۱۴۶٬۹۰۷
ویرایش
←وابستهها
جز (Hbaghizadeh@noornet.net صفحهٔ حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة را بدون برجایگذاشتن تغییرمسیر به حديقة الحقيقة و شريعة الطريقة منتقل کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR10418J1.jpg | |||
| عنوان =حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة | |||
| عنوانهای دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[سنایی، مجدود بن آدم]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[مدرس رضوی، محمدتقی]] (تصحیح و تحشیه) | [[مدرس رضوی، محمدتقی]] (تصحیح و تحشیه) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =PIR 4449 1383 | ||
| موضوع = | |||
شعر عرفانی - قرن 6ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
شعر فارسی - قرن 6ق. | شعر فارسی - قرن 6ق. | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | مرکز نشر دانشگاهی | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1383 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10418AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =6 | |||
| شابک =964-03-4020-0 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10418 | |||
| کتابخوان همراه نور =10418 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر| حديقة الحقيقة (ابهامزدایی)}} | |||
'''حديقة الحقيقة و شريعة الطريقة''' كه به نامهاى «الهىنامه»، «حديقه سنايى» و «فخرى نامه» نيز شناخته مىشود، از منظومههاى بنام بانى شيوه شعر عرفانى، [[سنایی، مجدود بن آدم|ابوالمجد مجدود ابن آدم]]، متخلص به سنايى است كه به زبان فارسى و در پايان ربع اول قرن ششم، به نام بهرامشاه<ref>مقدمه ناشر، ص«كز»</ref>نوشته شده است.<ref>قمشهاى، سيد احمد رضا، 1387، ص58</ref> | |||
آنچه باعث اهميت كتاب شده، آن است كه اين منظومه عرفانى در قالب مثنوى، محل توجه ويژه عارفان بعد از سنايى و بهطور عام، تمام علاقمندان به عرفان و شعر فارسى است.<ref>مقدمه ناشر، ص«كز»</ref> | |||
برخى از بزرگان پيرامون اين اثر گفتهاند كه: «تا كسى چندين مرتبه مثنوى مولوى را كه در واقع تفصيل و شرح ابيات حديقه است نخواند و در معانى و حقايق آن غور و تأمل ننمايد، بر حقيقت معانى حديقه واقف نشود».<ref>مقدمه ناشر، ص«كه»</ref> | |||
برخى از بزرگان پيرامون اين اثر گفتهاند كه: «تا كسى چندين مرتبه مثنوى مولوى را كه در واقع تفصيل و شرح ابيات حديقه است نخواند و در معانى و حقايق آن غور و تأمل ننمايد، بر حقيقت معانى حديقه واقف نشود». | |||
== ساختار== | |||
كتاب با سه مقدمه از ناشر، محمد بن رفّاء و حكيم سنايى آغاز شده است. | كتاب با سه مقدمه از ناشر، محمد بن رفّاء و حكيم سنايى آغاز شده است. | ||
نسخههاى حديقه عموماً به ده باب تقسيم و هر بابى كه از چند فصل تشكيل يافته، به مطلب يا مطالبى اختصاص يافته است، اما اين ترتيب و تبويت كتاب معلوم نيست كه از آن | نسخههاى حديقه عموماً به ده باب تقسيم و هر بابى كه از چند فصل تشكيل يافته، به مطلب يا مطالبى اختصاص يافته است، اما اين ترتيب و تبويت كتاب معلوم نيست كه از آن نویسنده باشد، چه اختلاف بسيارى كه در مطالب ابواب و فصول و تقديم و تأخير آنها در نسخ مختلف وجود دارد، دليل روشنى است كه مرتب كننده و جامع آن اشخاص مختلفى بوده و تنها از تصرف كاتب و نویسنده نسخه نيست.<ref>مقدمه ناشر، ص«لو»</ref> | ||
