۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
إعراب القرآن (زجاج): تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'وي' به 'وی'
جز (جایگزینی متن - '==ساختار== ' به '==ساختار== ') |
جز (جایگزینی متن - 'وي' به 'وی') |
||
| خط ۳: | خط ۳: | ||
| عنوان =اعراب القرآن (زجاج) | | عنوان =اعراب القرآن (زجاج) | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[زجاج، ابراهیم بن سری]] ( | [[زجاج، ابراهیم بن سری]] (نویسنده) | ||
[[ابیاری، ابراهیم]] (محقق) | [[ابیاری، ابراهیم]] (محقق) | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
}} | }} | ||
'''إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج'''، تأليف ابواسحاق، ابراهيم بن سرى ملقب به زجاج (متوفى 311ق)، از | '''إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج'''، تأليف ابواسحاق، ابراهيم بن سرى ملقب به زجاج (متوفى 311ق)، از نحویان و آگاهان به لغت عربى مى‌باشد كه با تحقيق ابراهيم الابيارى منتشر شده است. نویسنده در اين کتاب مباحث نحوى در قرآن را بررسى كرده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب در سه جلد و نود باب | کتاب در سه جلد و نود باب تدوین شده است. در جلد اول کتاب، مقدمه مؤلف و نوزده باب و در جلد دوم تا باب 44 و باقى ابواب نيز در جلد سوم کتاب آمده است. در هريك از ابواب کتاب يكى از مباحث نحوى با توجه به آيات قرآن كريم مطرح شده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
| خط ۴۶: | خط ۴۶: | ||
[[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] در ضمن برشمردن آثار زجاج، از اين کتاب نامى نبرده است، اما به کتاب «معاني القرآن» وى اشاره مى‌كند. «معاني القرآن» از منابع [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تأليف كشّاف بوده است. | [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]] در ضمن برشمردن آثار زجاج، از اين کتاب نامى نبرده است، اما به کتاب «معاني القرآن» وى اشاره مى‌كند. «معاني القرآن» از منابع [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] در تأليف كشّاف بوده است. | ||
[[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگين]] اشاره مى‌كند كه «إعراب القرآن» زجاج به «معاني القرآن و إعرابه» نيز شهرت دارد، اما [[زرکلی، خیرالدین|زركلى]] به هنگام برشمردن آثار زجاج از هر دو کتاب نام مى‌برد و اشاره دارد كه «معاني القرآن» مخطوط است و «إعراب القرآن» به چاپ رسيده است. نسخ خطى متعددى از هر دو کتاب، | [[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگين]] اشاره مى‌كند كه «إعراب القرآن» زجاج به «معاني القرآن و إعرابه» نيز شهرت دارد، اما [[زرکلی، خیرالدین|زركلى]] به هنگام برشمردن آثار زجاج از هر دو کتاب نام مى‌برد و اشاره دارد كه «معاني القرآن» مخطوط است و «إعراب القرآن» به چاپ رسيده است. نسخ خطى متعددى از هر دو کتاب، به‌ویژه «معاني القرآن» در کتابخانه‌هاى معتبر جهان وجود دارد.<ref>فرشچيان، رضا، 164</ref> | ||
گفتنى است كه علامه احمد راتب طى دو مقاله كه در مجله «مجمع اللغة العربية» منتشر كرده است، کتاب را از آن زجاج ندانسته است، بلكه آن را «الجواهر» اثر على بن حسين باقولى، معروف به «جامع العلوم» (متوفى 543ق) دانسته است.<ref>همان، ص165</ref> | گفتنى است كه علامه احمد راتب طى دو مقاله كه در مجله «مجمع اللغة العربية» منتشر كرده است، کتاب را از آن زجاج ندانسته است، بلكه آن را «الجواهر» اثر على بن حسين باقولى، معروف به «جامع العلوم» (متوفى 543ق) دانسته است.<ref>همان، ص165</ref> | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
