۴۲۵٬۲۲۵
ویرایش
أخبار مكة و ما جاء فيها من الآثار (ازرقی): تفاوت میان نسخه‌ها
أخبار مكة و ما جاء فيها من الآثار (ازرقی) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸، ساعت ۰۰:۲۴
، ۲۶ سپتامبر ۲۰۱۸جایگزینی متن - 'وي' به 'وی'
جز (جایگزینی متن - '==ساختار== ' به '==ساختار== ') |
جز (جایگزینی متن - 'وي' به 'وی') |
||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[ملحس، رشدی صالح]] (محقق) | [[ملحس، رشدی صالح]] (محقق) | ||
[[ارزقی، محمد بن عبدالله]] ( | [[ارزقی، محمد بن عبدالله]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =DS 248 /م7الف4 | | کد کنگره =DS 248 /م7الف4 | ||
| خط ۴۰: | خط ۴۰: | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر دو جزء است. در ابتداى جزء اول مقدمه جلدهاى اول و دوم آمده است. در متن اثر اگرچه در برخى موارد عنوان باب ديده مى‌شود اما بدون | کتاب مشتمل بر دو جزء است. در ابتداى جزء اول مقدمه جلدهاى اول و دوم آمده است. در متن اثر اگرچه در برخى موارد عنوان باب ديده مى‌شود اما بدون تبویب و دسته‌بندى خاصى مطالب گوناگون در اجزاء کتاب ارائه شده است. در پايان هر يك از اجزاى کتاب نيز بخش ملحقات ذكر شده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
گویا كهن‌ترين کتابى كه درباره مكه نگاشته شده، کتاب محمد بن عمر واقدى (130-207ق) با عنوان اخبار مكه است. پس از آن بايد از آثار على بن محمد مدائنى (135-225ق) و ابى الوليد ازرقى (متوفى 250ق) ياد كرد. | |||
مؤلف کتاب، از تاريخ‌نگاران و | مؤلف کتاب، از تاريخ‌نگاران و سيره‌نویسان شافعى قرن سوم هجرى است. پدربزرگش، احمد بن محمّد ازرقى، از محدثان ثقه اهل سنت است و گفته‌اند نخستين عالمى بود كه دربار مكّه اخبار دانستنى‌هايى گرد آورد. | ||
اهميت کتاب اخبار مكّه، كهن‌ترين کتاب موجود در موضوع مكّه و از منابع اصلى بسيارى از آثار تاريخى در اين موضوع است. آثار كهن‌ترى نيز وجود داشته‌اند كه هم اكنون در دسترس نيستند. شيعه و سنى در تاريخ، سيره، تفسير، فقه و جز آن، از اين کتاب نقل كرده‌اند. | اهميت کتاب اخبار مكّه، كهن‌ترين کتاب موجود در موضوع مكّه و از منابع اصلى بسيارى از آثار تاريخى در اين موضوع است. آثار كهن‌ترى نيز وجود داشته‌اند كه هم اكنون در دسترس نيستند. شيعه و سنى در تاريخ، سيره، تفسير، فقه و جز آن، از اين کتاب نقل كرده‌اند. ویژگى‌هايى از قبيل مكى بودن نویسنده و پدران او، آگاهى نزدیک و گسترده‌اش به موضوع، اعتماد عالمان مسلمان و مكّه‌شناسان به کتاب، همراه بودن گزارشها با اسناد و اشتمال کتاب بر مسائل و موضوعات گوناگون تاريخى، جغرافيايى، فقهى و كلامى موجب شده است تا همواره مرجعى مهم براى آثار تاريخى و جغرافيايى اسلام به حساب آيد. | ||
ابوالوليد ازرقى غالباً گزارشها را - جز آنجا كه خود گزارش كرده - با سلسله اسناد | ابوالوليد ازرقى غالباً گزارشها را - جز آنجا كه خود گزارش كرده - با سلسله اسناد راویان همراه ساخته و بسيارى از گزارش‌هايش، از احمد بن محمّد بن وليد است. فزونى اين دسته از گزارشها به حدى است كه برخى را به اين حدس انداخته است كه کتاب از احمد بن محمّد ازرقى است و نواده‌اش، ابوالوليد، بر آن مطالبى افزوده يا تنها ترتيب و تبویب کتاب از اوست. | ||
