سرما مسدود مىشوند. مسافرت غالباً به صورت گروهي و با كاروان انجام مىگيرد واز اين رو كاروانسراها كه تعدادشان هم زياد است، بسيار اهميّت دارند. شاردن علاوه بر اصفهان از تبريز، قم، كاشان، شيراز و بندرعباس هم ياد مىكند و اطلاّعات گوناگوني در باب هر يك مىآورد. | بررسی وجهي از مشاهدات او در خصوص اوضاع اقليمي، اجتماعي، سیاسی، اقتصادي، مذهبی، آموزشي و هنري ايران عهد صفوي مىپردازد. به نظر شاردن سرزمين ايران به دليل پهناور بودنش شرايط اقليمي متنوّعي دارد و اين امر در تنوّع آداب و رسوم آن مستقيماً مؤثّر بوده است. در مقايسه با اروپا در ايران فعّاليت مسافرتي كمتر به چشم مىخورد، به خصوص در زمستانها كه بسياري از راهها به علت برف و سرما مسدود مىشوند. مسافرت غالباً به صورت گروهي و با كاروان انجام مىگيرد واز اين رو كاروانسراها كه تعدادشان هم زياد است، بسيار اهميّت دارند. شاردن علاوه بر اصفهان از تبريز، قم، كاشان، شيراز و بندرعباس هم ياد مىكند و اطلاّعات گوناگوني در باب هر يك مىآورد. | ||
اصفهان براي شاردن جذابيّت زيادي داشت و او آنجا را زيباترين شهر مشرق زمين محسوب مىكرد و آب و هوايش را به دليل اعتدال از همه جاي دنيا سالمتر مىدانست. در واقع آن اصفهاني را كه شاردن مىديد، شهري بود در اوج ترقّي خود. او نيز از آن رو كه اعتماد و دوستي | اصفهان براي شاردن جذابيّت زيادي داشت و او آنجا را زيباترين شهر مشرق زمين محسوب مىكرد و آب و هوايش را به دليل اعتدال از همه جاي دنيا سالمتر مىدانست. در واقع آن اصفهاني را كه شاردن مىديد، شهري بود در اوج ترقّي خود. او نيز از آن رو كه اعتماد و دوستي برخی افراد متنفّذ شهر از تجّار و علما و اهل دربار را جلب كرده بود، مىتوانست با بخشهاي متنوّع جامعه ارتباط يابد. | ||
بيشتر ارزاق شهر از مزارع اطراف به شعاع حدود يازده كيلومتري شهر تأمين مىگرديد. در اطراف شهر حدود 000,3 برج كبوتر وجود داشت كه از آنها براي جمعآوري كود جهت تقويت محصولات صيفي، مخصوصاً خربزه و طالبي، استفاده مىشد. شاه حدود 800 باز و قِرقي نگه مىداشت كه هر كدام هم داراي نگهبان مخصوص خود بود. اعيان و اشراف هم داراي پرندگان شكاري بودند. شكار شامل شير، ببر و پلنگ بود. ماهي غالباً از بحر خزر به صورت خشك و نمك سود به اصفهان و چند شهر ديگر برده مىشد. ماهي خليج فارس هم، كه به زعم وي لذيذترين ماهي جهان بود، به بازار مىرسيد. شاردن طرفدار نظم حكومتي و كارآيي اداري و نكوهنده استبداد سیاسی است. از اين نظر دربار صفوي را استوار بر بنيادي مىداند كه شاه عباس اوّل گذاشته بود و هر چند كه پس از او سلاطين نالايق بر سر كار آمدند؛ ولي نظام سیاسی و اداري ايران داراي عوامل نيرومندي؛ از جمله قدرت سلطنت و قدرت روحانیّت بود كه از درون متضمّن ادامه و بقاي آن بودند. امور عرفي مشروعيّت خود را به ميزان زيادي از تأييد روحانیّت كسب مىكردند. خدا حاكم كّل آفرينندگان دانسته مىشد كه مردم را به وسيله پيامبران هدايت مىكرد و سلاطين نيز تا جايي كه به امر رهبري جامعه مربوط مىشد. جانشين پيامبران بودند، از اين رو نوعي قدرت الهي در قدرت و نهاد سلطنت متجلّي مىشد. به نظر شاردن اين گونه اطاعت كامل از اوامر شاه مختصّ تمدنهاي قديم آسيا؛ مانند ژاپن و چين بود كه داراي حكومتهاي مطلقه و الهي بودند و هيچ يك از اين قبيل حكومتها به راه تكامل سیاسی آن طور كه اروپا افتاده بود، نيفتاده بودند. ديگر اينكه در ايران خزانهداري و اداره حسابداري كّل ساختي متمركز و واحد داشتند؛ امّا نظام حقوقي كشور داراي يك مركزيّت سازماني نبود و هر كس بنا به ميل خود مىتوانست به محكمهاي كه مىخواست رجوع كند. شغل متوليّان اوقاف هم يك كار اداري و عرفي شمرده مىشد و نه يك مسند روحانی. | بيشتر ارزاق شهر از مزارع اطراف به شعاع حدود يازده كيلومتري شهر تأمين مىگرديد. در اطراف شهر حدود 000,3 برج كبوتر وجود داشت كه از آنها براي جمعآوري كود جهت تقويت محصولات صيفي، مخصوصاً خربزه و طالبي، استفاده مىشد. شاه حدود 800 باز و قِرقي نگه مىداشت كه هر كدام هم داراي نگهبان مخصوص خود بود. اعيان و اشراف هم داراي پرندگان شكاري بودند. شكار شامل شير، ببر و پلنگ بود. ماهي غالباً از بحر خزر به صورت خشك و نمك سود به اصفهان و چند شهر ديگر برده مىشد. ماهي خليج فارس هم، كه به زعم وي لذيذترين ماهي جهان بود، به بازار مىرسيد. شاردن طرفدار نظم حكومتي و كارآيي اداري و نكوهنده استبداد سیاسی است. از اين نظر دربار صفوي را استوار بر بنيادي مىداند كه شاه عباس اوّل گذاشته بود و هر چند كه پس از او سلاطين نالايق بر سر كار آمدند؛ ولي نظام سیاسی و اداري ايران داراي عوامل نيرومندي؛ از جمله قدرت سلطنت و قدرت روحانیّت بود كه از درون متضمّن ادامه و بقاي آن بودند. امور عرفي مشروعيّت خود را به ميزان زيادي از تأييد روحانیّت كسب مىكردند. خدا حاكم كّل آفرينندگان دانسته مىشد كه مردم را به وسيله پيامبران هدايت مىكرد و سلاطين نيز تا جايي كه به امر رهبري جامعه مربوط مىشد. جانشين پيامبران بودند، از اين رو نوعي قدرت الهي در قدرت و نهاد سلطنت متجلّي مىشد. به نظر شاردن اين گونه اطاعت كامل از اوامر شاه مختصّ تمدنهاي قديم آسيا؛ مانند ژاپن و چين بود كه داراي حكومتهاي مطلقه و الهي بودند و هيچ يك از اين قبيل حكومتها به راه تكامل سیاسی آن طور كه اروپا افتاده بود، نيفتاده بودند. ديگر اينكه در ايران خزانهداري و اداره حسابداري كّل ساختي متمركز و واحد داشتند؛ امّا نظام حقوقي كشور داراي يك مركزيّت سازماني نبود و هر كس بنا به ميل خود مىتوانست به محكمهاي كه مىخواست رجوع كند. شغل متوليّان اوقاف هم يك كار اداري و عرفي شمرده مىشد و نه يك مسند روحانی. | ||