کامل، تاریخ بزرگ اسلام و ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

مترجم، کار خود را با مجلد دوم آغاز نموده است و خود در این‎باره می‎گوید: مجلد اول این کتاب حاوی قسمتی از تاریخ ایران است و به عقیده مورخین یا مردم قرون قبل شارح تاریخ عالم است از اول خلقت و ظهور آدم، ولی چون مملو از خرافات است و اغلب از تورات، افسانه‎های تاریخی پادشاهان ایران نقل شده و ایرانیان را از ترجمه و نقل آن بی‎نیاز می‎دانیم... از مجلد دوم شروع نمودیم...<ref>ر.ک: مقدمه مترجم، ج2، ص8-9</ref>.

مترجم درباره شیوه کار خود می‎گوید: در ترجمه نص کتاب بدون تصرف، بسیار سعی شده و این سعی گاهی به حد جمود و حتی عدم فهم کامل مترجم حمل شده، ولی ما ترجیح دادیم که امانت ترجمه را بر خودنمایی و تظاهر به فضل برتر نماییم، ولو اینکه حقایق به یک تأمل و تعمق کشیده و خواننده حیران شود. بزرگ‎ترین و بهترین شرط ترجمه هم امانت است، وگرنه مترجم هرکه باشد، چون دارای قدرت نقل و بیان باشد، مسلماً می‎تواند از تمام اصل یک نحو بیان مستقل و حتی مجرد از خرافات نقل کند...<ref>ر.ک: همان، ص3-4</ref>.

ایشان دلیل این نوع ترجمه (تحت‎اللفظی) را حفظ امانت می‎داند، سپس می‎گوید: در برخی موارد همچون رعایت ادب دینی مطالبی را میان دو هلال، به ترجمه اضافه نموده است؛ مثلاً در عربی «هو» آمده که ترجمه آن «او» است؛ حال اگر مقصود پیغمبر اکرم(ص) باشد، ناگزیر عین کلمه را تحت‎اللفظی ترجمه و نقل می‎کنیم، ولی چون در فارسی مخالف ادب دینی و منافی شأن آن بزرگوار است، میان دو هلال، «حضرت او» قید می‎شود؛ وگرنه برای رعایت بلاغت و احتراز از تطویل به همان «او» اکتفا می‎شود. در تعبیر هم مثلاً به‎طور مطلق اشاره شده که گفت یا شنید یا چنین کرد و در سیاق کلام عرب معلوم می‎شود، ولی در فارسی مفهوم نمی‎شود که گوینده یا فاعل کیست، خصوصاً اگر متعدد باشند؛ پس میان دو هلال مثلاً «عمرو» یا «خالد» اضافه می‎شود تا خواننده بداند گوینده یا مباشر عمل کیست و از این حیث اشتباه نشود و این هم موجب افزایش سخن است و به عقیده ما این اضافات بهتر از تصرف در اصل موضوع است، ولی طریق دیگری هم انتخاب کرده‎ایم که اگر گوینده مثلاً پیغمبر باشد، به کلمه «فرمود» اکتفا می‎کنیم و معلوم است در محاوره و مذاکره اشخاص مختلف فقط پیغمبر بوده که این صفت لازمه آن بزرگوار است...<ref>ر.ک: همان، ص9-10</ref>.

مترجم خود را مقید و ملتزم به نقل عین عقاید مؤلف می‎داند و همه مطالب عقیدتی او را ولو اینکه مخالف وجدان و عقل و قریحه و فهم خود باشد عیناً ترجمه نموده است. دراین‎بین بسیاری از خرافات که شاید ذکر آن‎ها در عالم اسلام ضرورت ندارد، بلکه اهمال آن‎ها یکی از ضروریات دین است را عیناً ترجمه نموده و گاهی هم برحسب اقتضا و با احتیاط بسیار از ملامت جهال، به فساد و بطلان آن‎ها اشاره نموده است...<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>.