کتاب اخبار مكّه‌ى ازرقى را مى‌توان آغازگر نگارش «خِطَط» در ميان مسلمانان دانست؛ رشته‌اى كه همزمان به تاريخ و جغرافى مى‌پردازد و آميزه‌اى است از اين دو رشته. بدين روى، کتابهايى كه مسلمانان از آن پس در اين رشته نگاشتند، به گونه‌اى وامدار اين کتاب‌اند. ميزان تأثير کتاب ابوالوليد ازرقى، تا بدانجاست كه سرمشق و دستمايه‌اى شده است براى آثار مستقل ديگر و برخى کتابهاى قرون بعدى در موضوع مكّه و مدينه، از الگوى کتاب اخبار مكّه - حتى در ترتيب ابواب و موضوعات- پيروى كردند. | کتاب اخبار مكّه‌ى ازرقى را مى‌توان آغازگر نگارش «خِطَط» در ميان مسلمانان دانست؛ رشته‌اى كه همزمان به تاريخ و جغرافى مى‌پردازد و آميزه‌اى است از اين دو رشته. بدين روى، کتابهايى كه مسلمانان از آن پس در اين رشته نگاشتند، به گونه‌اى وامدار اين کتاب‌اند. ميزان تأثير کتاب ابوالوليد ازرقى، تا بدانجاست كه سرمشق و دستمايه‌اى شده است براى آثار مستقل ديگر و برخى کتابهاى قرون بعدى در موضوع مكّه و مدينه، از الگوى کتاب اخبار مكّه - حتى در ترتيب ابواب و موضوعات- پيروى كردند. | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۱: | ||
بنيادگذارى و يا تعمير «كعبه» به همت ابراهيم(ع) و هجرت وى به اين سرزمين و نهادن اسماعيل و هاجر در آن ديار، مسأله صفا و مروه و مانند آن در فصلى ديگر به تفصيل گزارش شده است. | بنيادگذارى و يا تعمير «كعبه» به همت ابراهيم(ع) و هجرت وى به اين سرزمين و نهادن اسماعيل و هاجر در آن ديار، مسأله صفا و مروه و مانند آن در فصلى ديگر به تفصيل گزارش شده است. | ||
چگونگى فراز آوردن ديوارهاى كعبه و ساختن دوباره آن و نصب «حجر الأسود» است. چگونگى | چگونگى فراز آوردن ديوارهاى كعبه و ساختن دوباره آن و نصب «حجر الأسود» است. چگونگى تصویرها و نقشهاى ديوارهاى كعبه نيز بدقت گزارش شده است و بدين مناسبت به تفصيل از ورود پيروزمندانه رسول اللَّه(ص) به مكه و زدودن آثار شرك از خانه توحيد و نقش والاى على(ع) در شكستن بتها و قرائت پيام الهى به مردمان سخن رفته است. | ||
ازرقى در اين بخش از برخى از سنتهاى رايج در آن دوران در مناسك حج سخن گفته و در ضمن گزارشهاى مفصل و | ازرقى در اين بخش از برخى از سنتهاى رايج در آن دوران در مناسك حج سخن گفته و در ضمن گزارشهاى مفصل و گویايى جريان فكرى- فرهنگى «حُمس» و «حلّه» و چگونگى حج‌گزارى آنها را گزارش نموده است. | ||
ازرقى در گزارشهاى تاريخى، گاه سير تاريخى جريانها را لحاظ نمى‌كند و به مناسبت‌هايى وقايع تاريخ را گزارش مى‌كند. | ازرقى در گزارشهاى تاريخى، گاه سير تاريخى جريانها را لحاظ نمى‌كند و به مناسبت‌هايى وقايع تاريخ را گزارش مى‌كند. | ||
توصيف دقيق و | توصيف دقيق و همه‌سویه ازرقى از كعبه و چگونگى ساختمان آن، مساحت مسجدالحرام تا آن روزگار، ستونها، روزنه‌هاى داخل خانه، سقف، تطوّرات ساختمان، شاذروان، كيفيّت كف ساختمان، درب‌خانه و نقش‌ها و كتيبه‌هاى آن، آب زمزم و فضيلت آن بسيار خواندنى و آكنده از اطلاعات تاريخى است. | ||