عناوين ابواب و فصول نيز در نسخهها به كلى با يكديگر متفاوت و مختلف مىباشد، بعضى از نسخ، عناوين آن بيشتر به فارسى است و بعضى به عكس، عناوين آن بيشتر به عربى است و در بعض نسخ عناوين آن بسيار مختصر و در برخى مفصل آمده است و اين نيز دليل ديگرى است كه جمع و ترتيب كتاب به وسيله چندين كس بوده و هر يك به سليقه و ذوق خود در تقديم و تأخير ابواب و فصول و ذكر عنوان و عبارت آن تصرف نموده و مطالب آنرا مرتب كرده و در بابى نهاده و عنوانى براى آن نوشته است. | عناوين ابواب و فصول نيز در نسخهها به كلى با يكديگر متفاوت و مختلف مىباشد، بعضى از نسخ، عناوين آن بيشتر به فارسى است و بعضى به عكس، عناوين آن بيشتر به عربى است و در بعض نسخ عناوين آن بسيار مختصر و در برخى مفصل آمده است و اين نيز دليل ديگرى است كه جمع و ترتيب كتاب به وسيله چندين كس بوده و هر يك به سليقه و ذوق خود در تقديم و تأخير ابواب و فصول و ذكر عنوان و عبارت آن تصرف نموده و مطالب آنرا مرتب كرده و در بابى نهاده و عنوانى براى آن نوشته است.<ref>همان</ref> | ||
از نكات قابل توجه كتاب، آن است كه | از نكات قابل توجه كتاب، آن است كه نویسنده با خلق آن، راه تازهاى را براى بيان مواعظ عرفانى و اخلاقى گشوده است.<ref>قمشهاى، سيد احمد رضا، 1387، ص58</ref> | ||
اين كتاب به سبب اهميت مطالب، شيوائى نظم و اسلوب بديع، در عهد خود | اين كتاب به سبب اهميت مطالب، شيوائى نظم و اسلوب بديع، در عهد خود نویسنده و در دوره زندگانى وى شهرت يافته و خداوندان حكمت و دانش، ادباء عصر، بلغاء و شعراى زمان و مشايخ صوفيه بدان توجه نموده، اشعار آن را نقل مجالس خويش ساخته و در تأليفات خود آورده و بدين سبب در اندك مدتى صيت و آوازه آن در اطراف بلاد منتشر گشته و زبانزد خاص و عام گرديده است.<ref>مقدمه ناشر، ص«لا»</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در مقدمه ناشر، مطالب جامع و مفيدى پيرامون كتاب ارائه شده است. اطلاعاتى از قبيل: نام كتاب، شهرت و رواج آن، اختلاف نسخهها با يكديگر، عدد ابيات، چاپهاى كتاب، انتخاب و گزيدههاى آن، ابواب، فصول و عناوين كتاب و چگونگى تهيه نسخ آن.<ref>متن كتاب، ص55 تا 72</ref> | |||
مقدمه رفاء، متنى است ادبى كه در آن به اين نكته اشاره شده كه وى، جمعكننده مطالب كتاب بوده است.<ref>همان، ص1 تا 27</ref> | |||
در مقدمه | در مقدمه نویسنده، به نحوه تدوين و تأليف كتاب، اشاره شده است.<ref>همان، ص27</ref> | ||
عناوين ابوابى كه اشعار، تحت آنها تنظيم شده است، به ترتيب عبارتند از: «توحيد بارى تعالى»، «كلام ملك العلام»، «نعت پيامبر(ص) و فضيلت ايشان بر ساير پيامبران»، «صفت عقل و احوال، افعال، غايت عنايت و سبب وجود آن»، «فضيلت علم»، «نفس كلى و احوال آن»، «غرور، غفلت، نسيان و...»، «ذكر سلطان»، «حكمت و امثال»، «سبب تصنيف كتاب». | عناوين ابوابى كه اشعار، تحت آنها تنظيم شده است، به ترتيب عبارتند از: «توحيد بارى تعالى»، «كلام ملك العلام»، «نعت پيامبر(ص) و فضيلت ايشان بر ساير پيامبران»، «صفت عقل و احوال، افعال، غايت عنايت و سبب وجود آن»، «فضيلت علم»، «نفس كلى و احوال آن»، «غرور، غفلت، نسيان و...»، «ذكر سلطان»، «حكمت و امثال»، «سبب تصنيف كتاب». | ||