تا آنجا كه اطلاع داريم از کتاب إعراب القرآن المنسوب إلى الزجّاج جز يك نسخه وحيد (منحصربه‌فرد) كه در دارالكتب المصرية به شماره 528 (تفسير) نگاهدارى مى‌شود، چيزى به ما نرسيده است. اين نسخه كه قديمى بوده توسط ابوالحسن سالم بن الحسن بن ابراهيم الخازمى در شهر شيراز به سال 610ق، کتابت شده است. برگه حاوى اسم کتاب و مؤلف و نيز آغاز مقدمه اين نسخه، از ميان رفته است؛ لذا برخى در آغاز نسخه يادشده، برگه‌اى به آن اضافه كرده‌اند كه در آن به خطى متفاوت با خط ناسخ نوشته شده: «إعراب القرآن للزجاج». | تا آنجا كه اطلاع داريم از کتاب إعراب القرآن المنسوب إلى الزجّاج جز يك نسخه وحيد (منحصربه‌فرد) كه در دارالكتب المصرية به شماره 528 (تفسير) نگاهدارى مى‌شود، چيزى به ما نرسيده است. اين نسخه كه قديمى بوده توسط ابوالحسن سالم بن الحسن بن ابراهيم الخازمى در شهر شيراز به سال 610ق، کتابت شده است. برگه حاوى اسم کتاب و مؤلف و نيز آغاز مقدمه اين نسخه، از ميان رفته است؛ لذا برخى در آغاز نسخه يادشده، برگه‌اى به آن اضافه كرده‌اند كه در آن به خطى متفاوت با خط ناسخ نوشته شده: «إعراب القرآن للزجاج». | ||
بر اساس همين نسخه، استاد ابراهيم ابيارى کتاب را تصحيح و به طبع رسانده است. در اين چاپ، استاد ابيارى، | بر اساس همين نسخه، استاد ابراهيم ابيارى کتاب را تصحيح و به طبع رسانده است. در اين چاپ، استاد ابيارى، گویى در آغاز در مورد اسم کتاب و انتساب آن به زجاج كه از ورق عنوان ملحق به اصل، برداشت كرده، مطمئن بوده است و سپس در اين مورد ترديد كرده و در درآمد کتاب به آن اشاره‌اى نموده و عنوان کتاب را «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» ناميده است.<ref>علينقيان، حسين، ص89</ref> | ||
در اينكه اسم اين کتاب مطبوع؛ يعنى «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» همان الجواهر است، شكى نيست؛ بدين‌روى كه مشاهده مى‌شود مؤلف در الكشف به کتابى با اين نام «الجواهر» زياد ارجاع مى‌دهد و از كلام او چنين برداشت مى‌شود كه کتاب «الجواهر» داراى باب‌هايى بوده و همه مسائلى كه به آن ارجاع مى‌دهد، شامل اين کتاب نيز مى‌شود.<ref>همان، ص94</ref> | در اينكه اسم اين کتاب مطبوع؛ يعنى «إعراب القرآن المنسوب إلى الزجاج» همان الجواهر است، شكى نيست؛ بدين‌روى كه مشاهده مى‌شود مؤلف در الكشف به کتابى با اين نام «الجواهر» زياد ارجاع مى‌دهد و از كلام او چنين برداشت مى‌شود كه کتاب «الجواهر» داراى باب‌هايى بوده و همه مسائلى كه به آن ارجاع مى‌دهد، شامل اين کتاب نيز مى‌شود.<ref>همان، ص94</ref> | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
در پاورقى کتاب، آدرس آيات و روايات، منابع اشعار و توضيح برخى الفاظ و عبارات ذكر شده است. فهرست مطالب هريك از جلدهاى کتاب در انتهاى آن آمده است. پس از فهرست جلد سوم، بخش ملحقات کتاب قرار دارد كه در دو بخش | در پاورقى کتاب، آدرس آيات و روايات، منابع اشعار و توضيح برخى الفاظ و عبارات ذكر شده است. فهرست مطالب هريك از جلدهاى کتاب در انتهاى آن آمده است. پس از فهرست جلد سوم، بخش ملحقات کتاب قرار دارد كه در دو بخش تدوین شده است: | ||
#فهارس کتاب مشتمل بر: آيات قرآن، اعلام، كتب، شعراء، قوافى و مصراع‌ها. | #فهارس کتاب مشتمل بر: آيات قرآن، اعلام، كتب، شعراء، قوافى و مصراع‌ها. | ||
#تحقيقى مشتمل بر: «مقدمه‌اى بر تاريخ قرآن و علوم پيرامون آن»، «علم اعراب قرآن و جايگاه آن»، «تحقيقى پيرامون کتاب و مؤلف آن» و «شيوه تحقيق». | #تحقيقى مشتمل بر: «مقدمه‌اى بر تاريخ قرآن و علوم پيرامون آن»، «علم اعراب قرآن و جايگاه آن»، «تحقيقى پيرامون کتاب و مؤلف آن» و «شيوه تحقيق». | ||
== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن کتاب. | #مقدمه و متن کتاب. | ||
#فرشچيان، رضا، | #فرشچيان، رضا، تدوین اعراب القرآن تا پايان سده هفتم هجرى، مجله پژوهش‌هاى اسلامى، تابستان 1389، شماره 6. | ||
#علينقيان، حسين، اعراب القرآن، مجله آينه پژوهش، مهر و آبان 1382، شماره 82. | #علينقيان، حسين، اعراب القرآن، مجله آينه پژوهش، مهر و آبان 1382، شماره 82. | ||