جلد دوم: | جلد دوم: | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
اين بخش با مسائل مربوط به طواف آغاز مى‌شود و در آن روايات و آثار بسيارى از پيامبر و صحابيان در عظمت و اهميت طواف خانه خدا گزارش شده است و در ضمن آن، فضيلت بسيار طواف كردن، آداب طواف، نگاه به كعبه و چگونگى سخن گفتن به هنگام طواف و قرآن خواندن سخن رفته است. | اين بخش با مسائل مربوط به طواف آغاز مى‌شود و در آن روايات و آثار بسيارى از پيامبر و صحابيان در عظمت و اهميت طواف خانه خدا گزارش شده است و در ضمن آن، فضيلت بسيار طواف كردن، آداب طواف، نگاه به كعبه و چگونگى سخن گفتن به هنگام طواف و قرآن خواندن سخن رفته است. | ||
مساحت مسجدالحرام، شمار ستونهاى آن، چگونگى طاقهاى مسجد و شمار فاصله ميان آنها، | مساحت مسجدالحرام، شمار ستونهاى آن، چگونگى طاقهاى مسجد و شمار فاصله ميان آنها، ویژگى‌هاى درهاى مسجدالحرام و شمار آنها و فاصله‌هاى آنها از يكديگر، بلنداى ديوارهاى مسجد، سقف مسجد، مناره‌ها و كنگره‌ها، قنديلها و سايبانهاى مؤذنان، منبر و چگونگى آن از مباحث مطرح شده در اين بخش از کتاب است. | ||
در ادامه مباحث چگونگى صفا و مروه، حدّ و حدود آن، كيفيت سعى صفا و مروه، سعى پيامبر، فاصله صفا تا حجرالأسود، فاصله صفا تا مروه، پله‌ها در صفا و مروه و چگونگى ساخته شدن آنها، گزارش شده است. | در ادامه مباحث چگونگى صفا و مروه، حدّ و حدود آن، كيفيت سعى صفا و مروه، سعى پيامبر، فاصله صفا تا حجرالأسود، فاصله صفا تا مروه، پله‌ها در صفا و مروه و چگونگى ساخته شدن آنها، گزارش شده است. | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
توصيف ازرقى از اين سرزمين دقيق است و مسائل ريز و درشت اين محيط و پستى و بلندى‌هاى آن را به دقت گزارش كرده است. گزارش وى از عرفات و حد و حدود آن و نيز چگونگى وقوف در آن سرزمين ارجمند، و مسائل بسيارى درباره آن و نقطه‌ها و مكانهاى موجود در آن نيز قابل توجه است. | توصيف ازرقى از اين سرزمين دقيق است و مسائل ريز و درشت اين محيط و پستى و بلندى‌هاى آن را به دقت گزارش كرده است. گزارش وى از عرفات و حد و حدود آن و نيز چگونگى وقوف در آن سرزمين ارجمند، و مسائل بسيارى درباره آن و نقطه‌ها و مكانهاى موجود در آن نيز قابل توجه است. | ||
پس از اين، ازرقى به شناسايى و شناساندن مساجد مكه مى‌پردازد و در آن از جايهاى سكونت صحابيان و برخى از قبايل سخن | پس از اين، ازرقى به شناسايى و شناساندن مساجد مكه مى‌پردازد و در آن از جايهاى سكونت صحابيان و برخى از قبايل سخن مى‌گوید. | ||
آثار پيامبر، خانه خديجه و بسيارى ديگر از جاى‌ها و خانه‌هاى آن روزگار كه هر كدام حادثه و حادثه‌هايى از تاريخ اسلام را بر سينه داشته‌اند و اكنون حربه جهل حاكمان آن ديار، به تباهى كشانده است، با دقت تمام گزارش شده است. | آثار پيامبر، خانه خديجه و بسيارى ديگر از جاى‌ها و خانه‌هاى آن روزگار كه هر كدام حادثه و حادثه‌هايى از تاريخ اسلام را بر سينه داشته‌اند و اكنون حربه جهل حاكمان آن ديار، به تباهى كشانده است، با دقت تمام گزارش شده است. | ||