اثر حاضر علاوه بر مزاياى ادبى آن كه نتيجه طبع روان، فكر بلند و ذوق سليم گوينده آنست، بيشتر مطالب آن ناظر به آيات قرآن كريم، اخبار نبوى، آثار صحابه، كلمات مشايخ و معانى دينى، اخلاقى، فلسفى، عرفانى و امثال و حكم و حكاياتست و از اين كتاب پيداست كه | اثر حاضر علاوه بر مزاياى ادبى آن كه نتيجه طبع روان، فكر بلند و ذوق سليم گوينده آنست، بيشتر مطالب آن ناظر به آيات قرآن كريم، اخبار نبوى، آثار صحابه، كلمات مشايخ و معانى دينى، اخلاقى، فلسفى، عرفانى و امثال و حكم و حكاياتست و از اين كتاب پيداست كه نویسنده آن علاوه بر تبحر كامل در زبان پارسى، از معارف و علوم اسلامى خصوصا علوم ادبيّه، تفسير، حديث، فقه، حكمت، عرفان، منطق، كلام، تاريخ، نجوم و طبّ اطلاع كامل داشته و به رموز دقيقه هريك به خوبى واقف بوده است و كمتر بيتى از اين كتاب خالى از سرّ و دقايق علمى و رموز و نكت ادبى است. | ||
نویسنده معانى باريك عرفانى، مطالب عاليه فلسفى، مباحث مهم اجتماعى و نكات دلپذير اخلاقى را كه تا آن زمان در قالب شعرى درنيامده بود، با قدرت طبع و ذوق سرشار خود چنان در لباس الفاظ و عبارات درآورده و با يكديگر آميخته است كه گوئى عروسى است به هرهفت زينت كرده، در نهايت جمال و زيبائى در جلوهگاه محققان و سخنسرايان به نظر آورده است. طراوت الفاظ و رونق عباراتش، معانى خشك و دقيق حقايق عرفانى و تصوّف را آب داده و ذكر داستانهاى شيرين و حكايات دلپذيرش قهرا خواننده را از ملالت خاطر بازمىدارد.<ref>مقدمه ناشر، ص«كه»</ref> | |||
فهم معانى اشعار كتاب به سهولت ميسر نيست و خواننده به زودى بر سرّ معانى آن واقف نگردد، مگر آنكه به معارف اسلامى مانند علم تفسير، حديث، آثار، امثال و حكم، كلمات صوفيه و اصطلاحات علوم واقف باشد و با مذاق بيشتر مشايخ صوفيه و سخنان آنان آشنائى و آگاهى داشته باشد. | فهم معانى اشعار كتاب به سهولت ميسر نيست و خواننده به زودى بر سرّ معانى آن واقف نگردد، مگر آنكه به معارف اسلامى مانند علم تفسير، حديث، آثار، امثال و حكم، كلمات صوفيه و اصطلاحات علوم واقف باشد و با مذاق بيشتر مشايخ صوفيه و سخنان آنان آشنائى و آگاهى داشته باشد.<ref>همان</ref> | ||
نویسنده در نظم اين اثر، مبتكر بوده و كسى پيش از وى نظم بدين بديعى نياورده و كتابى بدين اسلوب نپرداخته است و با اينكه اينگونه نظم در زبان فارسى بىسابقه بوده و او اوّل كسى است كه معانى دقيقه عرفانى را به سلك نظم درآورده و كتابى بدين روش و اسلوب ساخته است، ولى به قوّت فصاحت و بلاغت و فكر بلند و طبع روان سحرآفرين خويش چنان مهارتى در تأليف و نظم آن بكار برده و به طورى لغات و اصطلاحات را به موقع استعمال كرده است كه از نظر زيبائىهاى ادبى در منتهاى درجه لطافت و براعت و در نهايت درجه حسن و خوبى واقع شده است.<ref>همان، ص«كو»</ref> | |||
از جمله ويژگىهاى اين كتاب، آن است كه | از جمله ويژگىهاى اين كتاب، آن است كه نویسنده آن، اوّل شاعريست كه افكار تصوّف و اصطلاحات عرفان و گفتار مشايخ را با ذوقيات شعرى آميخته و در قالب نظم درآورده و سخنان بلند و معانى دلپسند حكما را لباس موزون پوشانيده است.<ref>همان، ص«كج»</ref> | ||
افكار | افكار نویسنده در ادبيات فارسى، تأثير بسزائى كرده و در شعر و شاعرى تحوّلى بزرگ پديد آورده است چه وى افكار متصوّفه و معانى عاليه تصوّف را در ادبيات فارسى گنجانيده و به بهترين و شيرينترين عبارتى در سلك نظم درآورده است و بدين جهت است كه سبک و شيوه شعر فارسى از زمان او رنگ ديگرى به خود گرفته و تحول و انقلابى در آن پديد گشته و شعر فارسى با آميزش با افكار صوفيه جمال و زيبائى مخصوصى يافته است.<ref>همان</ref> | ||
