۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'پايان' به 'پایان'
جز (جایگزینی متن - ' | کتابخانۀ دیجیتال نور =' به '| کتابخانۀ دیجیتال نور =') |
جز (جایگزینی متن - 'پايان' به 'پایان') |
||
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
شايد مهم‌ترين موافقت وى با معتزله در موضوع خلق قرآن و حدوث كلام اللّه باشد. وى در مواضع متعدد<ref>ج 1، ص399، 432-433، ج 3، ص394، ج 4، ص248، 423، ج 6، ص92، 320، ج 7، ص228، 255، ج 9، ص178، 180</ref> رأى حنابله و اشاعره حاكى از قِدَم قرآن را مردود مى‌شمارد و در اين باره به ظاهر برخى آيات قرآن استناد مى‌كند. با اين همه، برخى از آراى معتزله را نيز نقد مى‌كند؛ في المثل مرتكب كبيره را در منزلت بين المنزلتين نمى‌داند <ref>ج 8، ص388</ref> و احباط اعمال را رد مى‌كند.<ref>ج 2، ص480، ج 9، ص44، 341، ج 10، ص394- 395</ref> وى برخلاف معتزله عارض شدن سهو و فراموشى بر انبيا را در محدودۀ اداى وظيفه و رسالت نبوى ايشان جايز نمى‌شمارد؛ اما به سبب اوصاف بشرى پيامبران، سهو و نسيان ايشان را در غير اين محدوده - مادام كه به اختلالى در كمال عقلانيشان نينجامد - جايز مى‌شمارد.<ref>ج 4، ص165-166؛ براى نمونه‌هايى ديگر از انتقادات طوسى بر معتزله و ديگر فرق كلامى؛ چون مرجئه، مجسّمه، مشبّهه، تناسخيه و جز آنها فاضل، ج 3، ص542-564؛ حكيم، ص233-309</ref> | شايد مهم‌ترين موافقت وى با معتزله در موضوع خلق قرآن و حدوث كلام اللّه باشد. وى در مواضع متعدد<ref>ج 1، ص399، 432-433، ج 3، ص394، ج 4، ص248، 423، ج 6، ص92، 320، ج 7، ص228، 255، ج 9، ص178، 180</ref> رأى حنابله و اشاعره حاكى از قِدَم قرآن را مردود مى‌شمارد و در اين باره به ظاهر برخى آيات قرآن استناد مى‌كند. با اين همه، برخى از آراى معتزله را نيز نقد مى‌كند؛ في المثل مرتكب كبيره را در منزلت بين المنزلتين نمى‌داند <ref>ج 8، ص388</ref> و احباط اعمال را رد مى‌كند.<ref>ج 2، ص480، ج 9، ص44، 341، ج 10، ص394- 395</ref> وى برخلاف معتزله عارض شدن سهو و فراموشى بر انبيا را در محدودۀ اداى وظيفه و رسالت نبوى ايشان جايز نمى‌شمارد؛ اما به سبب اوصاف بشرى پيامبران، سهو و نسيان ايشان را در غير اين محدوده - مادام كه به اختلالى در كمال عقلانيشان نينجامد - جايز مى‌شمارد.<ref>ج 4، ص165-166؛ براى نمونه‌هايى ديگر از انتقادات طوسى بر معتزله و ديگر فرق كلامى؛ چون مرجئه، مجسّمه، مشبّهه، تناسخيه و جز آنها فاضل، ج 3، ص542-564؛ حكيم، ص233-309</ref> | ||
از تفسير التبيان دو منتخب بر جاى مانده است. نخستين آنها را[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى (543-598) تهيه كرده و المنتخب من تفسير القرآن و النّكت المستخرجة من كتاب التّبيان ناميده است. اين كتاب را «مختصر التبيان» يا «منتخب التبيان» نيز ناميده‌اند.<ref>[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص184؛[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى، ج 1، مقدمۀ رجائى، ص11</ref> [[شهيد ثانى]] و [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حرّ عاملى]]، كتاب ديگرى با عنوان التعليقات على التبيان به[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] نسبت داده‌اند و آن را حواشى و ايرادات[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] بر تفسير التبيان دانسته‌اند.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص244؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص225</ref> اين انتساب صحيح نيست، زيرا هر دو كتاب يكى است و مراد از «تعليقات» اشكالات و ايرادات نيست، بلكه معناى لغوى آن؛ يعنى مسائل مرتبط با تفسير التبيان، است.<ref>قس [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص185</ref>[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] آغاز و | از تفسير التبيان دو منتخب بر جاى مانده است. نخستين آنها را[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى (543-598) تهيه كرده و المنتخب من تفسير القرآن و النّكت المستخرجة من كتاب التّبيان ناميده است. اين كتاب را «مختصر التبيان» يا «منتخب التبيان» نيز ناميده‌اند.<ref>[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص184؛[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى، ج 1، مقدمۀ رجائى، ص11</ref> [[شهيد ثانى]] و [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حرّ عاملى]]، كتاب ديگرى با عنوان التعليقات على التبيان به[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] نسبت داده‌اند و آن را حواشى و ايرادات[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] بر تفسير التبيان دانسته‌اند.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص244؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص225</ref> اين انتساب صحيح نيست، زيرا هر دو كتاب يكى است و مراد از «تعليقات» اشكالات و ايرادات نيست، بلكه معناى لغوى آن؛ يعنى مسائل مرتبط با تفسير التبيان، است.<ref>قس [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص185</ref>[[ابن‌ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] آغاز و پایان هر بخش كتاب المنتخب را «تعليق» ناميده است.<ref>براى نمونه ج 1، ص140-141، 230-231، 330-331</ref> وى با آنكه نخستين كسى است كه با بسيارى از آراى فقهى و اصولى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] مخالفت كرده، در اين كتاب با هيچ يك از آراى تفسيرى وى مخالفت نكرده است.<ref>بحرالعلوم، ج 3، ص229</ref> | ||
منتخب ديگر تفسير التبيان را ابوعبداللّه محمد بن هارون، معروف به ابن كال (متوفى 597) با عنوان مختصر التبيان تهيه كرده است.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص311؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص245</ref> | منتخب ديگر تفسير التبيان را ابوعبداللّه محمد بن هارون، معروف به ابن كال (متوفى 597) با عنوان مختصر التبيان تهيه كرده است.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص311؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص245</ref> | ||