در پايان مىتوان چنين ادعا نمود كه كتاب حديقه در حقيقت يك دوره حكمت عملى است كه سرمشق زندگانى مردم و راهنماى اخلاق فردى و اجتماعى بشر است و حكيم در اين كتاب مردم را به خداپرستى، نيكوكارى، شجاعت، عفت، بزرگمنشى، عشقف محبت، رضا و تسليم دعوت نموده و طرز معامله مردم را با يكديگر آموخته است و همچنين به پادشاه، وزراء، طبقه حاكمه و قضات، رسم كشوردارى، روش رعيّتپرورى و طرز عدالت گسترى را به فصاحتى تمام بيان و تعليم داده است. | در پايان مىتوان چنين ادعا نمود كه كتاب حديقه در حقيقت يك دوره حكمت عملى است كه سرمشق زندگانى مردم و راهنماى اخلاق فردى و اجتماعى بشر است و حكيم در اين كتاب مردم را به خداپرستى، نيكوكارى، شجاعت، عفت، بزرگمنشى، عشقف محبت، رضا و تسليم دعوت نموده و طرز معامله مردم را با يكديگر آموخته است و همچنين به پادشاه، وزراء، طبقه حاكمه و قضات، رسم كشوردارى، روش رعيّتپرورى و طرز عدالت گسترى را به فصاحتى تمام بيان و تعليم داده است.<ref>مقدمه ناشر، ص«كح»</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
اين اثر تا كنون دوبار منتخب گشته و اشعارى از آن گزيده و انتخاب شده است. اوّل منتخبى است بسيار معروف كه نسخ خطى آن فراوان و يك مرتبه هم با چاپ سنگى به نام جعلى لطيفه العرفان در طهران به طبع رسيده است. دوم انتخاب ديگرى است كه باز انتخاب كننده آن معلوم نيست و يگانه نسخه آن در كتابخانه مجلس شوراى ملى به ضميمه كتاب ديگرى ضبط است و در اين منتخب بيشتر حكايات و داستانهاى كتاب جمع شده و اشعار ديگر آن ترك گرديده و مجموع اشعارش در حدود 1700 بيت است.<ref>مقدمه ناشر، ص«له»</ref> | |||
تصحيح و تحقيق كتاب، توسط ناشر آن، [[مدرس رضوی، محمدتقی|مدرس رضوى]]، صورت پذيرفته است. | |||
تصحيح و تحقيق كتاب، توسط ناشر آن، مدرس | |||
فهرست مطالب در ابتدا و فهرست نام اشخاص و قبايل و نام جاىها و شهرهاى مذكور در متن، به همراه فهرست نام كتابهاى مورد استفاده مصحح و كشف الابيات حديقه، در انتهاى كتاب آمده است. | فهرست مطالب در ابتدا و فهرست نام اشخاص و قبايل و نام جاىها و شهرهاى مذكور در متن، به همراه فهرست نام كتابهاى مورد استفاده مصحح و كشف الابيات حديقه، در انتهاى كتاب آمده است. | ||
| خط ۹۸: | خط ۷۹: | ||
در پاورقىها بيشتر به ترجمه و توضيح لغات سخت و مشكل متن، پرداخته شده است. | در پاورقىها بيشتر به ترجمه و توضيح لغات سخت و مشكل متن، پرداخته شده است. | ||
== | ==پانويس == | ||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | |||
# مقدمه و متن كتاب. | |||
#[[:noormags:423593| قمشهاى، سيد احمد رضا، «درنگى بر گزيده حديقه الحقيقه» (5 صفحه- از 58 تا 62)، پايگاه مجلات تخصصى نور، اطلاعرسانى و كتابدارى، كيهان فرهنگى، بهمن 1387، شماره 468]]. | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[حديقة الحقيقة (با مقدمه و تصحیح یاحقی و زرقانی)]] | |||
[[شرح عبداللطيف عباسی بر حديقه سنايی]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:زبانشناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات فارسی]] | |||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | |||